Жел раушаны» оның қосалқы гигиеналық маңызын гигиеналық ашыңыз

Жел раушаны жергілікті жердегі желдердің басым бағыттары туралы көрнекі мағлұмат береді. Тұрғын және қоғамдық ғимараттарды ауаны ластайтын көздердің жел басым соғатын жағынан орналастыру қажет, бұл ластаушылардың таралуын шектеуге немесе оның алдын алуға мүмкіндік береді.

Жоғарыда айтылғандардан белгілі, адам ағзасы тіршілік үрдісінде ауаның температурасының, ылғалдылығының, қозғалысының, жылу радиациясының әр қайсысынын жеке әсеріне емес, бірлескен әсеріне ұшырайды. Адам ағзасының қоршаған ортамен жылу алмасуы үрдістеріне әсер етіп, адам ағзасының жылылық жағдайы мен ортаның жылылық жағдайын анықтайтын, осы факторлардың кешені микроклимат деп аталады.

Микроклимат көрсеткіштеріне ауаның температурасы, ылғалдылығы, қозғалу жылдамдығы, қоршаған заттардың беттерінен берілетін жылу радиациясы жатады.

Микроклимат, қалыптасатын жеріне байланысты, жабық бөлмелердегі (тұрғын, қоғамдық, өндірістік, арнайы қондырғылардың, әскери техниканың, көліктің) және жеке аумақтардың (елді мекендердің, жердің, ықшам аудандардың және т.б.) микроклиматы деп бөлінеді. Адамның жылу тепе-теңдігіне әсер ету дәрежесі бойынша микроклиматты комфортты және дискомфортты - салқындататын және қыздыратын деп бөледі.

Комфортты микроклимат жылу реттейтін механизмдердің зорлануын тудырмайды. Жылу сезінуі жақсы және орталық жүйке жүйесінің жұмысы да оңтайлы, дене және ой жұмысына қабілеттілігі, сонымен қатар, қолайсыз факторлардың әсеріне төзімділігі де жоғары болады.

Дискомфортты микроклимат, керісінше, жылу реттейтін үрдістердің зорлануымен, жүйке жүйесі мен анализаторлардың жұмыс көрсеткіштерінің нашарлауымен, әр түрлі мүшелер мен жүйелердің функционалдық жағдайының бұзылуымен, ағзаның қарсы тұру қабілетінің төмендеуімен сипатталады, сонымен қатар, әр түрлі жедел және созылмалы аурулардың дамуына себепші болуы мүмкін. Қыздыратын дискомфортты микроклимат жедел және созылмалы гипертермиялардың әр түрлі белгілерінің дамуына (жоғарыдан қараңыз), ал салқындататын дискомфортты микроклимат – жергілікті және жалпы гипотермияларға және олармен байланысты ауруларға және ағзаның функционалдық жағдайының бұзылуларына әкеледі.

Микроклимат факторларының кешенді түрде әсер ететінін ескеріп, өте жоғары да емес және тым төмен де емес температуралар ауаның ылғалдылығы мен қозғалысының қолайсыз шамаларымен бірге әсер еткенде, ағзаның қатты қызыуна және қатты салқындауына әкелуі мүмкін екендігі есте болуы керек. Созылмалы дененің қатты қызуы тіпті, ауа температурасы 26-28ºС кезінде де, бірақ ылғалдылығы 80% жоғары және ауа қозғалысы 0,3 м/сек төмен микроклимат жағдайында ұзақ уақыт болған кезде, пайда болуы мүмкін. Созылмалы дененің салқындауы ауаның температурасы 12-14ºС және одан төмен, салыстырмалы ылғалдылығы 60% және одан да жоғары болған кезде байқалуы мүмкін. Жедел суықтан болатын патология 0ºС төмен температура кезінде жиі дамиды, бірақ ауның жоғары ылғалдылығы мен ауаның жоғары қозғалу жылдамдығы бірге әсер еткенде, плюс температура кезінде де дамуы мүмкін.

Барометрлік қысымның гигиеналық маңызына түсініктеме беріп өтіңіз. Ағзаға жоғары және төменгі барометрлік қысымның әсерін талдаңыз

Жердің гравитациялық күші атмосфераның төменгі қабаттарында оның негізгі массасы жиналуына ықпал етеді, сондықтан, дәл осы қабаттарда атмосфералық қысым мен ауаның тығыздығы жоғарылау болады. Ауаның ен жоғары қысымытеңіз деңгейінде байқалады. 45ºС ендікте, ауаның температурасы 0 ºС кезінде, ол с.б 760 мм, немесе 101,3 кПа (1 атмосфера), ал оттегінің парциалды қысымы - с.б 100 мм болады. Теңіз деңгейінен биіктік жоғарылаған сайын, атмосфералық қысым мен ауаның тығыздығы, сондай-ақ, оттегінің парциалдық қысымы төмендейді. Мысалы, 2000 м биіктікте атмосфералық қысым с.б 560 мм, ал оттегінің парциалдық қысымы - с.б 70 мм болады. 4000-4500 м биіктікте оттегінің қысымы, теңіз деңгейіндегі қысымымен салыстырғанда, екі есеге төмендейді.

