Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау.

 

 

Әрбір жұмыс орнындағы еңбек қауіпсіздігінің жағдайлары мемлекеттік стандарттарға, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ережелер талаптарына сәйкес болуға тиіс. Жұмыс беруші қызметкерді жеке және (немесе) ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз етпеген жағдайда, қызметкер еңбек міндеттерін орындауды тоқтатуға құқылы, ал жұмыс беруші осы себеп бойынша туындаған іркіліс кезінде қызметкердің орташа жалақысы мөлшерінде еңбекақы төлеуге және ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыстарда істейтін қызметкерлерді Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тәртіппен мерзімдік медициналық тексеруден және тексерілуден өткізуді өз қаражаты есебінен ұйымдастыруға міндетті. Және де қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқытуды, нұсқама беруді және білімдерін тексеруді жұмыс беруші өз қаражаты есебінен жүргізеді. Қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, нұсқама беру және білімдерін тексерудің тәртібі мен мерзімін еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган қызметтің тиісті салаларындағы өзге де уәкілетті мемлекеттік органдармен келісім бойынша айқындайды. Жұмысқа қабылданған адамдар олардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімі міндетті түрде тексеріле отырып, жұмыс беруші ұйымдастыратын алдын ала оқытудан міндетті түрде өтеді. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша алдын ала оқытудан, нұсқама беруден және білімін тексеруден өтпеген қызметкер жұмысқа жіберілмеуі керек.

Қызметкерлердің: еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай жабдықталған жұмыс орнына, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен, арнаулы киіммен қамтамасыз етілуге, өзі немесе өз өкілі арқылы еңбек жағдайларын, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды жақсартуға байланысты мәселелерді тексеруге және қарауға қатысуға, денсаулығына немесе өміріне қауіп төндіретін жағдай туындаған кезде бұл жөнінде тікелей басшысына немесе жұмыс берушіге жазбаша түрде хабарлай отырып, жұмысты орындаудан бас тартуға, ҚР заңнамасында белгіленген тәртіппен еңбек міндеттерін қауіпсіз атқару үшін қажетті білім алуға және кәсіптік даярлыққа, жұмыс берушіден жұмыс орнының сипаты мен ұйымның аумағы, еңбек жағдайларының жай-күйі, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы, өмірі мен денсаулығына төнген қатер туралы, сондай-ақ оны зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті өндірістік факторлардың әсерінен қорғау жөніндегі шаралар туралы дәйекті ақпарат алуға, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай болмауына байланысты ұйымның жұмысы тоқтатыла тұрған уақытта орташа жалақысының сақталуына, жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы заңсыз әрекеттеріне шағымдануға құқығы бар. Ал Жұмыс берушілер: профилактикалық шаралар жүргізу, өндірістік жабдықтар мен технологиялық процестерді олардың неғұрлым қауіпсіз түрлерімен ауыстыру жолымен жұмыс орындарында және технологиялық процестерде кез келген тәуекелдерді болғызбау жөніндегі шараларды қабылдауға, қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша оқыту мен даярлаудан өткізуге, нұсқаулар беруге, өндірістік процесс пен жұмыстарды қауіпсіз жүргізу жөніндегі құжаттармен қамтамасыз етуге, басшылар мен мамандардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімдерін тексеруді ұйымдастыруға, қызметкерлерге қажетті санитарлық-гигиеналық жағдайлар жасауға, қызметкерлердің арнаулы киімі мен аяқ киімін беруді және жөндеуді, қызметкерлерді профилактикалық өңдеу, жуу және зарарсыздандыру құралдарымен, медициналық қобдишамен, сүтпен, емдеу-профилактикалық тағамдармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен жабдықтауды қамтамасыз етуге, қызметкер еңбек (қызметтiк) мiндеттерiн атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан сақтандыруға, қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуге, өз қаражаты есебінен қызметкерлерді міндетті, мерзімдік (еңбек қызметі барысында) медициналық тексерулерден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан өткізуге, авариялық жағдайдың өршуін және жарақаттайтын факторлардың басқа адамдарға әсер етуін болғызбау жөніндегі шұғыл шараларды қабылдауға міндетті.

