Психологиялық қызмет жұмысының мақсаты мен бағыттары

Психологиялық қызмет деген ұғым -осы заманғы жантану ғылымының алға қойған зәру мәселелердің бірі. Психологиялық кызметтің өмір тәжірибесінде каншалықты маңызды екендігін жете түсіндіріп, оны іс жүзінде қолданудың нақты шаралары мен әдіс-тэсілдерін іздестіретін психологиялық сипаттағы күрделі мәселе болып саналады. Психологиялық қызметтің іске асырылу сипаттары түрліше мазмұнда және әр қилы формада болуы мүмкін. Бұл мәселенің гносеологиялық негізі жеке адамның, дара тұлғаның жан-дүниесін белгілі бағытта дамыту мақсат-мүдделерін көздейді.

Психологиялық қызметтің шығуы мен даму жолы әлемдік әдебиетте, бұрыңғы кеңестік заманда құлаш жайып, кең ауқымда камтылмаған мәселелер қатарына жатады.

Психологиялық кызметтің алдына қоятын максат-міндеттерінің бірі -өскелең ұрпаққа гуманистік тұрғыдан тәлім-тәрбие беру, олардың жан-дүниесінің сырын терең біліп күнделікті тіршілікте ойдағыдай жүзеге асырудың кажеттігі. Бұл бағытта жалпы білім беретін қазақ мектептерінде психологиялық кызметті жандандырудың ережесі жасалған. Әрине, ол Ереже тек психолог мамандарға ғана емес, өскелең ұрпактың тәлім-тәрбиесімен шұғылданатын ұстаздар, тәрбиешілер, ата-аналар және қалың оқырман кауымға кажетті көмекші құрал болар еді.

Қазіргі кезде мектептегі психологиялық қызметтің қамтитын салалары: психологиялық кызметтің мазмұны мен түрлері, профилактикалық істер, диагностикалық жорамалдар, түзетулер мен консультациялык жұмыстар, мектептегі ұстаздар мен ата-аналар арасында жүргізілетін психологиялық әр түрлі шаралар, сондай-ақ мектептегі психолог маманының атқаратын қызметі мен түрлі бағытта жүргізетін зерттеу жұмыстары.

Психологиялық қызмет жұмысының мақсаты - этникалық мәдени білім беру кеңістігінде оқу-тәрбие үрдісі үшін психологиялық оң ахуал тудыру;

Ø Орта білім беру мекемелеріндегі психологиялық қызмет жұмысының бағыт-бағдарын анықтау;

Ø Жеке тұлғаның интеллектуалдық ақыл-ой қабілетінің дамуын, танымдык құбылыстарын, тәрбиелік деңгейін зерттеу;

Ø Әр баламен (дарынды, тәрбиесі қиын, денсаулыгы томен, жаңадан келген, өз еркімен қатысушы) жұмыс жүргізу;

Ø Оқушы, мұғалім, ата-ана оқушы қарым-қатынасын, жаңадан ендірілген пәндер мен таңдаулы курстардың берілу деңгейш, баска пәндермен үйлесімділігін, кері әсерін зерделеу;

Ø Ұстаздың шығармашылық потенциалын және кэсіптік түлгалық бағытын, типологиялық ерекшеліктсрін, өзін-өзі дамыту кабілетін анықтау. Педагогикалық ұжымда, психологиялық ахуал тудыру;

Ø Ата-аналардың мектептегі оқу-тәрбие үрдісімен психологиялық карым-қатынас байланысын қалыптастыру, нақты мәселелерді шешу барысында жұмыстар жүргізу;

Ø Топтағы жағымды және конфликтілік, позицияны (ұстаушылар, топтан сырттап қалушылар анықталып) сынып жетекшісше, пән мұғалімдеріне арналған психологиялық кеңес, консилиумдар өткізу;

Психологиялық қызмет жұмысының негізгі мазмұны мектептің ішкі проблемаларынан туындап отырады. Анықтауға тиісті мәселелермен әрі педагогикалық кеңістікте диагностикалық, коррекциялық жұмыстар, психологиялық ойындар. тренингтер жүргізіледі.

