Жоғары температураның қолданылуы және әсер етуі.

Жоғары температураның гемостатикалық эффектісінің механизмі-тамыр қабырғаларындағы ақуыздардың коагуляциясы, қан ұюының жеделдетілуі.

Мына түрде қолданылады:

· Ыстық ростворлар қолданылады (паренхиматозды қан кетудегі операцияда).

· Диатермокоагуляция. Тамыр қабырғаларының коагуляциясымен некрозы алып келетін, жоғары тоқ ағымында негізделген метод.

· Лазерлі фотокоагуляция плазмалы скальпель-хирургияның жаңа техналогиясына негізделген тәсіл. Бұлар да локальды коагуляциялық некроздың пайда болуына негізделген, бірақ, диатермокоагуляцияға қарағанда дорерленген және қан кетуді жұмсақ тоқтатады.

Химиялық тәсілдер:

Пайдалануына байланысты бор химиялық және биологиялық тәсілде жергілікті және жалпы тәсілдерге бөлінеді.

1. Жергілікті химиялық гемостатикалық - асқазанда, жарақат кезінде қанды тоқтатуға қолданады. Қанның құрамында тробм тез түзілуінің әсерінен әсер етеді.

2. Тамыр тарылтушы препараттар-адреналин. Тістің эстракциясы кезінде қан кетудің профилактикасы ретінде, асқазаннан қан кету кезінде қолданылады.

3. Фибринолаздардың ингибиторлары-аминокапронды қышқыл. Асқазаннан қан кету кезінде асқазанға енгізеді.

4. Карбазахром. Капиллярлы және паренхиматозды қан кету кезінде қолданылады.

Қанның ағуы жарақаттың ушығуы адам өмірі үшін қауіпті болып табылады. Зақымдалған тамырдың сипатына байланысты қанның ағуы күретамырлық, ұсақ тамырлық және үлпершек болып бөлінеді.

Күре тамырдан қан ол зақымдалған кезде ағады. Қанның бұлайша ағуы өте қауіпті, өйткені қысқа мерзімде организмнен өте көп қан кетеді. Қан ал қызыл түсті, қан баяу ағады немесе атқылайды.

2-сурет. Қанныңкүретамырданағуы

Көктамырданаққанқанолзақымдалғанкездеағады. Қандүмпусізүздіксізағыспенбаяушығады, түсіқошқылқызылнемесешиедейқызыл.

3-сурет. Қанныңкөктамырданағуы

Ұсақтамырларданқанағудененіңұсақтамырларызақымданғандабайқалады. Зақымданғанішкіоргандардағыұсаққантамырларыныңқанныңағуы (бүйрек, көкбауыр, бауыр) үлпершектідепаталады.

Күре тамырдан аққан қанды тоқтату алғашқы медициналық көмектің негізгі міндеттерінің бірі. Күре тамырдан аққан қанды уақытша тоқтатудың ең белгілі және жылдам әдісі - зақымдалған күре тамырдың жоғарғы жағынан саусақпен басу. Қан тамыры сүйектің жанына немесе үстінен өтетін тұстан жасаған оңай.

4-сурет. Күретамырданқысатындағдылыжерлер

Саусақпенқандытоқтату. Ұйқыкүретамырынонызақымдалғанжердентөмен (жүреккежақын) мойынныңжұлынынанқысады. Бұданкейінжарағатазартылғантаңғыштықаттырақбайлайды, содансоңжарағатазартылған, қысатынтаңғышқойып, оныңүстінебинттің, салфетканның, мақтаныңнемесеқолдабарзаттыңқалың, нығызкесіндісінсалыпорайды (5а-сурет).

Шықшыт күре тамырын беттегі жарадан қан аққан кезде сұқ саусақпен шықшыттың бұрышына қысады (5б-сурет).

Самай күре тамырын баста қанауға бейім жара болғанда бас бармақпен құлақ қалқанының алдынан самай сүйегіне қысады. Саусақты одан 1-1,5 см қашықтықта ұстау керек (5в-сурет).

Тақымдық күре тамырды бұғананың астындағы шұңқырда бірінші қабырғаға қысады, бұл қан ағуға бейім жарақат. Иықта, иық буынының маңайында немесе қолтықтың астында болғанда қолданылады (г-сурет).

Иық күре тамырын, егер қан ағуға бейім жара иықтың төменгі бөлігінде немесе білекте болса, екі басты бұлшық еттің бүйір жағынан ортан жілікке қысады (5д-сурет).

Қолтық күре тамыры иықтың орта және төменгі бөлігінде. Жарадан қан аққан кезде ортан жіліктің шығыңқы басына қысады (иық буынның жоғары жағында сұқ саусақты тіреніш өте отыра қалған саусақпен күре тамырды қысады), (5е-сурет).

