Ćw. 9. Podzielcie poniższy tekst na wyrazy.
Wbiurzebyła tylkosprzątaczka. Machałapopodłodze bylejakkijemzpoprzeczką na-końcu. Wpoprzeczcetkwiłykępki włosiadocnastarte. Bezwątpieniabyłato kiedyś-szczotka, awięcnieokreślone machaniekijemnależałoby nazwaćsprzątaniem.
Ćw. 10. Odpowiedzcie pisemnie na następujące pytania:
Na czym gra trębacz? Jak się nazywa drewno, którego dostarcza dąb? Jaki owad robi pajęczynę? Jaka będzie woda, kiedy ją zmącić? Jak nazywa kobieta mężczyznę, z którym wzięła ślub?
Ćw. 11. Od podanych niżej wyrazów utwórzcie możliwie najwięcej wyrazów pokrewnych przez dodawanie cząstek z-, s-, w-, wz-, ws-, wez-, roz-, bez-, od-, pod-, nad- (przykład: ciąć ściąć, wciąć, rozciąć, odciąć, podciąć, nadciąć).
szyć dać gryźć pędzić trącać sypać
Przed napisaniem sprawdźcie pisownię w słowniku.
Ćw. 12. Utwórzcie wyrazy pokrewne według wzoru: ojciec ojcowski ojcostwo.
sąsiad szewc rybak myśliwy
Ćw. 13. Wyrazy w nawiasach podajcie w odpowiedniej formie:
Z OPOWIADANIA PANA TUTKI
Miałem niegdyś po raz pierwszy lecieć (samolot) do (miasto) portowego nad (Adryatyk). Tego (dzień), w którym miałem wsiąść do (samolotu) poczułem, że spotka mnie nieszczęście. Jednak postanowiłem nie wierzyć (nerwy). Dolecieliśmy bez (wypadek). Byłem naprawdę zadowolony. Wykąpałem się w (hotel) i wyszedłem na miasto. Kpiłem ze wszelkich (przeczucia). Wesoły, radosny, przechadzałem się po (ulice) (miasto), oglądając z (zachwyt) domy, oplecone (glicynia). Rzuciłem do (skrzynka) pocztowej (kartka) dla ukochanej w (kraj) i wstąpiłem do jakiegoś (sklep), gdyż zobaczyłem na (wystawa) potrzebny drobiazg. Sięgnąłem do (kieszeń), aby (kupiec) zapłacić nie ma (portmonetka). Okradziono mnie!
Proszę sobie wyobrazić, co to znaczy znaleźć się w obcym (miejsce), w obcym (państwo), bez (pieniądze), bez (dokumenty). To trzeba nazwać (katastrofa).
Cóż miałem robić? Wróciłem zgnębiony do (hotel). Gdy wszedłem do swego (pokój), zobaczyłem (porrtmonetka) na (stół). Po prostu zapomniałem ją zabrać.
(Według opowiadania J. Szaniawskiego)
Ćw. 14. Wstawcie odpowiedni przyimek (na, w, do, przed, przy):
1. Zofia dzwoniła męża pójściem koncert. 2. Kupiliśmy bilety wejściu kina. 3. Zdjęliśmy szatni płaszcze i weszliśmy salę. 4. Czy idziesz dziś teatru? 5. kinie lubię siedzieć ostatnich rzędach. 6. Podczas antraktu ostatnim aktem weszliśmy bufetu.
|
|
|
Zdania złożone współrzędnie
| Rodzaj zespolenia | Wskaźniki zespolenia | Przykłady |
| łączne | i, oraz, tudzież | Wstał i zaczął mówić. |
| rozłączne | lub, albo, bądź, czy | Posłuchajmy radia albo chodźmy do kina. |
| wyłączające | ani | Nie przyjdę ani nie przyjadę. |
| przeciwstawne | a, ale, lecz, jednak, zaś, natomiast | Szukał biletu, ale go nie znalazł. |
| wynikowe | więc, zatem, to, toteż | Było ślisko, więc szliśmy powoli |
| utożsamiające (synonimiczne) | czyli, to jest, to znaczy | Straciłeś nadzieję, to znaczy przegrałeś. |
Zdania złożone podrzędnie
| Rodzaj zdania | Wskaźniki zespolenia (w zdaniu podrzędnym) | Zapowiedniki zespolenia (w zdaniu nadrzędnym) | Jak pytamy o zdanie podrzędne? Przykłady zdań danego typu (modele) |
| podmiotowe | kto, co, który, czyj | ten, to | kto? co? Kto wytrwał, ten był nagrodzony. |
| orzecznikowe | kto, co, jaki, ile, że, żeby, aby, by | ten, ta, to taki | kim, czym jest (był)? Jaki jest? który jest? ile, ilu jest? Jaki pan, taki kram. |
| dopełnieniowe | że, żeby, iż, aby, kto, co | kogo? czego? co? komu? czemu? kim? Czym? o kim? o czym? Myślę, że on ma rację. | |
| przydawkowe | który, jaki, kto, co. że, iż, żeby | jaki? który? ile? czyj? To jest dom, w którym mieszkamy. | |