Атмосфералық қысымның аздаған тәуліктік ауытқуы дені сау адамның ағзасына әдетте көп әсер етпейді. Бірақ, биіктікке көтерілген кезде, қысымның айқын төмендеуі немесе кейбір жұмыс түрлерін (кессондық, сүңгуірлік) орындау және су астына түскен кезіндегі қысымның жоғарылауы қолайсыз әсер етуі мүмкін.

2700 м үлкен биіктікке және тез көтерілгенде (1 күннен аз), биіктік немесе тау ауру деп аталатын симптомдар кешені дамиды. Ол альпинистер, ұшқыштар, биік тау жағдайында жұмыс істейтін жұмысшыларда, әуе шарында ұшу кезінде, декомпрессиялық камераларда және т.б. кездеседі.

Ауадағы оттегінің парциалды қысымының төмендеуі адамда оттегінің жеткіліксіздігіне әкеледі. Оның алғашқы белгілері: бас ауруы, әлсіздік, жүрек айну, ентігу, ұйқының бұзылуы, тахикардия - 2000 м биіктікке көтерілгеннің өзінде байқала бастайды. Одан да жоғары биіктікке көтерілген кезде, айқын гипоксия дамиды, биіктікке тән өкпенің, мидың сулы ісігі, көздің торлы қабығына қан құйылу, мұрыннан және асқазан-ішек жолынан қан кету пайда болады. Бірнеше сағат ішінде өлімге әкеп соғатын, кома дамуы мүмкін. Ұшқыштарда пайда болатын биіктік ауруы, тау ауруына қарағанда, биіктікке тез көтерілуіне байланысты жедел дамиды және ауыр түрде өтеді. Тау ауруына көбінесе балалар және етеккір алдындағы кезеңінде әйелдер жиі ұшырайды.

Биіктік ауруы дамуының негізгі механизмі, ауадағы оттегінің парциалды қысымының төмендеуі әсерінен дамитын гипоксия болып табылады. Бұдан басқа, атмосфералық қысымның айқын төмендеуі кезінде, қан мен тіндердегі қалыпты жағдайда еріген күйінде болатын газдар, газ тәрізді күйге өтіп, қан тармағында көпіршіктер түзеді, бұндай жағдай тамырлардың газды эмболиясының және оған байланысты әр түрлі мүшелер мен тіндердің ауыр зақымданулары дамуына әкеп соғады. Сонымен қатар, өте жоғары биіктікте атмосфералық қысымның прессорлық әсерінің төмендеуі нәтижесінде, кеуде мен іш қуыстары кеңееді, қылтамырлардың өткізгіштігі және кіші қан айналым шеңберіндегі қан тамырларының қысымы жоғарлайды, бұл сулы ісік дамуына әкеледі.

Биіктік (тау) ауруының алдын алуы. Үлкен биіктікте (бірақ 5000 м жоғары емес) жүрген адамда біртіндеп компенсаторлық-бейімделу реакциялары - тұрақты гипервентиляция, қанда эритроциттердің көбеюі, тіндегі зат алмасуының өзгерістер, бұлшық еттердің анаэробты жағдайдағы жұмыстарға жоғары қабілеттілігі дамиды. Төмен атмосфералық қысымға біртіндеп бейімделу нәтижесінде, биік таулы аймақта тұратын тұрғындар 2500-4000 м биіктікте ешқандай шектеусіз өмір сүре алады.

