Ол тігістің терминологиясы

Терминдер	Анықтамасы	Қолданылу суреті
1.Көктеу	Матаның екі бөлшегінің бір –бірімен беттестіріп тігу, алдыңғы көрінісі ішкі тігістермен уақытша тігіс.	Иық және қолтық ойындысын көктеу, алдыңғы қол ойынды қатармен қиылады.
2. Жапсырып көктеу	Екі бөлікті бірінің үстіне бірін уақытша тігу.	Жапсырып көктеу мысалы: бұйымның сырма қалталар сыртқы жағының төменгі бөлігіне орналастырлады.
3. Қондырып көктеу	Екі бөлікті ойынды бойымен қондырып көктеу	Қондырып көктеу жаға, қалпақ, белбеу және т.б. жатады. Жеңді қолтық ойындысына қондыру, жағаны мойын ойындысна қондыру.
4. Бүгіп көктеу	Бөлшектердің етегін уақытша тігістермен бүгіп көктеу	Етек қайтару, жеңін бүгіп тігу
5.Қосып көктеу	Үлкенді, кішілі бөліктер жалғастырылғанда қолданылады	Қосып көктеу манжетті женің төменгі бөлігін, белбеу, шалбар, қақпашаны алдыңғы бойға қосып тігу
6.Қондырып тігу	Уақытша пайдалану үшін, екі бөлшекті қосып тігіс бойымен көлденең бойымен сопақша етіп тігу	Ойық жеңді және жағаны мойынға қондырып тігу
7. Өлшеп тігу	Екі бөлшекті бір-бірімен өлшеп тігу	Иықтың жоғарғы бөлігін бастырманы ойықпен өлшеп тігу, бүйір ойықпен салумен бірге
8.Торлау тігіс	Бөлшек кесіндіснің тігісін жіппен тұйықтап бекіту	Ілмекті, кесінділерді торлап тігу
9.Тігінді	Беткі жағын көрінбейтін етіп бөлшектердің бүгілген жағының тігіндісін бекіту	Бұйыдардың төменгі жағын және жеңін, астарларын,жеңнен мойынға дейін тігу
10.Қадау	Фурнитурлармен және негізгі тігіс бөлшектердің бөлімдерімен қосу	Ілгектерді, кнопкаларды, ілмектерді, погон және т.б. тігу
11.Бекітіп көктеу	Бөлшектердің бекітілген тігістерін бекітіп бекіту үшін және ерді жөрмеп тігу	Жағаны, қайырмаларды және т.б. бекітіп тігу
12.Шашыраңқы тігіс	Фигуралы ойықтармен бөлшектер қиындысын дайындау	Сөгілмейтін материал бөлшектерінің кесіндісін өңдеу кезінде қию

ОЛ КЕСТЕСІ

Кестелеу (өрнек салу) - мата бетіне әшекей өрнек салу өнерінің бір түрі. Кестелеуге кез келген маталар және әр түрлі жіптер(мулине, жүн жіп, жібек жіп, синтетикалық жіп) пайдаланылады.

Керекті құрал-жабдықтар Кестелуді қолмен тігу үшін жіп, мата, ине (көзі кең, қысқа), қайшы, оймақ, түйреуіш, желім, біз және дөңгелек кергіш қажет.

Матаның қалыңдығы кесте жібінің жіңішке, жуандығына және тігістің шаншылым жиілігіне сай келуі керек. Мата қалыңдау болғаны дұрыс, бірақ тігісті тартып, иненің өтуін қиындатпауы керек, мата өте жұмсақ болса да тіккен кесте бедері әдемі көрінбей қалады. Кенеп матаның құрылымы қандай мөлшердегі болсын иненің өтуіне оңай, иненің қалдырған ашық іздері басқа маталарға қарағанда кейін тез жабылып кетеді. Өте нәзік бұйымдарды кестелеуге өте жұқа бірақ құрылымы тығыз маталарды пайдаланған жөн, себебі ол жұмысқа қосымша айқындық әсер беріп тұрады. Айқас тігіс сияқты санап тігілетін кестелерге канва ыңғайлы. Канвалар жіптердің санына, тығыздығына қарай әр түрлі нөмірлі болады. Нөмір санының өсуіне қарай канваның көздері кішірейе береді.