Мысалы, жұмысқа жаңадан қабылданатын қызметкермен жасалатын еңбек шартында зиянды және (немесе) қауіпті өндірістік факторларды қоса алғанда, еңбек жағдайларының дәйекті сипаттамасы, ҚР заңнамасында және ұжымдық шартта көзделген осындай жағдайлардағы жұмыс үшін берілетін кепілдіктер, жеңілдіктер мен өтемақы төлемдері көрсетілуге тиіс. Сондай-ақ, ауыр жұмыстарда, зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыстарда, сондай-ақ жерасты жұмыстарында істейтін қызметкерлермен еңбек шартын жасасу азамат алдын ала медициналық тексеруден өткеннен кейін және денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның нормативтік құқықтық актілерінде белгіленген талаптарға сәйкес денсаулық жағдайы бойынша қайшылықтар жоқ екендігі айқындалғаннан кейін жүзеге асырылуы қажет.

ҚР Еңбек кодексі бойынша еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай келмейтін өндірістік ғимараттар мен құрылыстарды жобалауға, салуға және қайта құруға, технологияларды әзірлеуге және пайдалануға, машиналарды, тетіктерді, жабдықтарды құрастыруға, әзірлеуге, жаңадан салынған немесе қайта құрылған өндірістік объектілер, өндіріс құралдары немесе өнімнің басқа да түрлері еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай келмесе, қабылданбайды және пайдалануға жол берілмейді. Жұмыс орындары орналасқан ғимараттар (құрылыстар) өзінің құрылысы бойынша олардың функционалдық мақсатына және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарына сай болуға, жұмыс жабдығы осы жабдық түрі үшін белгіленген қауіпсіздік нормаларына сәйкес келуге, онда тиісті сақтандыру белгілері болуға және қызметкерлердің жұмыс орындарындағы қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін қоршаулармен немесе қорғау құрылғыларымен қамтамасыз етілуге, авариялық жолдар мен қызметкерлердің үй-жайлардан шығатын жолдар бос болуға және ашық ауаға не қауіпсіз аймаққа шығаруға тиіс. Қауіпті аймақтар нақты белгіленуі қажет. Егер жұмыс орындары жұмыстың сипатына қарай қызметкерге қауіп-қатер төндіретін немесе құлайтын заттар бар қауіпті аймақтарда болса, онда мұндай орындар мүмкіндігінше бұл аймақтарға бөгде адамдардың кіруін шектейтін құрылғыларымен жабдықталуға, жаяу жүргіншілер мен технологиялық көлік құралдары ұйымның аумағында қауіпсіз жағдайларда жүріп-тұруға тиіс. Қауіпті өндірістік объектілерде (учаскелерде), оның ішінде биіктікте, жерасты жағдайларында, ашық камераларда, теңіз қайраңдары мен ішкі су айдындарында жұмыстар жүргізу үшін қызметкерлердің жеке қорғану құралдары болуға және жұмыс орындары орналасқан үй-жайлардағы температура, табиғи және жасанды жарық, сондай-ақ желдеткіш жұмыс уақыты кезінде еңбектің қауіпсіздік талаптарына сай болуға тиіс.

Міне, осы аталған заң талаптарына сәйкес баршамыз өз құқықтарымызды біліп жүруіміз және ҚР заңдарының талаптарын орындауға міндетті екенімізді ұмытпағанымыз жөн.

Біз меншіктің барлық нысанындағы жұмыс берушілерді өндірісті жаңарту мен қайта құруға шақырамыз, бұл еңбек жағдайын жақсартып, адамдардың денсаулығын сақтайтыны сөзсіз. Лайықты еңбекақыны уақытында төлеп отыруға шақырамыз. Денсаулыққа қаржы үнемдегеннен гөрі болуы мүмкін салдардың алдын алған дұрыс деп есептейміз, сонда қызметкеріңізге ірі көлемде әлеуметтік жәрдемақы төлеу қажеттігі болмайды.

