Фотобиологиялық процесстер

Фотобиологиялық процесстер дегеніміз басында жарық молекулаларының квантты жүлуымен басталып,организмдегі физиологиялық реакциялардың жүруімен аяқталады.Фотобиолгиялық процесстерге фотосинтез, көру,күю(күнге),тері эритемасы,фотопериодизм жэне басқалары.Фотобиологиялық процесстерді бірнеше сатыларға бөлуге болады:

1.Жарықмол 'екуласының квантты жүтуы.

2.Клеткаішілік энергия алмасу процессі.

З.Молекулааралық электрондық қозған күйдегі энергия тасымалдау

процессі.

4.Біріншілікті фотохимиялық акт,бұл аз өмір сүретін,тұрақсыз фотоөнімдердің қалыптасуымен жүреді.Бүған молекулалар төменгі синглетті 81 немесе триплетті Т1 қозған күйде енеді.Фотоөнімдердің тұрақсыз реакциясынан басталып,түрақты өнімнің пайда болуымен аяқталады.

З.Фотоөнімдердің қатысуымен жүретін биохимиялық реакциялар.

б.Жарықтың эсеріне физиологиялық жауап қайтару.

Алғашқы үш сатысы фотохимиямен фотолюминесценцияда да бірдей болып келеді.Сол себепті, фотохимияның заңдарында люминесценцияның заңдарымен үқсастық байқалады.Фотохимиялық акттің біріншілік шарты молекулалардың химиялық өзгеруі(ион алмасу немесе электрон,сутек беру).

Ультракүлгін сулелермен көрінетін сэулелердің биологиялық қозғалыстарының ерекшелігі биологиялық эффектінің толқын үзындығына тәуелді болып келуі.Бактерицидтті эффекттер 200-315нм диапозонды толқынмен шақырылады.Терінің қызаруы (эритема) толқын үз.280-315нм эффекті сәулелермен шақырылады.Көру эффекті 400-750,жас балаларды сары аурудан емдеу,күлгін сэлемен (400нм шақты).

Фотолюминесценцияның негізінде жарық көзі шығарылған (пайда болған), яғни шам жарығына қарағанда,көбінде күндізгі жарыққа сэйкес келеді.Бүлың өндірістік мақсатта да жэне гигиеналық мақсатта да мэні жоғары.,Осындай люминесценттік піамдарда,күндізгі жарықтың Іпамдарда төменгі қысымда сынап буында электрлік разряд болады.Шамның ішкі бетінде кәдімгі эйнектен.жасалған бетінде жіңішке люминофор қабаты жағылған.Ол сынап буының сэулеленуінің эсерінен фотолюминесценттейді.

Хемолюминёсценция деп - химиялиқ реакциялардың эсерінен пайда болатын жарықты айтамыз.Бүл жарықтың мэні Іхимиялық процесс кезінде бөлінген энергия,электрондық қозған күйінде реакцияның бір өнімін қүрайды.

А+В Р*+басқа люминесценциялар;

Р* Р+ҺҮ (хемилюминесценция)

Биолюминесценция- ашық түсті,жәй көзге көрінетін кейбір бактериялар,қарапайымдар,рактектестер,жауынқұрттар,балықтар.Еңжақсы белгілісі қоңыздардың биолюминесценци ясы.Биолюминесценция белгілі ферменттік реакциялармен байланысты.

Жүйедегі хемилюминесценция оттегінің бірнеше белсенді формаларына ие:сутегі пероксиді, супероксидті жэне гидроксидті радикалдар, синглетті (электірлі-қозған) оттегі[7].

Хемолюминесценция органикалық қосылыстағы тізбекті (босрадикальді, пероксидті) қышқылдану реакциясымен бірге жүреді. Тіннің, гомогенаттың, ерітіндінің жэне қанықпаған майлы қышқылдың суспезиясының элсіз хемилюминесценцияға негізгі салуы липидтердің қышқылдануымен жүретін сәулеленуді береді.

Еркін радикалдармен реакция кезінде,физикалық факторлардың эсерінен хемилюмшесценцшдарды бірнеше топқа бөлуге болады.

1.Радиохемилюминесценция (иондық сэуленің әсерінен),

2.Фотохемилюминенция (көрінетін және УК сэулелерден кейін),

З.Электрохемилюминесценция (ерітінді арқылы электрді өткізу),

4.Сонолюминесценция (ультра дыбыстың эсерінен),

З.Триболюминесценция (ерітінділердің араласуынан) жэне т.б.

Сэулелену кезінде қатты фазадағы еркін радикалдардың қозғалысы бірден шектеледі.Олардың реакциялары жэне хемилюминесценция ортаның жүмсақ жэне жылынуынан белсенді болады.

Мүндай жарықты термолюминесценция деп атайды.Фагоциттеуші клеткаларда хеимлюминесценция диогностикалық эдіс болып табылады.

Қанның фагоциттеуші клеткаларының хемилюминесценциясына басқа түрлі шаңдарды қосу арқылы оны қатты өзгертуге болады.ІЮІеткадағы қисық жарықтың мінез қүлқына қарай осы шаңдардың улылығын(токсичность) анықтауға болады.Токсикалық шаңдар клетканың ферментті жүйесін белсенді етеді.Осы жүйеде супероксидті,гидроксильді радикалдар жэне басқа да оттегінің активті формалары пайда болады.Сонымен қатар, фагоциттеуші клеткалардың активтілігі жүректің ишемиялық аурулары кезінде,инфарк және басқа да ауралар кезінде жылдам өзгеріп отырады[1].