Липидтер алмасуының соңғы өнімдері.Олардың түзілетін процестері.Бөлінуі.

68. липидтер алмасуының соңғы өнімдері, олардың түзілетін процесстері, бөлінуі.

Липидтер негізінен энергия көзі болып табылады. Липид деп, суда ерімейтін, бейполярлы ерітінділерде еритін табиғаттағы органикалық зат. Липидтердің негізгі қызметтеріне: энергетикалық (40% энергия), судонорлы (эндогенді судың көзі), электрожылуизомирлеуші, эмильгирлеуші.Липидтердің тәуліктік қажеттілігі 60-80г., олардың 20-25 г. өсімдік липидтері.Липидтердің қорытылуы негізінен ішекте жұреді. Липидтер өт қышқылының әсерінен эмульгирленеді: хол, хенодезоксихол қышқылы липидтерді қорытатын ферменттер – липазалар, фосфолипазалар, холестеролэстераза, церамидаза ұйқы безінен тұседі. Ферменттер өт қышқылымен және колипазаның кофакторымен белсендіріледі.Ыдыраған липидтердің қорытылуы жай диффузия жолымен жиреді және хол жиынының құрамында өт қышқылының көмегімен сіңіріледі.

Ішек қабырғасында майлардан май қышқылының глицерин, моноглицерин, азоттыспирт және холестериннің ресинтезі жұреді. Содан соң ресинтезделген майлар хиломикрондарға айналады, яғни тағамның ресинтезінен майлардың тасымалдаушы тұрі. Моно-, диглицериндердің, хиломикрондардың бір бөлігі ішек қабырғалары арқылы бауырға өтеді, және хиломикрондардың негізгі бөлігі лимфа ағынымен жұрекке және өкпеге барады, ол жерден қанға тұседі. Қанда хиломикрондардан гепаринмен белсендірілетін липопротеинлипазаның көмегімен ыдырайды.

 

ІІ деңгей

 

32. Протамин. Гистондар қасиеттері. АЙырмашылығы, ұқсастығы, жануар организмінде маңызы.табиғатта таралуы.

Протаминдер мен гистондар-сілтілі құрамы бар белоктардың үлкен бір тобы, өйткені олардың құрамында көп мөлшерде диамино-монокарбонды қышқылдар болады. бұл белоктардың молекул.массасы аз жане жақсы гидротталған. протаминдерге қарағанда гистондардың сілтілік құрамы аз болады. Протаминдерге сальмин,клупеин, белогын жатызуға болады. Гистондар хромосомалардың қалыптасуына қатысады жане оперон гендердің қызметін қызметін реттеушілер болвп табылад.Проламиндер мен глютелиндер өсімдік тектес белоктар, олар энзимдердің қасиеттерін көрсетеді жане өсімдік тұқымының резервті белоктарыболып табылады.Бұларға бидай клейковинасының белогы глиадин мен глютенин күріштің белогы оризеин, жүгерінің белогы зеин жатады. Глютелиндер-суда да, сұйытылған бейтарап тұзды ерітінділерде де ерімейді. Протаминдер таза суда ерімейді, бірақ әлсіз тұз ерітіндісінде 70 спиртте ериді.

Гистондар-ядрода кездесетін негіздік қасиеті бар құнсыз белоктар. молек.массасы-10-20мың Д. изоэлектрлік нүктесі 10. 30 -диаминомонокарбон қышқылы бар, сондықтан оң зарядты.Генетикалық информацияның ДНҚ-дан РНҚға беріліуін тежей алады.Сондықтан гистондар нуклеин қышқылының жұмысын реттейді.

Протаминдер-молек.массасы 6 мың Д, негіздік қасиеті бар, құнсыз белок. Құрамында 80 -диамиомонокарбон қышқ болады, сондықтан оң зарядты, суда қышқылда ериді. Протаминдер-теңіздік жануарлардың белогы, клеткалардың ядросында кездеседі.Бұлар глобулярлық белоктар.

 

33. Коллагендер.Эластиндер.Кератиндер.Аминқышқылдар-ң құрамының ерешелігі, қасиеттері, табиғатта таралуы. Жануарлар организміндегі маңызы.