| czasowe | kiedy, gdy, jak, dopóki, podczas gdy, jak tylko, skoro, ledwie, zanim, aż | wtedy, wtenczas, już, dopóty, tak długo | kiedy? jak dawno? jak długo? Gdy znajdę czas, (wtedy) przyjdę. |
| miejscowe | gdzie, skąd, dokąd | tam, stąd, tędy, tu | gdzie? skąd? dokąd? którędy? Siadaj tam, gdzie wolne miejsce. |
| przyczynowe | bo, bowiem, gdyż, ponieważ, że | dlatego, dzięki temu | dlaczego? z jakiej przyczyny? Szedł szybko, bo było już późno. |
| celowe | by, aby, żeby | po to, tak, dlatego | po co? w jakim celu? Stanąłem (po to), żeby odetchnąć. |
| sposobu porównawcze | jak | tak | jak? Pędził tak, jakby go ktoś gonił. |
| sposobu skutkowe | że, iż, żeby | tak | jak? Hałasował tak, te nic nie było słychać. |
| warunkowe rzeczywiste | jeśli, jeżeli, jak, gdy, byle, chyba że | to | Jeśli mu nie pomożesz, (to) zginie. |
| warunkowe możliwe | jak wyżej | to | Jeślibyś mu pomógł, (to) by nie zginął. |
| warunkowe niemożliwe | choćby | to | Choćbyś mu nawet bardzo pomagał, (to) i tak zginie. |
| warunkowe zastrzegające | byleby, gdyby, jeżeliby | to | Byleby mu pomóc, nie zginie. |
| przyzwalające | choć, chociaż, aczkolwiek, mimo że | to | Zmarzł, choć miał kożuch. |
|
|
|
Zdania bezpodmiotowe
| On puszcza wodę. Puszcza się wodę. | . . |
| W pokoju chorego się nie pali. Jak się to robi? przypuszcza się, że mówi się, że | . ? , , |
| Nieosobowa forma czasu przeszłego | Przykłady | ||
| czytano wzięto mówiono cnodzono umyto się ubrano się | miasto nazwano Krakowem mówiono mi o tym bratu kupino płaszcz czekano na ojca o tym pisano w gazetach wczoraj widziano go w teatrze |
Ćwiczenia
Ćw. 1. W tych zdaniach opuszczono wskaźniki zespolenia. Należy je dopisać w miejsce kropek.
Kierowca uzna za właściwe objaśniać pasażerom (...) mieści się w każdym z mijanych domów. Tutaj urzęduje Gminna Rada Narodowa, (...) w narożnym pokoju znajduje się nasz Pałac Ślubów. Do tego domku z gankiem przychodzą ci, (...) chcą wysłać list do Paryża. Sąsiedni domek z ogródkiem lepiej omijać, (...) tam trzymają złego psa. (...) przyjedzie do nas wycieczka zagraniczna, pokazujemy tę chatę krytą słomą. Liczy ona sobie ponad sto lat (...) figuruje na liście zabytków architektury wiejskiej.
Wskaźniki: bo co jeśli i którzy zaś.
Ćw. 2. Samochód prowadzony przez kobietę wpadł na drzewo. Opiszcie w kilku zdaniach przebieg tego wypadku, używając tylko zdań złożonych.
Ćw. 3. Podajemy kilka zdań złożonych współrzędnie i połączonych bezpośrednio. Wprowadźcie na miejsce kropek jeden ze wskaźników zespolenia wymienionych pod tekstem.
Mikołaj próbował założyć u nas kółko sportowe, (...) zebrał chłopaków interesujących się sportem. Przyszło ich z piętnastu, (...) Mikołaj wygłosił przemówienie. Obiecywał każdemu ogromne korzyści osobiste, (...) drużynie wróżył wielką sławę w powiecie. Każdemu z zebranych przyrzekał na początek ubiór do ćwiczeń oraz buty (...) zobowiązał się dostarczyć wszystkim eleganckie garnitury wyjazdowe. Sportowcy mieli co niedziela gościć u siebie jakąś zaproszoną drużynę (...) mieli wyjeżdżać na mecze do innych miejscowości.
a albo i więc zaś
Ćw. 4. Ułóżcie po dwa zdania według schematów: i to, i to", albo to, albo to", ani to, ani to". Czy postawicie przecinki na styku zdań?
Ćw. 5. Oto ciąg myśli przedstawiających temat Bezpieczeństwo na drogach". Przedstawcie go w formie zdań, w formie jakby fragmentu artykułu lak, aby każde zdanie wypływało z poprzedniego.
rośnie liczba pojazdów nie rozwija się w tym samym tempie umiejętność poruszania się po drogach z dróg korzystają piesi i pojazdy te dwa rodzaje ruchu trzeba rozdzielić dla pieszych chodnik w mieście i pobocze na szosach, dla pojazdów jezdnia są punkty przecinania się tych dwóch rodzajów ruchu kto ma tu pierwszeństwo spór nawet teoretycznie jeszcze nie rozstrzygnięty.
Dialogi