Иненің жуан-жіңішкелігі кесте тігілетін материалдың қалыңдығына және жіптің жуан-жіңішкелігіне (нөмеріне) байланысты болады. Кесте тігудегі ең басты құралдыңбірі болғандықтан иненің сапасының жоғары болғаны дұрыс. Кестенің түрлеріне қарай инелердің де түрлері әр түрлі болады. Жіптің жеңіл сабақталуы үшін иненің көзінің үлкен болғаны дұрыс. Өте ірі инемен кестеленген кесте тегіс болып түспейді.

· Жүн маталарды кестелеуге ұзындығы орташа (көлемі 1-10) емес, бірақ жіп өтетін көзі үлкен, ұшы сүйір ине қолданылады.

· Ұшы сүйір (көлемі 13-26), ұзын және жуан, көзі үлкен ине материалды жуан жіптермен кестелеу үшін қолданылады.

· Тегіс тоқылған және селдір матаны (канвалауға) кестелеуге ұшы доғал (өлшемі 13-26) ине пайдаланылады. Мұндай ине матаның жіптерін суырмайды, түтпейді.

· Жіптің ұзындығы 50-60 см. артық болмауы керек. Кесте жіптердің бірнеше түрлерімен кестеленеді:

· Ширатылған мақта жіп - әдетте жеңіл бөліп алуға болатын алты қабаттан тұрады. Кейбір мұндай ширатылған жіптерді бөлмей сол күйінде пайдаланады. Канваға кестеленетін кестелерден басқа түрлеріне қоладана береді.

· Ширатылған жібек жіп - алты қабаттан тұрады, мақта жіптер сияқты пайдаланылады, ерекшелігі жібек жіп жарқырап кесте түрін ашып тұрады.

· Ирис - ширатылған жылтыр жіп кестенің көп түрлеріне қолданылады.

· Кесте тігуге арналған жұмсақ мақта жіп - көбіне канва және қалың маталарды кестелеуге қолданылады.

· Металл жіптер.

· Жіңішке жүн жіп - қос қабатты жіңішке жүн жіппен маталарды, сонымен қатар канваға тігілетін әдемі өрнектерді кестелеуге жарамды.

· Қайшының ұшы үшкір, ұзындығы 10-12 см. болғаны дұрыс.

· Оймақ - қалың маталарды кестелеген кезде қолды жарақаттамай матаға иненің кіруін жеңілдетеді. Оймақтар қандай материалдан жасалса да ортаңғы саусаққа киюге ыңғайлы болғаны дұрыс.

Кеңестер

Кестелеу кезінде жіпті түйіншектеуге болмайды. Кестелеуді бастар алдында жіпті матаға бекіту тәсілдері:

· бірінші тәсіл - инені бірнеше рет шаншып, ұсақ тігістер жасап алу керек, ол жер артынан кестемен жабылып кететіндей болуы тиіс;

· екінші тәсіл - инені бір рет шаншып алып, жіпті матадан ақырына дейін суырмай, қалған ұшын екінші рет ине шаншып, үстінен тігіп алу керек, жіптің ұшын қиып тастап, оның үстін кестемен бастырады;

· үшінші тәсіл - екі қабатталған жіпті тұйықталмаған ұшынан сабақтап, инені матаның астынан үстіне қарай шығарып, жіпті ақырына дейін тартпай, инені қайта төмен шаншу арқылы жіптің тұйықталған ұшын бастыра тартады.Кестені бітірер кезде кестелеп отырған жіпті жиі шаншып, суреттің астына жіберіледі.

· Ұсақ бұйымдарды әдетте дөңгелек кергіште кестелейді. Матаны кішілеу кергішке салып, үстінен үлкен шеңберді салады да кереді.

· Суретті матаға көшіргі қағаз арқылы калькаға түсіріп, сосын сурет нұсқасын түрлі-түсті қарындашпен сызады. Жібек маталарға сурет түсіру үшін суреті бар қағазды матаға салып сурет нұсқасын көктеп шығады да қағазды жыртып алып тастайды.