Протеиноидтар немесе склеропротеиндер-тірек тканьдердің суда ерімейтін белогы, олар асқазан-ішек жолдарында асқорыту энзимдерінің әсеріне ұшырамайды, сондықтан адамның асына пайдаланылмайды.Бұл топқа - дәнекер тканнің коллагені жане эластині, шаштың, тырнақтың кератині жатады. Коллагенді суда көп қайнатқанда коллагеннің қасиеті өзгереді, ол суда еріп, гель түзеді. Коллагеннің бұл өзгерген түріжелатин деп аталады.

Адам организмінде склеропротеиндердің 3түрі бар: Коллаген, эластин, кератирндер.

Коллаген:285 000Д суда ерімейді,құнсыз белок. Құрамында глицин, 11 -аланин, 21 -пролин мен гидроксипролин бар. Молекуласындағы гидроксилизинге көмірсулар көбінесе глюкоза мен галактозадан түзілген дисахарид түрінде ковалентті жалғасады. Коллагендер полипептидтік тізбек-ң құрамында орналасқан жеріне, қызметіне байланысты 4 түрге бөлінеді.1ші түрі организмде көбірек кездеседі, 2полипептидті тізбек бірдей. Коллагеннің бұл түрі теріде, сүйектерде, көздің қасаң қабығында кездеседі.2ші түрі шеміршектерде, омыртқа аралық дскіде, шыны тәрізді денеде болады.3ші түрі жүрек-қан тамыр жүйесінде. 4ші түрі базальды мембранада кездеседі.

Эластин-байламдардың, сіңірлердің, ірі қан тамырлары қабырғаларының құрамында болатын құнсыз белок. Ол кез-келген бағытқа созылуға қабілетті, ал қайта жібергенде бастапқы пішіні мен қалпына келе алады. Тропоэластиннің полипептидтік тізбегінен түзілген спиральдың α-спиральдан да, коллаген спиралінен де өзгешелігі бар. Сонымен қатар эластиннің құрамында десмозин жане изодесмозин деп аталатын ерекше құрылымдар бар.Олар лизиннің 4 молекуласынан тұрады, осындай құрылым болғандықтан ғана эластин талшықтары барлық бағытта созылып, қайтадан қалпына келе алады.

 

 

34. Күрделі белоктар:фосфопротеидтер, металлопротеидтер. Құрылысы туралы түсінік, негізгі өкілдері, қасиеттері, жануарлар организмдегі маңызы.

Протеидтер белокты бөлімнен жане белок емес бөлімнен тұрады, оны простетикалық топ д.а. Ол белокты бөліммен бірге берік байланысқан. 1)Фосфопротеидтер құнды белоктар, молкула құрамына жай белок жане фосфор қышқылының қалдықтары кіреді. Фосфор қышқылы күрделі эфирлік байланыспен гидроксил тобы бар аминқышқылдарына жалғасады. Серин, треонин, тирозин, аминқышқыл-ң бір немесе бірнеше фосфор қышқ-ң қалдықтары қосылуы мүмкін. Фосфорлану жане фосфорсыздану белоктың активтілігін реттейтін ең универсальды фактор. Олар дамып келе жатқан ағза үшін энергиялық, пластикалық материалдың көзі. Ф-р ұйымайды, суда ерімейді, қышқылдық қасиет тән. Ф-ң өкілдері:сүттің казеиногені, жұмыртқа сары уызында кездесетін фосвитин, виттелин жане балық уылдырығында болатын ихтуллин жатады. 2) металлопротеидтер-күрделі белоктар, құрамына жай белок жане металл кіреді. металдар простетикалық топтың рөлін атқарады. Тыныс алу белоктары мен ферменттерін бұл топқа жатқызбайды.Металдың қатысуымен пайда болатын комплекстік байланыстың маңызы өте зор. Себебі, олар молекул-ң биол-қ қызметін атқаруына қажетті конформацияның түзілуін жане қалыптасуын қамтамасыз етеді.

Металл-ң өкілдеріне ферритиндер жатады. Олардың молекулалық массасы-400 000 Д. Құрамындағы темірдің мөлшері 20 -ке жетеді. Темір пептидтік топтағы азотпен мықты байланысқан. Организмде темірдің қорын түзеді, бауырда, көк бауырда жиналады.

 

35. Күрделі белоктар: липопротеидтер құрылысы туралы түсінік. негізгі өкілдері. Қанның липопротеидтері, түрдері, биол-қ маңызы.