Шаптың төңірегіндегі санның күре тамырын орта және төменгі тұтас сан күре тамыры зақымданған кезде түйілген жұдырықпен баса отырып, маңдай сүйегіне қысады (5ж-сурет).

5-сурет. Күретамырдысаусақпенқысу

Кәріжіліктіңкүретамырыныңұшызақымданғандабасбармақтыңбілезігініңжанындағысүйеккеқысады.

Қанныңаққанжерібойыншаолсыртқыжәнеішкіболыпбөлінеді. Сыртқықанағуаяқ-қол, бастыңмаңайы жарақаттанғандажиікездеседі, ішкіқанағу, жүрек, өкпе, бауыр, көкбауыр, ішек-қарынтамырларызақымданғандапайдаболады. Ішкіқанағукеуде, іш, бас, куысынансыртқаағыпшыққандаанықбайқалады, алқанжабыққуыстарғажиналса, көпкедейінбілінбейді.

Аяқ-қолбуындарынбүгуарқылықандытоқтату:сирақнемесетабантөңірегіндеорналасқанжараданқанаққанкездетізешұңқырындағыкүретамырдықысады, солүшінүлкенсаусақтардытізебуынныңалдыңғыжағыныңүстінеқояды, алқалғандарыментамырдысүйеккеқысады.

Қантамырынсаусақпенбасуедәуіркүш-жігердіқажететедіжәнеоныкүштіжақсыадамжасағанныңөзінде 15-20 минуттанартықұстаптұраалмайды. Сондықтандатамырдысаусақпенбірденбасып, мүмкінболатынболсакүйдіргінемесебұраудыжылдамқоюқажет.

Тамшылайаққанқандытоқтатуүшінкәдімгітазартылатынтаңғышты, мүмкінболсақысатынтаңғышты, қоюжеткілікті. Таңғышқақанкөбірексіңсе, қайтаданорауқажет. Шынтақбуынытөңірегіндегіиықкүретамырыншынтақбуынындақолдыақырынадейінбүгуарқылыжабуғаболады (6-сурет).

6-сурет. Аяқ-қолбуындарынбүгуарқылықандытоқтату

Күйдіргіжәнебұрауқоюарқылықандытоқтату. Көктамырданжәнеұсақтамырларданқанаққанкездеәдеттеқаттытазартылғантаңғыштықолданады, зақымдалғанжерді қаттыбайлаптастайды, аяқ-қолдыкөтеріпқояды.

Барлықжағдайлардадененіңсыртқыжағынанқанаққанкездеденемүшелерінеқантоқтататынкүйдіргіні, басқақаттытаңғышорауарқылықандыуақытшатоқтататуғаболады.

Қантоқтататынкүйдіргіені (1,5-2 см) жалпақ, иілмелірезинакесіндісі. Оныңбіршетінеілгек, екіншішетінеілмегібаржүзікшебекітілген (7-сурет).

7-сурет. Күретамырданаққанқандыкүйдіргіқойыптоқтату

Қантоқтататын күйдіргіжәнебұрау қоютәртібі›

1. Күйдіргіаяқ-қолдыңкез-келгенжерінеқойылуымүмкін.

2. Күйдіргіқоярданбұрыноныңастынажаралыныңкиімінтөсейдінемесебинттіңбірнешеқабатынорайды.

3. Күйдіргінісаларалдындатартады, сонанкейінтартудыәлсіретпейаяқ-қолғасалады, бұлжағдайдакүйдіргіқабатыныңәрбірорамыналдыналасалады.

4. Қысудыңжеткіліктілігінбақылаукүретамырдыңсезімталжерлеріндетамырсоғысыныңжоғалуыжәнеқанныңтоқтауыболыптабылады. "лсізқойылғанкүйдіргіқанағуынкүшейтумүмкін, алқаттытартылғанкүйдіргіжүйкенізақымдаумүмкін.

5. Күйдіргі жазда 2 сағаттанартық, алсуықуақытта 0,5-1 сағаттанартыққоймайды, әйтпесекүйдіргіқойылғанжердіңжоғарыжағындағыаяқ-қолдыңжансыздануымүмкін.

6. Суықуақыттакүйдіргіқойылғанаяқ-қолжылытылуғатиіс (мақта, жылытқықойылады).

7. Күйдіргіқоюуақытықағазпарағындакөрсетілугетиіс, алқағазддыңөзікүйдіргініңастынақойылуынемесеаурудыңкиіміндегікөрмекжерлерітүйруеішпенбекітілуіқажет. Күйдіргіқойғанжаралытөтеншежағдайаймағынанбіріншікезектеәкетілуітиіс.