Дамыған елдердегі жұмыс берушілер қызметкердің денсаулығын нығайтып, еңбек жағдайын жақсартуға көп көңіл бөледі. Мәселеге осы тұрғыдан келу ғана бәсекелестік күресте табысқа жеткізуі мүмкін.

Оңтүстік Қазақстан облысының еңбек инспекциясы жөніндегі басқармасы үстіміздегі жылдың 28 сәуірі күні Дүниежүзілік еңбекті қорғау және денсаулық күнін атап өтуді жоспарлап отыр.

Сондықтан барлық жұмыс берушілерді 28 сәуір – Дүниежүзілік еңбекті қорғау күніне арналған Оңтүстік Қазақстан облысының кәсіпорындары мен ұйымдарында еңбекті қорғау мен оның жағдайын жақсарту және еңбек заңнамасының сақталуын үздік ұйымдастырудың 2013 жылдың қорытындысы бойынша өтетін семинар-кеңеске қатысуға шақырамыз

 

Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу және бекіту ережесі 1. Жалпы ережелер

 

1. Осы Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу және бекіту ережесі (бұдан әрі - ереже) 2007 жылғы 15 мамырдағы Қазақстан Республикасы Еңбек кодексіне сәйкес әзірленген және жұмыс берушінің еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықты әзірлеу және бекіту тәртібін белгілейді.

2. Жұмыс берушінің еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулығы - өндірістік жайларда, кәсіпорын аумағында, құрылыс алаңдарында, көлік құралдарында немесе осы жұмыстар жүргізілетін не қызметтік міндеттер атқарылатын ұйымның басқа жерінде жұмыстарды орындау барысында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы заңнамалардың қолданылуын нақтылайтын жұмыс берушінің актісі.

2.Еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жөніндегі
нұсқаулықты әзірлеу

3. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықты (бұдан әрі - Нұсқаулық) жұмыс беруші, мүдделі құрылымдық бөлімшелердің басшылары мен қызметкерлердің өкілінің қатысуымен еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметінің немесе еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі маман (бұдан әрі - жауапты тұлға) жасаған тізбеге сәйкес, учаскедегі, цехтағы, қызметтегі, зертханадағы және жалпы ұйымдағы әрбір мамандық үшін, сондай-ақ жеке жұмыс түрлері (биіктегі жұмыс, сынақтар) мен жұмыс орындарына да әзірлейді.
Сондай-ақ нұсқаулықтарды әзірлеуді жұмыс берушінің (ұйым) тапсырысы бойынша келісім-шарттық негізде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы ғылыми мекемелердің мамандары да жүзеге асыруы мүмкін.

4. Тізбе Жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің бірыңғай тарифтік-біліктілік анықтамалығы мен Қызметшілер лауазымдарының біліктілік анықтамалығын есепке ала отырып бекітілген жұмыс берушінің штаттық кестесінің негізінде жасалады. Жасалған тізбені жұмыс беруші немесе өзге уәкілетті тұлға бекітеді және ол барлық құрылымдық бөлімшелеріне жолданады.

5. Нұсқаулық, жабдықты өндіруші зауыттың пайдалану және жөндеу құжаттамасында, сондай-ақ, жұмыс берушінің технологиялық құжаттамасы мен өндіріс жағдайларында баяндалған қауіпсіздік талаптарын ескере отырып, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің негізінде әзірленеді.

