ОҚЫТУ ҮШІН БАҒАЛАУДЫҢ ТҮРЛЕРІ

Жақсы мұғалім – кәсіби деңгейі жоғары, интелектуалдық, шығармашылық әлеуеті мол тұлға
Кез-келген дәстүрлі сабақтардағы бағалау – оқушы өтілген тақырыпты өзі түсінгені бойынша айтып береді немесе демонстрациялайды. Ал 21- ғасыр мектебіндегі бағалау мақсаты кең көлемді және әртүрлі болып келеді, нәтижесінде оқу сапасы артады.
— оқушы қажеттілігін бағалау
— оқушылардың жеке және бірлесіп жұмыс жасауын марапаттау
— оқу барысын бақылау
— қаншалықты түсінгенін тексеру және тақырып мазмұнын қаншалықты мағыналы түсінгеніне қарай марапаттау (тек теориялық түрде ғана түсінгені жеткіліксіз)
— түсінгенін демонстрациялау (түсінгенін практикада қолдана білу)
-Оқушылардың оқу жетістігінің нәтижесін көру, білім деңгейін анықтай алу, пәнге деген ынтасын, күш-жігерін қалыптастыру,өзіне деген сенімділігін арттыру.
Бағалау әдістері:
— оқу тапсырмалары арқылы бағалау (пікірталастар, күнделіктер, оқытуды дамыту үшін қолданылатын барлық материалдар);
— топта, жұпта, сыныпта талқылау;
— өзін-өзі және бірін-бірі бағалау;
— оқушы портфолиосы (оқушы жинаған бағалар, марапаттар, жетістіктер т.б.)