Жай белоктан жане простетикалық топтан тұрады. Өзара әлсіз байланыспен байланысқан әр түрлі липид өкілдерінің молекуласынан тұратын комплекс. Липид-р құрылысы бойынша басқа күрделі белоктардан ерекше. Табиғатта кең таралған 2түрі бар- 1) бос липидтер-олар қанның құрамында болады.2)құрылымдық липопротеидтер-биомембрана, эндоплазмалық реьткулизм жане клеткалардың басқа органдар құрамында кездеседі.

Бос ЛП-ң құрылысы мицелла тәріздес, суда ериді, бұл комплекстің ортасында гидрофобты ядро, ал белоктар мен фосфолипидтер сыртқы гидрофильді қабатын тзеді. Гидрофобты қабатын ядроның құрамында ТАГ жане холестириннің эфирлері болады. Бос ЛП-р құрамына кіретін липидтерге байланысты тығыздығы жоғары, төмен тығыздығы жане өте төмен тығыздығы бар липопротеидтер болып бөлінеді.Липопротеидтерді липидтердің тасымалдану формасы деп қарауға болады, бұл күйде липидтер суда ериді жане қанмен оңай тасымалданады.

 

36 .Күрделі белоктар:хромопротеидтер, құрылысы, қасиеттері, организмде маңызы.

Боялған күрделі белоктар: жай белоктар жане простетикалық топтан тұрады.Металға байланысты 3ке бөлінеді:гемопротеидтер, пигменттер,магний перфириндер. Олар құрамындағы металға сәйкес әр түске боялады. Хромопротеидтер әр түрлі қызмет атқарады: Фотосинтез процесіне қатысады, тотығу-тотықсыздану процесіне қатысады, О2 мен СО2 тасымалдауға қатысады, Сәуле мен түсті ажырату процесіне қатысады,Бүкіл организмнің тыныс алуына қатысады.

Жануар органына гемопротеидтер кездеседі, олардың өкілдері тыныс алу белоктары жане тыныс алу ферменттері болып бөлінеді. Тыныс алу белогы:Гемоглобин-қан қызыл пигменті, миоглобин-бұлшық еттің қызыл пигменті жатады.Гемоглобин молекуласы жай белок глобиннен жане 4гемнен тұрады. Глобин белогі 4мономерден тұрады. Гемоглобин молекул.массасы 70мың Д, қанда эритроцит құрамында кездеседі.Түр ерекшелігі глобин белогінінің құрамына кіретін аминқышқ-ң сапасымен анықталады. Гемдер глобинге тұрақтылық қасиет береді.

Гем-құрамында темірі бар порфиннің туындысы. Порфин бір-бірімен метин көпіршесімен байланысқан 4пиррол сақинасынан тұрады. Жануар организмінде гемоглобиннің негізгі рөлі О2 өкпеден тканьдерге тасымалдау, ал СО2 тканьдерден өкпеге жеткізу. Осылайша гемоглобин өкпе мен тканьдер арасындағы газ алмасу процесіне қатысады.

 

37. Гемоглобин, миоглобин, құрылысы, организмдегі маңызы, қасиеттері, хим-қ табиғаты, простет-қ тобы.

Д.Кендрью мен Перутц 1957ж гемоглобин құрылымын анықтаған. Олар полипептид тізбегінің өзара жане геммен әрекеттесетіндігін анықтаған. Сонымен қатар О2 өосып алғанда өзгеріске ұшырайтындығын анықтаған.

Эмбриондық даму кезінде 2 тізбектерінен тұрады, ол гемоглобин НБЕ деп аталад. Дамудың 6шы айында эмбр-қ гемоглобин фетальдық гемоглобинге айналады, оның ерекшелігі тізбегінің орнына 2ϒ тізбектер түзіледі. Бұл гемоглобин оттегімен парциалдық қысымы төмен болуына қарамастан жақсы байланысып, ұрықты О2 қамтамасыз етеді. Жануар организміндегі негізгі рөлі О2 өкпеден тканьдерге тасымалдау, ал көмір СО2 газын тканьдерден өкпеге жеткізу.

Миоглобин-Бір полипептидтік тізбектен тұратын жай жане белок простетикалық топ-1гемнене тұрады. Гемі гемоглобиннің геміндей, молек.массасы-17000Д Миоглобин цитоплазманың митохондрияға жақын жерінде кездеседі, ол гемоглобиннен оттегін тасымалдайды. Миоглобин гемоглобинге қарағанда оттегімен жақсы байланысады. Сондықтан суда жүретін жануар-ң бұлшық етінде миоглобин көп.