6. Нұсқаулықты әзірлеуге қажетті дайындық жұмыстары:
1) технологиялық процесті зерделеу, оның қалыпты ағымы мен қалыпты режимнен ауытқыған кезінде пайда болатын қауіпті және зиянды өндірістік факторларды анықтау, сондай-ақ аталған факторлардан қорғану шаралары мен құралдарын анықтаудан;
2) қолданыстағы жабдықтардың, құрылғылар мен құралдардың қауіпсіздік талаптарына сәйкестілігін анықтаудан;
3) нұсқаулықты әзірлеу барысында қолданылуы мүмкін еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау мәселесі жөніндегі материалдарды жинаудан;
4) тиісті жұмыстарды орындау барысында пайдаланылуы мүмкін қорғану құралдарының конструкциялық ерекшелігі мен тиімділігін зерделеуден;
5) тиісті мемлекеттік органның өндірістегі жазатайым жағдайлар мен апаттардың нәтижесі бойынша ақпараттық хат, өкімдер мен бұйрықтарды зерделеуден;
6) өндірістік жарақаттанудың, апатты жағдайлардың және осы кәсіп (жұмыстар түрлері) үшін кәсіби аурулардың себептеріне талдау жүргізуден;
7) жұмыстың қауіпсіз әдіс-тәсілдерін, олардың дәйектілігін, сондай-ақ нұсқаулыққа енгізілуге тиіс техникалық және ұйымдастырушылық іс-шараларды анықтаудан;
8) бекітілген нормалар негізінде еңбек және демалыс режимін анықтаудан тұрады.

7. Іске қосылып жатқан жаңа өндірістер, технологиялар немесе құрал-жабдықтар үшін, нысанды мемлекеттік қабылдау комиссиясы пайдалануға қабылдағанға дейінгі мерзімге, уақытша нұсқаулықтарды әзірлеуге және қолдануға рұқсат беріледі.
Уақытша нұсқаулықтар технологиялық процестердің (жұмыстардың) қауіпсіз жүргізілуін және жабдықтардың қауіпсіз пайдаланылуын қамтамасыз етуге тиіс. Уақытша нұсқаулықты әзірлеу осы ережеде белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.

3. Нұсқаулықтың мазмұны

8. Нұсқаулықтың әрқайсысына тиісті атау берілуге тиіс. Атауда оның қандай мамандыққа немесе жұмыс түріне арналғандығы қысқаша көрсетілуге тиіс.

9. Нұсқаулық технологиялық процестің қысқаша сипаттамасын және еңбек қауіпсіздігін ұйымдастыру мәселелерін жан-жақты қамтиды.

10. Нұсқаулықтың талаптары технологиялық процестің дәйектілігіне сәйкес осы жұмыстардың орындалу жағдайларын есепке ала отырып, көрсетілуге тиіс:
1) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың жалпы талаптары;
2) жұмыс басталар алдындағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары;
3) жұмыс кезіндегі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары;
4) апатты жағдайлардағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары;
5) жұмыс аяқталғандағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары.

11. "Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғаудың жалпы талаптары" деген бөлімде:
1) тұлғаларды кәсібі бойынша жұмыстарын өздігінен орындауға немесе тиісті жұмысты орындауға (жас, жыныс, денсаулық жағдайы, нұсқау жүргізу) рұқсат берудің шарттары;
2) ішкі тәртіп ережелерін сақтау қажеттігі туралы нұсқаулар;
3) еңбек және демалыс режимін орындау жөніндегі талаптар;
4) қызметкерге әсер ететін қауіпті және зиянды өндірістік факторлардың сипаттамасы;
5) оларда мемлекеттік, салалық стандарттары мен техникалық шарттарын көрсете отырып, осы кәсіп үшін арнайы киім, арнайы аяқ киім және басқа да жеке қорғану құралдарын берудің нормалары;
6) өрт және жарылыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі талаптар;
7) қызметкер білуге және жұмысты орындау барысында сақтауға тиіс жеке гигиена талаптары көрсетілуге тиіс.

12. "Жұмыс басталудан бұрынғы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары" деген бөлімде:
1) жұмыс орнын, жеке қорғану құралдарын дайындау тәртібі;
2) жабдықтың, айлабұйым мен құралдың, қоршау, дабылдағыш блокталған және басқа да құрылғылардың, қорғаушы жерқосқыштың, желдетудің, жергілікті жарықтандыру жарамдылығын тексеру тәртібі;
3) бастапқы материалдардың (шалаөнім, дайындама) бар болуын және оның жай-күйін тексеру тәртібі;
4) үздіксіз жұмыс жағдайында ауысымды қабылдау тәртібі;
5) өндірістік санитария талаптары көрсетілуге тиіс.

