UkŁad równikowy pierwszy – godzinny

Płaszczyzna podstawowa: płaszczyzna równika niebieskiego.

Koło godzinne – koło wielkie przechodzące przez bieguny niebieskie P_N, P_S. Są prostopadłe do równika niebieskiego. (rzut południków ziemskich na sferę niebieską).

Koło sześciogodzinne – koło godzinne, którego płaszczyzna jest prostopadła do południka niebieskiego.

Równoleżnik deklinacyjny – koło małe, którego płaszczyzna jest równoległa do płaszczyzny równika niebieskiego.

Oś świata dzieli sferę na 2 części: - górną (widoczną); - poziomą (niewidoczną).

Deklinacja (δ) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie koła godzinnego od płaszczyzny równika do linii łączącej środek Ziemi z ciałem niebieskim. (łuk koła godzinnego ograniczony równikiem niebieskim i równoleżnikiem deklinacyjnym):

090⁰ (S) ≤ δ ≤ 090⁰ (N)

Odległość biegunowa (p) – jest to kąt liczony od bliższego bieguna do linii łączącej środek Ziemi z ciałem niebieskim. (łuk koła godzinnego pomiędzy bliższym południkiem niebieskim a danym ciałem). Dopełnienie δ do 90⁰ (p = 90⁰ – δ)

Miejscowy kąt czasowy ciała niebieskiego (LHA) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części równika niebieskiego w kierunku na ZACHÓD do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. (kąt sferyczny liczony w płaszczyźnie równika od górnej części południka (zawsze na W) do koła godzinnego danego ciała niebieskiego). Od 0⁰ do 360⁰

Miejscowy kąt godzinny (HA) – kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na E lub W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Od 0⁰ do 180⁰

1). Jeżeli LHA_CN < 180⁰ to: à LHA_CN = HA _CN è W

2). Jeżeli LHA_CN > 180⁰ to: à 360⁰ LHA_CN = HA _CN è E

Greenichowski kąt godzinny (GHA) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka Greenwich w kierunku na ZACHÓD do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Od 0⁰ do 360⁰

GHA_CN + λ^E+_{W –} = LHA_CN è HA_CN

Ekliptyka słoneczna – koło wielkie nachylone względem równika pod katem Є = +/- 23⁰ 27’

Ekliptyka – nazywamy tor pozornego ruchu Słońca wokół Ziemi w czasie jednego roku lub jest to rzeczywisty tor obiegu Ziemi wokół Słońca w czasie jednego roku.

Ekwinokcjum (Barana i Wagi) – punkty, w których ekliptyka przecina równik niebieski (punkty równonocy)

Ekwinokcjum wiosenne – pkt równonocy wios. – Słońce przechodzi z półkuli S na N – pkt Barana (21 marzec)

Ekwinokcjum jesienne – pkt równonocy jesien. – Słońce przechodzi z półkuli N na S – pkt Wagi (23 września)

Solsytia (δ) – punkty maksymalnie odchylone na N i S – punkty przesileń.

Solsytium letnie – punkt przesilenia letniego – punkt raka. Punkt, w którym Słońce w ruchu pozornym osiąga maksymalną północną wartość deklinacji (22 czerwiec)

Solsytium zimowe – punkt przesilenia zimowego – punkt koziorożca. Punkt, w którym Słońce w ruchu pozornym osiąga maksymalną południową wartość deklinacji (22 grudzień)

Rektascencja (α) – wznoszenie proste ciała niebieskiego – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od punktu BARANA w kierunku na WSCHÓD do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie.

Gwiazdowy kąt czasowy (SHA) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od punktu BARANA na ZACHÓD do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. SHA_C.N = 360⁰ – α_C.N

Miejscowy kąt czasowy Barana (LHA _bar) – jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na ZACHÓD do koła godzinnego przechodzącego przez punkt barana.

Trójkąt sferyczny paralaktyczny – trójkąt powstały w wyniku przecięcia się trzech kół wielkich to jest: południka niebieskiego, koła wierzchołkowego i koła godzinnego przy czym dwa ostatnie koła przechodzą przez to samo ciało niebieskie w danej pozycji i momencie obserwacji.

Elementami trójkąta są:

- wierzchołki (zenit; widoczny biegun niebieski; ciało niebieskie); - kąty przy wierzchołkach (azymut, HA_cn, kąt paralaktyczny g)

- boki (odl. zenitalna, odl. biegunowa, dopełn. szer. do 90°)

LOKUS – to miejsce geometryczne punktów będących środkami wszystkich kół godzinnych danej pozycji obserwatora.

Ruch dobowy ciał niebieskich – jest to ruch, jaki odbywają ciała niebieskie. Torami są odpowiednie równoleżniki prostopadłe do osi obrotu sfery.

Kulminacja górna – punkt przecięcia się toru ciała niebieskiego z płaszczyzną południka niebieskiego, a właściwie z górną jego częścią zawierającą Zenit (widoczne).

Kulminacja dolna – punkt na sferze niebieskiej powstający z przecięcia toru ciała niebieskiego z dolną częścią południka niebieskiego. (niewidoczne). Punkty powstałe z przecięcia się linii horyzontu i toru dziennego pozornego ruchu Słońca to WSCHÓD i ZACHÓD ASTRONOMICZNY.