Бөлменің оптималды микроклиматын қамтамасыз ету бойынша шаралар негізінде микроклимат көрсеткіштерін гигиеналық нормалау шараларын бағалаңыз

Микроклимат (грек. mіkros – кіші және климат) – жер бетінің шағын аймағына (мысалы, жотаның беткейі, көлдің жағасы, орман, т.б.) және оны қоршаған ауа қабатына ғана тән климаттық жағдай. Жер бетінің микромасштабтық айырмашылықтарына байланысты, мысалы, қалың орманды алқап климатынан сол орман ішіндегі жеке ашық алаңдар, бөлек шоқ тоғайлар Микроклиматын немесе үлкен қаланың қалыптасқан климатынан ірі кәсіпорын төңірегінің, не жасыл бақтың Микроклиматын ажыратуға болады. Жер бетінен жоғарылаған сайын Микроклимат ерекшеліктері сейіле береді. Микроклиматтың сақталуы ауа райына тығыз байланысты; тынық, ашық кезінде Микроклимат өте айқын байқалады, бұлыңғыр кезінде онша сезілмейді. Микроклиматтық жағдай жергілікті климат элементтерін бақылайтын метеорологиялық станциялардың деректері мен Микроклимат ерекшеліктерін салыстыру жолымен зерттеледі. Егістік жерді дұрыс таңдау, жерді мелиорациялау, өнеркәсіптік және жәй құрылыстар салу кезінде Микроклимат ерекшеліктерін ескеру қажет.

Тұрғын үйдің бөлмелеріндегі микроклимат жағдайлары адам ағзасының жылу алмасуы үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз етуі және суық кезде де, жаздыгүні де жақсы жылу сезінуін беруі керек (ΙΙΙ –тарау). Жасалған жайлы жылылық адамның бөлмеде белгілі бір уақытта болуымен шектелмеуі керек және қосымша бейімделу механизмдерінің іске қосылуын талап етпеуі тиіс. Жеңіл үй киімін киген адам салыстырмалы түрде аз қозғалу жағдайында да, өзін жайлы сезінуі қажет.

Тұрғын үйдің микроклимат көрсеткіштерін нормалағанда, адамдардың жасы, жыл мезгілі, климат жағдайлары, бөлменің қандай мақсатта пайдаланатыны ескерілуі керек, яғни нормативтер дифференциалды түрде бекітіледі. Бөлмедегі ауа температурасының орташа деңгейі және ауа температурасының тәуліктік ауытқулары, температураның тігінен және көлденінең алғандағы ауытқулары, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы мен қозғалу жылдамдығы нормаланады.

Қыс мезгілінде орта және жылы климаттық аймақтарда бөлмелердегі ауаның ең қолайлы температурасы - 18-20ºС, суық аймақтар үшін - 20-22ºС, ыстық аймақтар үшін - 17-18ºС болып табылады. Жылдың суық мезгілінде жылылық жағдайды қалыпқа келтіру үшін үйдің ішіндегі температура біршама жоғарғы болуы керек, себебі энергия ағзаның салқындауның алдын алуға бағытталған зат алмасуын ынталандыруға, қан тамырлары реакцияларын іске қосуға жұмсалады. Қазіргі үйлердегі үлкен әйнектелген беттер қыста өздері салқындап, сәулелену арқылы жылу берілуі нәтижесінде, адам ағзасынан жылудың көп мөлшерде жоғалуына әкеп соғады. Микроклиматты қалыптыстыруға, сонымен бірге, құрылыс материалдарының ауа өткізгіштігі мен гигроскопиялылығы, қабырғалардың қалыңдығы да әсер етеді. Ауа өткізгіштігі және гигроскопиялылығы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым бөлмеде температура тез төмендейді. Осыған байланысты, көп адамдар үшін бө Ұйықтайтын бөлмелердегі ауаның температурасы төмендеу (16-18ºС) болуы керек, себебі, бұл ми қыртысы қызметінің таралған тежелуіне ықпал етіп, терең және жақсы ұйқыны қамтамасыз етеді.

Температураның тігінен және көлденеңінен ауытқуы 2-3ºС-тан аспау керек, себебі, температураның едәуір ауытқуы, адамның аяқ-қолдарының салқындауына және әр түрлі аурулардың дамуына әкеп соғады. Еден деңгейіндегі төмен температура адамның аяғының мұздауына, көңіл-күйінің төмендеуіне және суық тигеннен болатын аурулардың, әсіресе балаларда, көбеюіне әкеп соғады. Орталықтан жылытылатын бөлмелердегі ауа температурасының тәуліктік ауытқуы 2-3ºС, ал, пешпен жылытылатын бөлмелерде 4-6ºС болуы тиіс.

Бөлмелердегі қолайлы салыстырмалы ылғалдылық 30-60% деп есептеледі. Ауаның қозғалу жылдамдығы 0,1-0,15 м/сек дейін жылдың суық мезгілінде қолайлы деп саналады. Ауаның 0,3 м/сек дейін қозғалу жылдамдығы үй температурасы жағдайында қолайсыз, денені салқындататын сезім (азынақ сезімін) бермейді.