Сабақ қызық болғанда ғана оқушыға барлығы түсінікті болады. Демек, сабақ оқушы үшін қызық болуы тиіс. И.Герберттің айтуы бойынша «қызығушылық» оқу уәжінің синонимі екенін есте сақтау керек. барлық оқытуды тізбектесек: «қалаймын- орындаймын- қызығушылықпен орындаймын-жекелеп-әрқайсымызға маңызды» (И. С. Якиманская), осы құрылымның ортасында және қызығушылық тұрғанын байқаймыз. Осы түсінікті оқушыларда қалыптастыру үшін, оқушының белсенділігін арттыруымыз, өз бетінше жұмыс жасауын қамтамасыз етуіміз керек; қосымша мәліметтерді сабақта да, үйде де жігерлене іздеу; проблемалық жағдаят туғызу; оқыту әдісінің әртүрлілігі; сабақ үстіндегі атмосфералық ортаны қалыптастыруымыз керек.
Қазіргі кезде елімізде сабақтың сапасын арттыру негізгі мәселеге айналды. Сабақтың сапасын арттыру мақсатында мен физика сабағында бағалаудың келесі түрлерін тиімді деп алып, оқу жылы барысында 7-сыныпқа қолдандым: бірін -бірі бағалау; өзін -өзі бағалау; топтардың бірін- бірі бағалауы; стикерлер арқылы бағалау; бағалау критерийлерін оқушылармен бірге құру және сол критерийлер арқылы топбасшысы топ мүшелерінің балдарын кестеге қойып отырады және оны бағаға айналдырады; тестер; Срақтар (жіңішке, жуан); сауасақтар арқылы бағалау.
Осы оқу жылындағы таңдап алған тақырыбым: «Диалогтік оқыту арқылы физика сабағында оқушылардың белсенділігін арттыру» болғандықтан, сабақ жоспарларым көбіне осы тақырыпқа негізделіп құрылған еді. Сол себепті жұптық жұмыста тек қана жұптық жұмыс орындамай, бірін -бірі бағалауды қолдандым. Бірін- бірі бағалауда келесі шарттар орындалуы керек еді: 1) менің көршім тақырыпты меңгеруде маған жақсы көмектесті (үйреніп жатқан тақырып бойынша ортақ сұрақтарға көмектесті, мысалдар келтіріп, формулалардың физикалық мағынасын толық түсіндір
е білді, есептер шешуде формулаларды тиімді пайдаланды)-3балл; 2) менің көршім ортақ сұрақтардың бір бөлігіне жауап берді, есептер шешуде аздаған түсініктеме де бере алды;-2балл: 3) менің көршім тақырып мазмұнын шешуде аздап 0ана көмектесе алды-1; балл; 4) менің көршім маған көмектесе алмады-0 балл деген балдарды қойып көршісін немесе серігін бағалап отырады. 0 балл-«2», 1 балл-«3», 2 балл-«4», 3 балл-«5» Өзін — өзі бағалауда оқушы әрбір дұрыс орындаған тапсырмасын 1-балдан қойып отырады; бұрыс орындалған тапсырмаға – 0 балдан қояды. Бұл тәсілді көбіне мен үй тапсырмасын қорытуда (физикалық диктанттарда) қолдандым. Топтардың бірін-бірі бағалауында топтар бір -бірінің орындаған топтық жобаларын қаншалықты мазмұны мен мағынасының ашылуына байланысты стикерлермен баға қояды және қысқа тұсініктеме береді. Бағалау критерийлері бойынша бағалауында көбінесе толық сабақ тапсырмаларына байланысты мұғалім мен оқушылар бірге бағалау критерийлерін жасап шығады және әр тапсырмаға 1-балдан қойып отырады, әрбір тапсырмадан кейін топбасшы қай оқушы қаншалықты өз үлесін қосты және қ
анша балл алғанын жариялап отырады. Сонда әр оқушы сабақтағы әр тапсырманы орындаудағы белсенділік дәрежесін біліп отырады және одан әрі не істеу керектігін ойланады екен.
Бағаны жинақтау жүйесін мынадай кесте түрінде құрдым:
№ Ушының аты жөні Үй тапсырмасын тексеру Мәтінмен өз бетінше танысу Жұптық жұмыс Эксперимен
талдық тәжірибе Сабақты қорыту Рефлексия Жалпы балл Баға
Физикалық диктант Кластермен жұмыс жаттығулар шешу Мен бүгін не үйрендім!
1 Молдабек 1 1 1 1 1 1 1 7 5
2 Бақдәулет 1 1 1 1 1 1 1 7 5
3 Нұрдәулет 1 1 1 1 1 1 1 7 5
4 Ұлдана 1 0 1 1 0 0 1 4 3
5 Әсем 1 1 1 0 1 0 1 5 4
6 Ақерке 0 1 1 0 1 0 1 4 3
7 Жансая 0 1 1 0 1 0 1 4 3
8 Айбаршын 0 0 1 1 1 0 1 4 3

Сабақтың рефлексия кезеңінде: «Мен бүгін не үйрендім!», ББҮ-кестесін толтырғыздым; сабақты қорытындылау кезеңінде смайликтер арқылы, білім ағашына бүгінгі сабақ туралы ой пікірлерін жазып жабыстырады, бұл кері байланыс еді. Сабақ соңында осы смайликтердің кейбірінде: «бүгінгі сабақ кешегіден де қызық болды, рахмет!», «маған бүгін мынандай тапсырма немесе сұраққа жауап беру қиын болды!», «маған бүгін сабақтың мына жері ұнамады!» деген сияқты өз ойларын еркін жазатын еді. Смайликтердегі үсыныстарды оқып болғаннан кейін келесі сабақ құрылысына өзгертулер енгізген кездерім де болды.
Нәтиже: Жыл бойы қолданған формативті бағалаудан мынадай нәтиже көре алдым: шынайы бағалай алды, бір – біріне деген сыйластық пен сенімділік орнады, өздерін еркін сезінетін болды, қателіктерін көре білді және оны өз уақытында түзетудің жолдарын іздеп өз бетінше жоюды үйренді. Осының нәтижесінде оқушылардың белсенділігі мен шығармашылығы артты, алған білімдерін өмірде еркін қолдана алатын болды.