Ciała okołobiegunowe – ciała niebieskie, których deklinacja jest większa od deklinacji punktu północnego horyzontu (dla obserwatora ciągle widoczne), są stale nad horyzontem, widać je w kulminacji górnej i dolnej.

Na północ od równoleżnika r_N:

1). φ musi być równoimienne z δ_C.N

2). δ_C.N > 90⁰ – φ

Ciała przeciwokołobiegunowe – nigdy nie wschodzą, nigdy nie zachodzą, są poniżej równoleżnika r_N są niewidoczne.

Noc polarna – na północ od koła polarnego, gdy deklinacja Słońca jest większa od 90⁰ – φ

Amplituda wschodu – łuk horyzontu astronomicznego zawarty miedzy punktem wschodu E a punktem wschodu ciała niebieskiego.

Amplituda zachodu – łuk horyzontu astronomicznego zawarty między punktem zachodu W a punktem zachodu ciała niebieskiego.

Łuk dzienny – droga c.n. po części widocznej

Łuk nocny – droga c.n. po części niewidocznej

CZAS GWIAZDOWY:

Doba gwiazdowa – okres czasu między dwoma górnymi kulminacjami punktu Barana na tym samym południku.

Miejscowy czas gwiazdowy (GM) – okres czasu jaki upłynął od górnej kulminacji punktu barana na południku miejscowym do danej chwili; liczymy go na ZACHÓD od 0 do 24 godzin (zależy tylko i wyłącznie od długości geograficznej punktu Barana).

Greenichowski czas gwiazdowy (GU) – okres czasu jaki upłynął od momentu górnej kulminacji Barana na południku Greenich do danej chwili; liczymy go na ZACHÓD od 0 do 24 godzin.

GU = GHA_B; GM = LHA_B

GM = GU + λ (+/-)

GU = GM – λ (+/-)

Równanie czasu gwiazdowego:

GU à GHA_B = GHA_C.N + α _C.N

GM à LHA_B = LHA_C.N + α _C.N

CZAS SŁONECZNY PRAWDZIWY:

Doba gwiazdowa – okres czasu między dwiema kolejnymi dolnymi kulminacjami Słońca prawdziwego na tym samym południku niebieskim.

LHA_o – miejscowy kąt czasowy Słońca prawdziwego.

Miejscowy czas słoneczny prawdziwy (TM’) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca prawdziwego na południku miejscowym do danej chwili; liczymy go na ZACHÓD od 0 do 24 godzin.

Greenichowski czas słoneczny prawdziwy (TU’) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca prawdziwego na południku Greenich do danej chwili; liczymy go na ZACHÓD od 0 do 24 godzin

CZAS SŁONECZNY – ŚREDNI:

Doba słoneczna średnia – okres czasu między dwoma kolejnymi dolnymi kulminacjami Słońca średniego na tym samym południku niebieskim.

Miejscowy średni czas słoneczny (TM, LMT) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca średniego na południku miejscowym do danej chwili; liczymy go na ZACHÓD od 0 do 24 godzin.

Greenichowski średni czas słoneczny (TU, GMT, UT) – okres czasu jaki i upłynął od dolnej kulminacji Słońca średniego na południku Greenich do danej chwili; liczymy go na ZACHÓD od 0 do 24 godzin.

LMT = GMT + λ (+/-)

GMT = LMT – λ (+/-)

Równanie czasu słonecznego:

TM – TM’ = E TU – TU’ = E

E – aktualna różnica między średnim czasem słonecznym a prawdziwym czasem słonecznym.

Czas strefowy (ZoneTime, Ts) – okres czasu jaki upłynął od momentu dolnej kulminacji Słońca średniego na południku środkowym danej strefy do danej chwili; liczymy go na W od 0 do 24 godzin.

GMT + Z = ZT

(+/-) Z = (+/-) λ / 15⁰

Chronometr – wskazuje czas Greenich słoneczny średni.

Stan dobowy chronometru – różnica czasu pomiędzy rzeczywistą wartością GMT a wartością wskazywaną przez chronometr.

GMT = Chr + st. chr (+/-)

Chód dobowy chronometru – wartość czasowa, o którą przyspiesza lub opóźnia swoje wskazania chronometr w ciągu doby.

OBLICZANIE LHA i δ C.N:

Słońce:

GHA_S + pop = GHA_S + λ (+/-) = LHA_S

Planety i Księżyca:

GHA_P + pop + pV = GHA_P + λ (+/-) = LHA_P

Gwiazdy:

GHA_B + pop = GHA_B + λ (+/-) = LHA_B + SHA_G = LHA_G

GHA_B + pop = GHA_B + SHA_G = GHA_G + λ (+/-) = LHA_G

OBLICZANIE MOMENTU WYSTĄPIENIA KULMINACJI CIAŁA NIEBIESKIEGO:

Słońce:

Merr. Pass – λ (+/-) = GMT +Z = ZT

Księżyc:

Merr. Pass + p. r. d (+/-) – λ (+/-) = GMT + Z = ZT