Миоглобин бұлшық еттің арнайы белогі, сондықтан қанның сары суында оның кездесуі бұлшық еттің жарақаттанғандығын көрсетеді. Миоглобинді анықтаудың диагностикалық маңызы зор. Миокард инфракті кеселінің дамуының екінші сағатында қанда көп мөлшерде миоглобин пайда болады.

 

38. Гидролазалар: эстеразалар мен гликозидазалар. Өкілдері.

реакция субстратының судың қатысуымен ыдырауын катализдейтін ферменттер гидролазалар деп аталады.

1 топ: эстеразалар осы топқа жататын ферменттер липидтегі күрделі эфирлі байланысқа әсер етеді. Гидролиздеу әсеріне қарай ң топшаға бөлінеді

* карбон қышқылынан түзілген күрделі эфирлі байланысты гидролиздейтін эстеразалар.

*фосфор қышқылынан түзілген күрделі эфирлі байланысты гидролиздейтін эстеразалар.

* тиол эфиріне әсер ететін тиолэстергидролазалар.

*күкірт қышқ.эфиріне әсер ететін тиолэстергидролазалар.

 

- карбон қышқылынан түзілген күрделі эфирлі байланысты гидролиздейтін эстеразалар

*өкілдері-липаза,ұйқы безінің липазасы,фосфолипаза,холестеролэстераза

 

-2 топша өкілдері

*фосфомоноэстеразалар,фосфодиэстеразалар

 

-Гликозидазалар өкілдері

*альфа және бетта амилазалар,глюкоамилазалар,мальтоза,лактоза

 

 

39. Пептидогидролазалар тобы:

Пептидогидролазалар пептидтік байланысы бар қосылыстарға,яғни белоктарға,полипептидтерге әсер етеді.

пептидгидролаза

пептидаза протеиназа

аминопептидаза серинпептидаза

карбоксипептидаза тиолпротеаза

дипептидаза карбоксилпротеаза

металопротеаза

 

Проферменттер-ферменттердің активті емес түрі. Безді эпителийде,протеолиттік ферменттер активті күйінде проферменттер түрде түрде синтезделеді.

Активсіз тұрден активті түрге айналу механизмі әртүрлі. Активті топтары парализатормен байлан-н кейбір ферменттер ыдырағанда активтіге айналады.

Активтендірудің басқа жолдары:амилаза, хлорлы натриймен активтенеді.Активаторлар мен ингибиторлар әсер ету механизмі өте күрделі,ол активті орталыққа айналады.

 

Энергия алмасуы,сатылары

Энергия алмасу- жануарлар организміндегі энергияның айналуы. Энергияның қайнар көзі-күн.

Күн сәулесін өсімдіктер автотрофтар сіңіріп алып, фотосинтез процесі жүреді.

6Н2О +6СО2 С6Н12О6+6О2

Энергия алмасу 4 сатыдан тұрады.

1 саты- Күрделі заттардың ыдырайтын бастапқы жолы. АСҚ қышқылы ыдырап қайтадан АСҚ қышқылы түзіледі.

АСҚ-ның маңызды ролі- олар АСҚ көмірсулардың,липидтердің, аминқышқылдардың ыдырағандағы өнімі. олар тек қана үш карбон қышқылы циклында тотығады. Амин қышқылдары, глюкоза,БМҚ,глицерин ас қорыту жолына сіңірілгеннен кейін спецификалық өзгеріске ұшырайды. 2 саты- ЦТҚ немесе Үшкарбон қышқылының циклы,Кребс циклы

Кребс циклы-тізбекті емес, айнымалы процесс. Көптеген аралық өнімдер өндіріледі. Дикарбон қышқылы түзіледі.

ЦТҚ маңызы:

* "метоболиттәк қазан"- адам денесінің ошағы, ЦТҚда АСҚ молекуласы ыдырайды.

*ЦТҚда аралық өнімдер түзіліп, пластикалық қызмет атқарады.

*Барлық зат алмасу процесіне қатысып байланыс орнатады.

*сутегі атомымен жабдықтаушы. сутегі атомдары НАДН2 немесме ФПН2 түрінде болады.

3 саты- Биологиялық тотығу- көп сатылы тотыгу- тотык-у реакцияларының жүйелі жолмен жүретін жолы.Энергия АТф үшін қолданылады, жылу бөлінеді. эндогенді су түзіледі. "Алтын су" д.а.

