Ренессанс стилінің антикалық дәуірдегі көркемдік ізденістерден айырмашылығы

Ренессанс стилінің антикалық дәуірдегі көркемдік ізденістерден қандай айырмашылық бар дегенге келер болсақ, жаңғыру дәуірінде жеке тұлға мәселесі айшықталып, алға шықты. Антикалық дәуірдегі портреттерде бейнеленген адам кім деген сұраққа жауап табу қиын, «ол әншейін біреу ғана еді», оның ешқандай мәні де болған емес, ал жаңғыру дәуіріндегі портреттерде адам бейнесі барлық жағдайда бет әлпетінің ерекшеліктерімен анық та айшықты салынатын болды, көбінесе керемет сұлу кескіндер бейнеленді, кейде қарапайым адам келбетінің өзінен терең мазмұн танылатын, өзіне ғана тән мінезі ашылатын, көбіне тұңғиық терең сезімдердің сыры жұмбақ күйінде жасырын қалатын. Әр туындыдан шығармашылық тұлғаның еркіндігінің иісі аңқып тұратын.

Ренессанс дәуіріндегі ескерткіштердің бәрінен биік рух пен нәзіктік, мифологизм мен демифологизм, реализм мен фантастика, көкке тән биіктік пен жерге тән төмендік, ерік бостандығы мен ғарыштық тәртіп, антикалық пен христиандық қайшылықта араласып келіп отыратынын анық аңғаруға болады. Сол дәуірдің философы Пико делла Мирандола (1463-1494) былай деп жазды: «Мен ескі көктің ұлы етіп жаратқан жоқпын, сонымен қатар жерде өмір сүресің, өлмейтін де емессің, сен өз ұятыңа орай өзің жаратушы болдың, өз бейнеңді де өзің сомдап шықтың. Соған хайуан дәрежесіне дейін құлдырауға да, құдайға жақын деңгейге дейін көтерілуге де мүмкіндік берілген. Ол тек қана сенің іштейгі ерік-жігеріңе байланысты», – деген сөздері сол кезеңнің бағдарламасына айналған еді.

Батыс Еуропа ренессансы антикалық мәдениетті өздерінің бағдары етіп ұстанды. Ол дәуірдің «ояну», «қайта өрлеу», «жаңғыру» деп аталуының себеп- салдары да соған келіп саяды. Олар көне заманда жасалған өнер жәдігерлерін тәжірибелері мен беделіне сүйене отырып адам бойындағы дене мен рух, сезім мен зиялылықтың үйлесімді бірлігін табуды мақсат етіп қойды. Сол арқылы көркем мәдениеттің дамуына әсер етуді көздеді. Ф. Энгельс Батыс Еуропа ренессансын «Адамзат өмір сүргелі бері жасаған ұлы прогрессивті төңкеріс», – деп бағалады.

Өнердегі жаңғыру дәуірінің ірі өкілдері мүсіншілер, суретшілер, сәулетшілер, ақындар мен драматургтер болды. Мысалы, ерте жаңғыру дәуірінде Ф. Петрарка, Дж. Боккаччо, Альбертилер енсе, жоғары жаңғыру дәуірінің өкілдері Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль, Ф. Рабле т.б. болды. Ал кейінгі жаңғыру дәуірінде У. Шекспир, М. Сервантес сияқты қаламгерлер өздерінің өлмес туындылары арқылы әлемге әйгілі болды.

Олар өздерінің шығармаларында еркін де үйлесімді идеалға айналған адам бейнесін жасап қана қойған жоқ, сонымен қатар мынау өмірдің күрделі де қайшылықты екенін, оның терең драматизмін барынша көркем жинақтап көрсете білді.