Педагогикалық ұжымның мектеп әкімшіліктің, кафедра жетекшілерінің, мектеп оқушыларының сұранысымен:

¨ I сынып оқушыларының мектепке бейімделуі, психологиялық жағымды жағдай тудыру; қызығушылығын арттыру;

¨ пәндерге кызығушылығын, байқампаздығын қалыптастыру;

¨ педагогикалық ұжымның шығармашылық потенциалын арттыру;

¨ жаңадан енген пәндерге қызығушылыгын ояту, калыптастыру;

¨ интеллекту алдық деңгейін анықтау, т.б. сияқты жұмыстар зерделенді;

Психологтың педагогтармен, сынып жетекшілерімен, ата-аналармен, оқушылармен тыгыз байланысып, жан-жақты этно-мәдени түлганы дамытудагы, қалыптастырудагы зерттеушілік жұмыстарын айкын көруге болады. Психолог мамандық ретінде ХХ ғасырда қалыптасып жеке статусқа ие болды. Психолог психологиялық білімі бар, психикалық құбылыстарға баға бере алатын және оларды бағалай алатын тәсілдерге ие маман. Іс әрекетке байланысты психолог үш түрлі бағытта жұмыс жасайды:

І. Ғылыми негізгі іс-әрекеті - ғылыми зерттеулерді жүргізу, психологиялық теорияларды зерттеу және қажетті әдебиеттер жазу.

ІІ. Психолог практика негізінде мақсат-міндеті психологиялық білім арқылы адамдарға психологиялық жәрдем беру. Осы бағыттағы психологиялық жұмыс үш түрге бөлінеді.

а) психодиагностикалық жұмыс. Яғни әртүрлі психологиялық эдіс-тэсілдер негізінде психологиялық диагноз қою. Психологиялық диагнозды немесе бағалауды психолог диагноз, психолог эксперимен жүргізеді. Олар психологиялық эдіс-тэсілдер арқылы адамдардың психологиялық дамуы жайында ақпарат беріп психологиялық диагноз қояды. Психология ғылымында психодиагностика 1924 жылы Шведцра ғалымы Герман Роршах еңгізген.

ә) психокоррекциялық жұмыс. Психологиялық түзету жұмысын диагностикалық жұмыстардан кейін өткізіледі. Егер де психологиялық ауытқушылыққа жақын болса сонда психолог әр түрлі түзету жаттығу комплекстерін іс жүзіне асырады. Түзету жұмысы бұл жеке тұлғадағы пайда болған ауытқушылықтарды жою жұмысы. Түзету жұмысы көп уақытқа созылатын процесс. Ол топтық және жеке түзету жұмысы болып жіктеледі. Мысалы, жағымсыз эмоцияларды жою. Түзету жұмысы кезінде психолог психотерапевт, невропатолог, нейропсихолог сияқты мамандармен бірігіп жұмыс істеу керек. Мектепте психологиялық түзету оқу үлгерімі төмен және қиын оқушылармен жүргізіледі.

б) психологиялық кеңес беру жұмысы психологтың кәсіби ісі психолог жұмысының осы жұмыс бағыттарының ішіндегі коррекциялық жұмыс бағыты маңызды орын алады.

ІІІ. Психокоррекция - бұл психологтың психикасы cay адамның іс әрекетіндегі ақауларды түзету үшін қолданылатын әдіс-тәсілдер жиынтығы. Коррекция термині турасында «түзету» мағынасын білдіреді. Психокоррекция-бұл адам әрекетіндегі және психологиялық ақауларды түзетуге және осы мақсатта психологиялық әсер етуге бағытталған құралдар жүйесі. Психокоррекцияға органикалық негізсіз және ерте қалыптасып, болашақта өзгермейтін тұрақты қасиеттерді білдіретін кемшіліктер жатады.

Дәріс