Биологиялық тотығудың маңызы

*энергия бөлінеді

*эндогенді су түзіледі

4 саты- Тотығудан фосфорлану- БТ-да бөлінген энергияны пайдаланып, фофор қышқылын АДФөа қосып АТФ түзеді. Энергия жылу түрінде таралады.

АТФ қатысатын жұмыстар:

*механикалық-бұлшықет жиырылуы

*биосинтетикалық реакциялар

* улы өнімдерді зиянсыздандыру

 

41. Үшкарбонқышқылының циклы......

Үшкарбон қышқылының циклы, Кребс циклы

Кребс циклы-тізбекті емес, айнымалы процесс. Көптеген аралық өнімдер өндіріледі. Дикарбон қышқылы түзіледі.

ЦТҚ маңызы:

* "метоболиттәк қазан"- адам денесінің ошағы, ЦТҚда АСҚ молекуласы ыдырайды.

*ЦТҚда аралық өнімдер түзіліп, пластикалық қызмет атқарады.

*Барлық зат алмасу процесіне қатысып байланыс орнатады.

*сутегі атомымен жабдықтаушы. сутегі атомдары НАДН2 немесме ФПН2 түрінде болады.

10 жүйелі реакциядан тұрады.

 

42.Тиамин-(В1)

Тиамн-Антинерівтік витамин-химиялық табиғаты бойынша пиримидин тиазол сақиналарының туындылары.Ол триаминофосфат түрінде фермент құрамына кіреді.В1 витаминінің күнделікті мөлшері:ересектер үшін-101-2,4мг, жоғары терапевтік мөлшері-25-50мг.Тиамин –бұршақта, кейбірі ет тағамдарында көп болады.Бидай құрамындада болады.Тиаминнің биологиялық туындысы тиаминпирофосфат мынадай фермент –кофермент болып табылады: -пироватдигидрогеназды комплекстің, -β α

 

Рибофлавин В2

Рибофлавин изоаллоксазинннің Д-рибильді туындысы болып табылады,ол тотыққан немесе тотықсызданған жағдайда болады. Ол көп мөлшерде сүтте,ірімшікте,жұмыртқаның сары уызында,бауырда,жүректе,ашытқыда кездеседі. Ішек бактерияларымен синтезделеді. Тәуліктік қажеттілігі 2-4мг.В2 витаминінің биологиялық белсенді түрлері рибофлавиннің туыдылары:флавопртеидтердің коферменті ФАД және ФМД болып табылады.ФАД-флавинадениндинуклеотид тканьдерде ағамен түсетін рибофлавиннен синтезделеді .

В2 витамині коферменттік қызмет атқарады,ФМН мен ФАДтың құрамына кіреді,соған байланысты мынадай ферменттердің қызметіне қатысады:

• Аминқышлдардың оксидаздарының
• Моноаминооксидазалардың
• Диаминооксидазалардың
• Ксантиаминооксидазалардың

В2 витамині жетіспеген жағдайда ең бірінші тері зақымдалады,себорея және псориаз бел гілері дамид,ауыздың шырышты қабаты қабынуы басталады,көздің торлы қабаты мен мүйізді қабықшасы зақымдалады. Бұдан соң асқорыу жолының,қан айналу жүйесінің қызметтері бұзылады, бұлшық еттердің әлсіздігі дамиды жас ағза өсуі тежеледі.

Никоинамид РР

Зат алмасуда РР витамині активті әсер етуіне байланысты НАД және НАДФ ферменттері қатарының кофакторы болып есепелінеді. Бұл витаминді дмабет,остеортрит ауруларын емдеуге ұсынылған. Қайнар көзі:ашытқы,сәбіз,ірімшік,жүгері,жұмыртқа,балық т.с.с. тәуліктік қажеттілігі ересек адамдарда20-25 мг балаларда 8-12мг

Пиридоксин В6

B6-витамині антидерматитті витамин,3химиялық түрде кездеседі:пиридоксаль,пиридоксин,пиридоксамин.

B6-витамині ет өнімдері,балық,дәнді бұрыш тұқымдастар және ішек бактериялары болып табылады.B6-витаминінің тәуліктік қажеттілігі 2-3мг.B6-витаминінің биологиялық белсенді түрі 5 фосфорлы эфирлер,олар коферменттік қызмет атқаратын пирдоксаль 5 фосфат түрінде болды.B6-витаминінің биологиялық қызмеі фосфопиридоксаль және фосфпиридоксамин коферменті ретінде пайдаланылған пиридоксаль тәуелді фермнттерінің қызметңмен байланысты.