Жылыту жүйесі тұрақты ыңғайлы микроклимат қалыптастыруы қажет. Микроклиматты автоматты, орталықтандырылған немесе жеке түрде реттейтін мүмкіншілігі болғаны да дұрыс. Жылыту бөлмелердегі ауаны отынның жануы кезінде түзілетін иіс газымен және әр түрлі өнімдермен ластайтын көзі болмауы керек. Бөлмелердің ауасы жылытатын құралдарға отырған органикалық шаңдарының күюі және құрғақ айдау кезінде түзілетін газдармен ластанбауы керек. Бұл газдар ауаға жағымсыз иіс беріп, адамның тыныс алу жолдарының шырышты қабығын тітіркендіреді, тамақ кеберсуі сезімін және басының ауыруын тудырады. Егер жылытатын құралдардың бетінің температурасы 70-85°С аспаса, олардың бетіне отырған шаң күймейді. Жылытатын құралдар бөлмеде көп орын алмауы қажет және бөлмені отын, күлмен ластамау керек. Жылыту пайдалануға ыңғайлы, өрт пен күйік қаупін туғызбауы керек. лмедегі қолайлы ауа температурасы 20-23ºС болып табылады.

Микроклимат түрлерін атаңыз: комфорттық, дискомфорттық қыздыратын және салқындататын. Олардың айырмашылықтарын анықтап, ағзаға тигізетін әсерлерін табыңыз

24. Адам ағзасына қолайсыз микроклиматтық жағдайлардың әсерін сипаттаңыз

Ағза немесе Организм (гр. organon және лат. organіzo – келісті түрге келтіру) – белгілі ортаға өз бетімен тіршілік етуге бейімделген, тірі және тарихи қалыптасқан біртұтас жүйе. Тұқым қуалаушылық қасиеттеріне сәйкес өзіне тән құрылысы мен даму ерекшелігі бар.

Құрылысы мен қызмет ерекшелігіне байланысты органдар жүйелері мен аппараттары:дене(сомалық),ішкіоргандар(висцералды)жәнебайланыстырғыш (интегралды) органдар жүйелері болып бөлінеді. Органдар жүйелер құрылысы әртүрлі, бірақ белгілі бір қызмет атқаратын мүшелер (ағзалар) құрайды.

Құрылысына байланысты органдардың:

қабатты (тері),түтікше (ішкі мүшелер) жәнепаренхималы түрлері болады.Организмнің құрылым бірліктері – жасушалар, ұлпалар (тіндер), мүшелер. Организмдер бір жасушалы және көп жасушалы болып бөлінеді. Бір жасушалы Организмдердің ішінде колониялы (шоғырлы) түрлері де бар. Мысалы, вольвокс, т.б. Әрбір жеке дарабастар да өз алдына жеке ағза болып саналады.

Ауыл тұрғындарының жеке тұрғын үйлері, ауылдық жерлердегі кейбір өзіне тән тіршілік жағдайларын ескеріп, жоғарыда аталған барлық гигиеналық талаптарға сай болуы керек. Мысалы, ауылдық адамдар тұратын үйлерде, тұрғын бөлмелерден, асүй, әжетхана, ванна бөлмесі, кіреберістен басқа, әйнектелген верандалар салынуы, жұмыс киімдері мен қысқы киімдер, сыртқы киім сақтайтын орындарды қарастыру қажет.

3. Тұрғын үйлердің ішкі ортасын ұйымдастыру

3.1. Микроклимат жағдайлары.

Қыс мезгілінде орта және жылы климаттық аймақтарда бөлмелердегі ауаның ең қолайлы температурасы - 18-20ºС, суық аймақтар үшін - 20-22ºС, ыстық аймақтар үшін - 17-18ºС болып табылады. Жылдың суық мезгілінде жылылық жағдайды қалыпқа келтіру үшін үйдің ішіндегі температура біршама жоғарғы болуы керек, себебі энергия ағзаның салқындауның алдын алуға бағытталған зат алмасуын ынталандыруға, қан тамырлары реакцияларын іске қосуға жұмсалады. Қазіргі үйлердегі үлкен әйнектелген беттер қыста өздері салқындап, сәулелену арқылы жылу берілуі нәтижесінде, адам ағзасынан жылудың көп мөлшерде жоғалуына әкеп соғады. Микроклиматты қалыптыстыруға, сонымен бірге, құрылыс материалдарының ауа өткізгіштігі мен гигроскопиялылығы, қабырғалардың қалыңдығы да әсер етеді. Ауа өткізгіштігі және гигроскопиялылығы неғұрлым жоғары болса, соғұрлым бөлмеде температура тез төмендейді. Осыған байланысты, көп адамдар үшін бөлмедегі қолайлы ауа температурасы 20-23ºС болып табылады.