Тізбектелген әртүрлі әдістер (Аббе критериі).

Уақытпен өзгеретін жүйелі қателіктерді табу үшін қолданылады және келесіден тұрады. Нәтиженің дисперсиялық кезін екі әдіспен бағалауға болады:

қарапайым

және сумма квадратының есептелінген кезі (өлшемнің ретімен жүргізу) әртүрлі (х_і+1-х_і)²

дисперсияға қатысты

Жүйелі қателіктің критериін айқындау

Қиын – қыстау кезінде критери былай анықталады:

Р(V<V_q)=q₁

мұндағы Р – сенімді мүмкіндік

q=1-р – маңыздылық деңгейі

V_qмәні әртүрлі деңгейдегі " q ", белгіленген және бақылау саны

" n " келесі 1.1-кестеде көрсетіледі.

Егер алынған критери V_qаз болса онда берілген q және n жүйелі қателіктің өлшемінің нәтижесі ауыспалы болып табылған, демек топталған нәтиженің ортадан ығысуын бақылау жүйелік қателік болуын айтады.

Аббе критериінің мәні v_q

Кесте 1.1

n	v_q_-q тең болғанда	n	v_q- q тең болғанда
0,001	0,01	0,05	0,001	0,01	0,05
4 5 6 7 8 9 10 11 12	0,295 0,208 0,182 0,185 0,202 0,221 0,241 0,260 0,278	0,313 0,269 0,281 0,307 0,331 0,354 0,376 0,396 0,414	0,390 0,410 0,445 0,468 0,491 0,512 0,531 0,548 0,564	13 14 15 16 17 18 19 20	0,295 0,311 0,327 0,341 0,355 0,368 0,381 0,393	0,431 0,447 0,461 0,474 0,487 0,499 0,510 0,520	0,578 0,591 0,603 0,614 0,624 0,633 0,642 0,650

Бақылаудың нәтижесі

Кесте 1.2

n	x_i	d_i=x_i+1-x_i	d_i²	v_i=x_i-	v_i²
	13,4	-	-	-0,6	0,36
	13,3	-0,1	0,01	-0,7	0,49
	14,5	+1,2	1,44	+0,5	0,25
	13,8	-0,7	0,49	-0,2	0,04
	14,5	+0,7	0,49	+0,5	0,25
	14,6	+0,1	0,01	+0,6	0,36
	14,1	-0,5	0,25	+0,1	0,01
	14,3	+0,2	0,04	+0,3	0,09
	14,0	+0,3	0,09	0,0	0,0
	14,3	+0,3	0,09	+0,3	0,09
	13,2	-1,1	1,21	-0,8	0,64
∑154,0	-0,2	4,12	0,0	2,58

Дисперсиялық нәтиже (Фишер критериі)

Өлшеу зерттеулерінде көбінесе жүйелі қателіктердің бақылау нәтижесінде бар болуын анықтау міндетті, белгіленген тұрақты әрекет етуші фактордың ықпалы, немесе анықтау, өзгеруі болады ма осы фактордың жүйелі орын ауыстыруының өлшеу нәтижесінде. Бұл жағдайда көптеген өлшеулер жүргізеді, жеткілікті сандық сериядан тұратын, оның әрқайсысы белгілі бір әсер етуші фактор мәніне сай келеді. Әсер етуші факторлар, олардың бақылау нәтижелерін біріктіру жүргізіледі сериясы бойынша, сыртқы шарттар болуы мүмкін (температура, қысым және т.б.), уақытпен келесідей өлшеу жүргізу және т.с.с.

Осыған қат – қабатты N өлшемі жүргізіледі, жеткілікті серия сомдарынан құрылған S (s>3) n_j бақылау нәтижесі әрбір серияда (sn_j=N) және құруға болады ма немесе жүйелі айырмашылықтың бақылау нәтижесі сериясының әртүрлілігі арасында жоқтығын анықтайды. Осыған орай сериялы бөлінген нәтижесі жақсырақ деп құруға болады. Бақылаудың шашыраңқылық нәтижесі әр серия бойынша кездейсоқ қателіктерді білдіреді, кездейсоқ қателіктердің өлшеулерінің сериясы бойынша мінездейді.

Кездейсоқ ішкі сериялық қабілеттер жиынтығының сипаттамасы – ол бақылау нәтижесінің дисперсиялық орташа суммасы, әр серияға енгізілген

мұндағы ; x_ji– нәтижесі і-өлшемнің j сериясы

- дисперсияның ішкі сериясы, тек кездейсоқ қателікпен сипатталады, т.с.с., кездейсоқ әсер ету шартты әртүрлілікке, оның негізінде қаланған.

Осы кезде шашыраңқылық әртүрлі серия анықталып қана қоймай кездейсоқ қателік өлшемімен анықталады, әртүрлі жүйеліктің арасындағы бақылау нәтижесі сериямен топтастырылған.

Демек, дисперсиялар өзара қатынастары арасында мынадай болып келеді.

мұндағы, - жүйелілік әртүрлі сериялар арасында әсер ету факторын сипаттайды.

Онда, /( + ) барлық дисперсиялар бақылау нәтижесінің бөлігін сипаттайды, шарты кездейсоқ қателіктер өлшемімен, ал

/( + ) – дисперсия бөлшегі, шарты әртүрлі сериялар арасындағы бақылау нәтижесі.

Бұлардың біріншісі коэффицент деп аталады. Ал екіншісі – дифференцияның көрсеткіші.

Қанша рет қатынастар дифференцияның коэффицент қатесінің көрсеткішіне, одан да әсер етуші факторы күштірек және әртүрлі жүйелілік арасында көбірек болады.

Дәл қазір жүйелі қателіктердің критериінің бағасының бар болуы дисперсияның Фишер критериіне байланысты болады.

Ол F= / .

P(F>F_q)=q.

F_qбелгісі әртүрлі деңгейдегі q өлшеу саны N және серия саны S, мұндағы к₂=N-s (еркін сан деңгейдегі кіші дисперсиясы), к₁=s-1 (еркін сан деңгейдегі үлкен дисперсиясы).

Егер алынған Фишер критериінің белгісі F_q,q, N, s арқылы берілсе, онда жүйелі қателіктер алынады, шақырушы фактор, бақылау нәтижесі арқылы топтастырылады.