Арыз капиталының құнын анықтау моделі

1. Меншікті капитал құны – бұл жай акция ұстаушылар алғысы келетін ақшалай табыс. Капиталды бағалаудың бірнеше түрлері бар. Олар:

Девиденттердің болжамды өсім моделі. Меншікті капитал құнын есептеу мына формулаға негізделеді:

C_E = + g

Мұндағы: С_Е - меншік капитал құны,

Р - бір акцияның нарықтық құны,

D₁ - компанияның инвестициялық жобаны жүзеге асырудың бірінші жылында уәде етілген девиденттер

g – девиденттің болжамды жылдық өсімі.

 

Аталған млодель, девиденттерінің өсім көлемі тұрақты болатын компанияларға қолданылады. Егер бұл байқалмаса, модельді қолданыла алмайды.

Капиталды активтердің құндық (бағалық моделі CAPM: Capital Assets Price Model)

Аталған модельдерді пайдалану кәсіпорын жұмысының табыстылығын сипаттайтын үлкен көлемді мәліметтер бар болуымен тұрақты нарықтық экономика шартында аса кең тараған.

Модельдің есептелу формуласы:

С_е = C_RF + (C_M – C_RF)β

 

Мұндағы, C_RF - тәуекелсіз капитал салымы үшін табыстылық көрсеткіші,

C_M - нарық бойынша орташа табыстылық көрсеткіші,

β - тәуекел факторы

 

2. Акцияға пайда модель. Меншікті капитал құнын бағалау моделі акцияға пайда көрсеткішіне негізделеді (девиденттер көлеміне емес). Сонымен аталған модельге сәйкес, меншікті капиталдың құны мына формула бойынша анықталады.

С_Е =

 

Мұндағы: П – 1 акцияға пайда көлемі

Р – 1 акцияның нарықтық құны.

 

3. Тәуекел үшін сыйақы моделі. Аталған модель ерекше орын алады, себебі келісімдік сипатта жүреді.

(капитал салымына тәуекел сыйақысы қандай болу керек екендігі жайлы) (кәсіпорын мен потенциалды инвестор арасында келісім шарт жасалады) Аталған кәсіпорынға салынған капитал құны мына формула бойынша бағаланады:

С_t = C_k + RP

Мұндағы, RP – тәуекел үшін сыйақы.

 

Жоғарыда аталған модельдер ішінен мемлекеттік кәсіпорындар үшін акцияға пайда моделі келеді. Аталған жағдайда капитал құны ретінде кәсіпорынның жылдық пайдасының оның меншікті қаражаттарға қатынасы болуы мүмкін.

С_Е = , Мұндағы: П – оның басқаруда қалған кәсіпорынның жылдық пайдасы,

S – оның балансы бойынша жылдың аяғына кәсіпорынның меншікті қаражаттар сомасы.

Артықшылықты акциялар бойынша табыстылық келесі формула бойынша есептеледі:

С_е =

Мұндағы: D– акцияға жылдық девидент көлемі,

Р - акцияның нарықтық құны.

 

Капитал құны облигация купоны бойынша төленетін жоғары құнымен анықталады немесе оның наминал құнына пайыз бойынша көрсетілген облигацияның наминалды пайыз ставкасы бойынша.

Наминалды құн – бұл облигация ұстаушыға эмитент – компания оны өтеу күнінде төленетін бағасы. әрине, облигацияның өтелетін күн ара шығарғанда белгіленген.

Облигацияларды шығару кезінде олар наминалды құн бойынша сатылады. Осыдан, қарыз капиталының С_d құны облигациялардың наминалдық пайыз ставкасымен і_н анықталады.

С_d = і_н

Облигацияның нақты табыстылығын бағалау үшін облигацияның қазіргі таңдағы құнының моделін қолданамыз.

 

V_β =

 

Мұндағы: ІNT – облигация бойынша жылдық пайыздық төлем

М – наминалды облигация құны

V_в – қазіргі таңдағы нақты облигация құны

N – облигацияны өтеуге дейінгі мерзім саны

R – облигацияға пайыздық ставкасы

Сонымен, облигацияны шығару шартына сәйкес фирма – эмитент жыл сайын пайыздық төлемдерді: ІNT және наминалдық құнды М облигацияның мерзімі аяқталуы бойынша төлеуге міндеттенеді. Нарықтагы облигация бағасы қозғалыста болса, ал облигацияға төленетін табыстың құны өзгеріссіз қалса, онда облигацияның табыстылығы өзгереді: нақты айтқанда, нарықтық құны төмендеген жағдайда облигацияның табыстылығы жоғарылайды.

Облигацияның нақты табыстылығы ретінде облигацияның соңғы табыстылығы пайдалынады, яғни пайыздық ставка облигацичны ағымдағы нарықтық бағамен сатып алып, облигацичға табыс алу, келісім шарта оның шығарылуына жарияланған және облигацичны өтеу мерзіміне наминалдық құны.

Зайымдық қаражаттардың тиімді құны. Зайымдық капиталдың құны туралы айтқан кезде келесідей аса маңызды жағдайды ескеру қажет. Акционерлерге төленетін табыстарға қарағанда зайымды капитал бойынша пайыздық өнім өндіру шығыстар құрамында болады.

Осыған орай салықты төлегеннен кейінгі зайымдық капитал құны соңғы табыстылығынан төмен болады.

Қайта тартылған капитал құны. Жаңа меншік капиталға талап етілетін табыс бар капиталға талап етілітін табыстан жоғары болады.

Компанияның қосымша акцияларды шығарса, көп жағдайда ол бар акциялардан нарықтық құнынан төменірек алады. Бұл жаңа акциаларды шығару бойынша қосымша шығындар мен байланысты, сонымен қатар жаңа акциялардың жедел жаппай сатылуын қамтамассыз ету тілегімен байланысты, яғни олардың нарықтық құнынан төмен бағамен сатылады.