Иондағыш сәулелерден қорғану шаралары.

Өндірісте иондағыш көздерін пайдаланып, жұмыс жүргізген кездерде қауіпсіз жасау жағдайларды жасау үшін әртүрлі қорғану шараларды қолданылу керек

1. Ара қашықпен қорғану. Бұл қорғану әдісі сәуле көздерін адам организімінен келгенше алыс ұстауға негізделген, дозасы аз сәулелерден қорғану үшін қолданылыды. Ара қашық үлкейген сайын сәуленін дозасы кемиді.

2. Уақытпен қорғану. Бұл әдістің мақсаты адамның радиациялық ортада болу уақытын шектеу, сөйтіп организмнің алған дозасын белгіленген нормадан асырмау.

3. Экранмен қорғану. Бұл әдіс радиациясы үлкен сәулелерден қорғану үшін қолданылады. Ол заттарда сәуленің әлсіреу заңына енгізелген. Сәулелерді экрандау мағнасы – экран оған түскен сәулені бойына сініреді немесе кейін шағылыстырады. Экрандар конструкциясы жағынан әртүрлі болады: тұрақты, жылжымалы, жиылмалы тағы басқа. Экранның материалы мен қалындығі сәуленің түрі, энергиясы және әлсіреу есесі арқылы анықталады.

Альфа сәулені экрандау қиынға соқпайды. Киім, қағаз, жұқа қаңылтыр, ауаның бірнеше сантиметр қабаты α – сәулесінен толық қорғай алады.

Бета сәулені экрандау да онша қиын емес. Ол үшін онша қалын емес алюминий, плексиглас, қорғасын, чугун тағы басқа заттарды пайдалануға болады.

Гамма, рентген, нейтрон сәулелерінен экрандау қиындау болады, ұйткені оның ішке кіру қабылеті өте зор. Бұл сәулелерден қорғану үшін қалың қабатты қорғасын, вольфрам, су, болат, чугун, бетон тағы басқа заттарды қолдану керек.

4. Бөлмелерді дұрыс жоспарлау. Сәулелермен жұмыс жүргізетін бөлмелерді басқа бөлмелерден оңашалап, оларды үйдің бір жерінде шоғырландыру керек. Бөлмелердің орналастыру реті жүргізілетін жұмыстардың ерекшелігімен байланысты болады және олардың көп зонаға жоспарлануын қолданған жөн.

5. Бөлмелерді арнайы жабдықтау. Бөлмелердің қабырғасы, едені, төбесі радиоактивті заттар жиналмау үшін жарық, тесік болмай тептегіс болу керек. Сәуле кездерімен жұмыс істейтін бөлмелерде зақымдану қауіптін азайту үшін арнайы құралдар мен аспаптар орнатылады, мәселен, ауа сору шкафтары, қорғаныш камералары, бокстар, кожухтар, дистанциялық ұстағыштар, перископтар т.б.

6. Механикалық вентиляцияны ортану. Бөлмеде сорып-үрлегіш вентиляция болу керек, ол ауа алмасуы 3 еседен кем болмалуы қамтамасыз өткен жөн. Вентиляция ауасының ағынын таза бөлмелерден ластанған бөлмелер жағына бағыттау және оның кейін қарай ағысын болдырмау керек. Сорылған ауаны атмосфераға шығару алдында зиянды қоспаларынаң тазалау керек.

7. Радиоактивті заттарды дұрыс сақтау. Бұл заттар арнайы қоймаларда сақталынады. Олар басқа үйлерден алыс, жердің астында болған жөн. Қоймалардың қабырғасы, төбесі, есігі сәуле өтпейтіндей болып жасалынады. Сәуле көздері арнайы сейфтерде қойылып, контейнерге салынып, тасымалданады.

Радиоактивті заттарды қабылдауда, сақтауда, босатуда мұқият есеп болу керек. Оларды пайдалануға босату акт бойынша орындалады, жоғалту деген мүлде болмау керек, ол үшін жауапқа тартылады.

8. Дезактивация жүргізу. Дезактивация деп бөлмелерді, құрал-саймандарды, киімдерді тағы басқа бұйымдарды радиоактивті заттардан тазартуды айтады. Бөлмені күн сайын сумен жуып, айына бір рет толық жиыстырып отыру керек. Дезактивацияның бірнеше әдістері болады: сумен, механикалық, физикалық, химиялық тағы басқа әдістер.

9. Сәулелерлің көздерімен істелінетін жұмыстарды механикалау және автоматтау, бұл жұмыстарды алыстан басқару.

10. Радиоактивті заттарды онашалау. Бұл заттарды герметикалық ыдыстарда сақтау керек. Ол үшін пробирка, ампула, колба, пенал, контейнер тағы басқа сауыттар колданылады.

11. Дербес қорғану құралдарын қолдану. Бұл құралдары пайдалану қосымша қорғану шара болып есептеледі. Олар тыныс органдарын, көзді, терін қорғау үшін пайдаланылады, α – сәулесінен толық қорғап, β – сәлесінен жартылай қорғай алады.

Тыныс органдарын қорғайтын аспаптар: противогаз, респиратор, пневмокостюм, пневмошлем, пневмомаска тағы басқалар. Көзді қорғайды – арнайы әйнегі бар жабық көзілдіріктер. Денені (теріні) қорғау үшін халат, комбинезон, бас киім, қолғап, етік, алжапқыш, шалбар, бәтенке, галош тағы басқа бұйымдар қолданылады.

12. Гигиена ережелерін сақтау. Шылым шегу және тамақтану алдында қолды жуу; жұмыстан кейін шомылу; қолды, бетті арнайы крем, паста басқа заттармен майлау; жұмыс орнында шылым шегіп, тамақ жемеу; физкультурамен шұғылдану, сауықтыру процедураларын алу тағы басқа шараларды қолдану.

13. Адам организмінің және айналадағы ортаның радиациялық дозасын бақылап отыру.

14. Жұмыскерлердің енбек, демалыс және тамақтану режимін дұрыс ұйымдастыру.

15. Әрдайым медициналық бақылау жүргізу. Еңбек қорғау жөнінде нұсқаулар мен жүргізіп отыру.