Күйдіргіқоюкезіндегіқателер: айғақтыңжоқтығы, яғнионыкөктамырменұсақтамырларданқанаққанкездеқою, жараданашықдененіңашықжерінеқою, әлсізнемесешеттентысқаттытарту, күйдіргініңұшынбосбекіту.

Күйдіргініңүстінетаңғыш, орамалқоюғаболмайды. Күйдіргікөзгетүсетіндейболыпжатуғатиіс.

Күйдіргіретіндешалбарбелбеуіндепайдалануғаболады, онықосілмектүріндеаяқ-қолғакигізіптартады.

Күйдіргіболмағанжағдайдатамырданқанныңағуынбұрауқоюарқылынемесеаяқ-қолдықаттыбүгіп, осыкүйдеұстайтұружолыментоқтатуғаболады. Бұрауүшінарқан, ширатылғанорамал, матакесіндісіпайдаланылуымүмкін (8-сурет).

8сурет. Күретамырданаққанқандыбұрауқойыптоқтату

Дөрекіқаттызаттаржүйенітеззақымдауымүмкін. Бұрауүшінқолданылғанзаттықажеттідеңгейіндебайлайды. Жасалынғанілмеккетаяқөткізедіжәнеоныайналдыраотыраілмектіқантолықтоқтағанғадейінбұрайды, одансоңтаяқтыаяқ-қолғамықтапбайлаптастайды (9-сурет).

сурет. Қолғабұрауқойыпқандытоқтатуреті

Бұрау қою сай-сүйекті сырқырататын рәсім, сондықтан түйіннің астына қандай болсын бір зат қою керек. Күйдіргі қою кезінде байқалатын барлық қателер, қауіп пен асқыну бұрауға қатысты.

7.4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Қан кету (артериалды, көктамырлы, капиллярлы) туралы түсінік.

2. Қан кетуге алып келетін жағдайлар, клиникалық көрініс.

3. Қан кетулер синдромы (сыртқы, ішкі, паренхималық, аралас).

4. Тәуелсіз шұғыл медбикелік араласу ережелері, пациентті актуалды және патенциалды мәселелері, туындайтын асқынулар.

7.5. Сабақ берудің және үйретудің әдіс-тәсілдері:

- жұппен жұмыс істеу;

- ситуациялық есептер;

-тест алу.

7.6. Әдебиеттер:

7.6.1 Негізгі:

1. Момынов Е.Ә., Тойшиева Г.Т., ЕшоваГ.А. «Мейірбике ісінің негіздері» Шымкент 2006 жыл

2. Муратбекова С.Қ. «Мейірбике ісі негіздері» Көкшетау 2008 жыл

3. Мухина С.А., Тарновская И.И., «Теоретические основы сестринского дела» М,. 2008 год

4. Мухина С.А., Тарновская И.И., Практическое рукаводство к предмету «Основы сестринского дела»: учебник- М., 2000 год

5. Островская И.И., Шикорова Н.В. «Основы сестринского дела» М.,2008 год

7.6.2Қосымша:

1. Т.П. Обуховец «Основы сестринского дела» Практикум. Ростов-на-Дону, «Феникс» 2005 год

2. Т.Морозова Г.И. Ситуационные задачи по дисциплине «Основы сестринского дела»: Практикум. – М., 2008год

3. Т.П. Обуховец «Основы сестринского дела». Практикум-Растов-на-Дону. «Феникс» 2005 год

4. Т.П. Обуховец «Основы сестринского дела». Практикум-Растов-на-Дону. «Феникс» 2009 год

7.7. Білім алушылардың білімі мен дағдысын бағалау әдіс-тәсілдері:

-ауысша сұрау;

-тәжірибе негізінде әрбір манипуляцияларды муляждарда көрсету;

- тест алу.

7.1. Тақырыбы №37Терминальді жағдай. Қарапайым жүрек-өкпелік реанимация.7.2. Мақсаты: Студенттерге терминальді жағдай қарапайым жүрек-өкпелік реанимацияны үйрету.

7.3. Оқыту нәтижесі:

Тақырыпты оқыту нәтижесінде студент білуі керек:

1. Терминалдық жағдайлар түсінігі және терминалдық жағдайларға алып келетін себептер.

2. Терминалдық жағдайлардын сатылары, клиникалық көріністері.

3. Терминалдық жағдайлар кезінде шараларды ұйымдастыру (күтім, жағдайынын динамикасын бақылау).

4. Өлім халіндегі адамның және онын жанұясының қажеттілігі (психологиялық көмек көрсету).

5. Түрлі ургентті жағдайларда шұғыл көмек көрсету және ұйымдастыру.

6. Реанимация туралы түсінік, реанимация көрсеткіштері, қарапайым реанимациялық шараларды өткізу әдістері (бір және екі құтқарушылар).

7. Реанимациялық шаралардын әсерін қадағалау.