13. "Жұмыс кезіндегі еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары" деген бөлімде:
1) жұмысты қауіпсіз орындау әдістері мен тәсілдері, технологиялық жабдықтарды, айлабұйым мен құралдарды пайдаланудың ережелері;
2) бастапқы материалдарды (шикізат, дайындама, шалаөнім) ұстау қауіпсіздігінің талаптары;
3) көлік құралдарын, ыдысты және жүк көтергіш механизмдерді қауіпсіз пайдалану талаптары;
4) жұмыс орнын қауіпсіз ұстау жөніндегі нұсқаулар;
5) нормативті технологиялық режимнен ауытқудың негізгі түрлері және оларды қалпына келтіру әдістері;
6) апатты жағдайларды болдырмауға бағытталған әрекеттер;
7) қызметкерлерді қорғау құралдарын пайдалану талаптары көрсетілуге тиіс.

14. "Апатты жағдайлардағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары" деген бөлімде:
1) апат пайда болған немесе жағымсыз салдарға әкелуі мүмкін жағдайда қызметкерлердің әрекеті;
2) жарақаттанған, уланған және кенеттен ауырғанда медициналық көмек көрсету жөніндегі әрекеттер;
3) жұмыс берушіні қызметкерлердің жарақаттану оқиғалары және жабдықтардың, айлабұйым мен құралдың жарамсыздығы туралы хабардар ету тәртібі көрсетілуге тиіс.

15. "Жұмыс аяқталғандағы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптары" деген бөлімде:
1) жабдық, айлабұйым, машина, механизм және аппаратураларды қауіпсіз сөндіру, тоқтату, жайғастыру, тазалау және майлаудың тәртібі, ал үздіксіз процесс жағдайында - оларды ауысым бойынша беру тәртібі;
2) жұмыс орнын тапсыру тәртібі;
3) өндіріс қалдықтарын тазалау тәртібі;
4) жеке гигиена және өндірістік талаптарды сақтау талаптары;
жұмыс уақытында анықталған барлық кемшіліктер туралы жұмыс берушіні хабардар ету тәртібі көрсетілуге тиіс.

16. Нұсқаулықта нормативтік құқықтық актілерге сілтемелер көрсетілмеуге тиіс. Нормативтік құқықтық актілердің талаптары нұсқаулықта ескерілуі керек. Қажет болған жағдайда бұл нормативтік құқықтық актілердің талаптарын нұсқаулықта қайта баяндау керек.

4. Нұсқаулықты бекіту және қайта қарау

17. Нұсқаулықты еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметімен немесе жауапты тұлға мен мүдделі құрылымдық бөлімшелер, лауазымдық тұлғалар мен қызметкерлер өкілдерімен келісілгеннен кейін жұмыс беруші бекітеді.

18. Бекітілген нұсқаулықты еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметі немесе жұмыс берушінің жауапты тұлғасы еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нұсқаулықтарды есепке алу журналында есепке алады.

19. Мамандықтар мен жоғары қауіптілікпен байланысты жұмыс түрлері бойынша нұсқаулықты қайта қарау 3 жылда бір реттен сирек емес жүргізіліп тұруға тиіс. Нұсқаулық мынадай жағдайларда мерзімінен бұрын қайта қарауға жатады:
1) заңнамалық кесімдер, мемлекеттік стандарттар және Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік құқықтық актілері өзгергенде;
2) жаңа техника мен технология енгізілгенде;
3) өндірістегі жазатайым оқиғалар, авариялар мен апаттарды зерделеудің нәтижелері бойынша.
Қайта қарау нәтижелері бойынша нұсқаулыққа өзгерістер мен толықтырулар енгізу қажеттігі анықталады.

20. Егер осы ереженің 19-тармағында белгіленген мерзім ішінде жұмыс жағдайы өзгермесе, нұсқаулықтың қолданылуы келесі мерзімге ұзартылады, бұл туралы нұсқаулықтың бірінші бетінде жазылады ("Қайта қаралды" мөртабаны, күні және нұсқаулықты қайта қарауға жауапты тұлғаның қолы қойылады).