B6-витамині жетіспегенде тропоэз бұзылады.өсу баяулайды.тері қабынады.дерматит,гипохромдық анемия сияқты ауруға алып келеді

В6 В12

B6-витамині антидерматитті витамин,3химиялық түрде кездеседі:пиридоксаль,пиридоксин,пиридоксамин.

B6-витамині ет өнімдері,балық,дәнді бұрыш тұқымдастар және ішек бактериялары болып табылады.B6-витаминінің тәуліктік қажеттілігі 2-3мг.B6-витаминінің биологиялық белсенді түрі 5 фосфорлы эфирлер,олар коферменттік қызмет атқаратын пирдоксаль 5 фосфат түрінде болды.B6-витаминінің биологиялық қызмеі фосфопиридоксаль және фосфпиридоксамин коферменті ретінде пайдаланылған пиридоксаль тәуелді фермнттерінің қызметңмен байланысты.

B6-витамині жетіспегенде тропоэз бұзылады.өсу баяулайды.тері қабынады.дерматит,гипохромдық анемия сияқты ауруға алып келеді

В12 кобаламин

В12 кобаламин. Бұл витамин метилкобаламин мен дезоксиденозилкобаламин түрінде ферменттердің құрамына кіреді:метилтрансфераза,глутаматмутаза,және т.б сонымен қатар изомерлену реацияларына қатысады.В12 витамині адам ағзасында ішек бактерияларында кездеседі. В12 бауырда,бүйректе өте көп. Тәуліктік мөлшері 2 3 мг

47 Р,С витаминіР- рутин тотығу тотықсыздану реакцияларына қатысады. Бұл витаминнің авитаминозында қылтамырлардың өткізгіштігі жоғарылайды,ұлпаны басқан кезде кенет қан құйылуға алып келеді.

С витамині аскорбин қышқылы. Химиялық табиғаты бойынша 2-3 дегиро-гулен қышқылының лактоны болып табылады. Оныі құрамында редуктон топтары бар, олар дегидроаскорбин қышқылын түзе отырып,жеіәл тотығады. С витаминінің қайнар көзі:жеміс көкөніс цитрустарда көп болады. Итмұрын тәтті бұрышта қарақатта лимонда кездеседі. Ересек адам үшін тәуліктік қажеттілігі 50-100мг. Аскорбин қ.ы ОЖЖ медиаторы болып табылатын нодадреналиннің дофаминнен түзілуін катализдейтін дофаминбета-гидроксилаза үшін косубстрат болып таб. Жетіспегенде цинга ауруына шалдығады.

 

Ретинол А витамині

А витамині-химиялық табиғаты бойынша циклды қанықпаған 1 атомды спирт болып таб. Оның2 түрі бар А1және А2.А1 витамині-иондық сақинадан және изопреннің 2 қалдығынан құралған. Шошқаның бауырында,сүтте,жұмыртқаның сары уызында,қаймақта көп болады. Өсімдік өнімдерінде-сәбіз таматтарда,қызылшада т.б болады.Авмтаминінің барлық түрлері белокты,липидті,көмірсулы алмсуға әсер етеді,фосфорлы-кальцийлі алмасуды реттейді.Ағзада А витаминінің жетіспеушілігі кезінде А гиповитаминозыныі ең ерте белгісі-қаранғылық адаптация мен алакөлеңкеде көрудің зақымдалуы –гемеролапия дамиды. Бұдан басқа шырышты қабаттардың құрғауы,ксеофтальмия(көз конъюктивасының құрғауы)жіне кератомиляция кездеседі.

Д витамині Кальцеферол

Д витамині-антирахиттік витаминдер. Химиялық табиғаты бойынша олар стериндер тобына жататын циклды қанықпаған 1 атомды екішілік спирттер болып табылады. Бұл заттар жіңішке ішекте өт қышқылдарының көмегімен сіңірлерді және хиломикрондардың құрамында лимфада,сонан соң қанға түсіп,бауырға жеткізіледі. Тәуліктік қажеттілігі балалар үшін 12-25мг ересектер үшін 10есе аз болады.Д витамині көбінесе еттік тағамдарда яғни жануар тектес тағамдарда:бауыр,сарымай,май сүт т.с.с.Балық бауырында өте көп кездеседі. Баларда бұл витамин жетіспегенде рахит ауруы болады. Бұл аурудың белгілері-сүйек тканінің кальцификациясы зақымдалуы.