Абанемент, характарыстыка дзейнасці, класіфікацыя.

Абонемент- форма индивидуального и коллективного обслуживания читателей, предусматривающая выдачу произведений печати и др. док. Для использования вне библ. на определённых условиях.

Абанементом библ. могут пользоваться как отдельные граждане(индивидуальный абонемент), так и коллективы работников небольших предприятий, учереждений и др. организаций(коллективный абонемент), бригады (бригадный абонемент). Последние 2 вида абонемента, как и заочный представляют собой формы внестационарного обслуживания.На абонементе библиотекарь имеет широкие возможности для изучения интересов читателей, изуч. их ИП, для оказания им помощи при выборе книг.

В массовой библ.-абонемент –ведущая форма обслуживания. На нём обслуживается основная часть читателей. Среди удобств характерных для этой формы обслуживания,слкдует отметить возможность чтения книг в любое подходящее для чит. время и в самых различных условиях.(не только “про себя“, но и вслух.)

Правильная организация обслуживания чит. на абонементе предпологает их дифферинциацию, учет групповых и индивидуальных потребностей и интересов.

В крупных библ. абонеменнт дифференцируется по категориям читателей, отрасли знаний и видам литературы. На абонементе применяется функциональное обслуживание, когда процессы обслуживания чит. дифференцируются по операциям. В некоторыхмассовых библ.на обонементе применяются формы приорететного обслуживания, осуществляемого за плату. Таковы пункты первопрочтения содержащие книги детективного приключенческого жанров, романы и др. лит., пользующуюся повышенным спросом. К новым услугам применяемым на абонементе можно отнести обслуживание видиокассетами, дисками и т.д. кот. выдаются за плату.

Значительные особенности имеет абонемент с открытым доступом к фонду-система обслуживания, представляющая читателям возможность непосл=редственного поиска и выбора произведений печати и др. док. в фонде библ. На абонементе открытый доступ организуется как правило к большей части фонда (за исключ. ценных изданий). Преимущества открытого доступа очевидны: он ведет к сближению чит. с книгами, к более широкому использованию фонда.

№20. Рэсурсы і тэхналогія абслугоўвання у б-кі. Аказанне паслуг карыстальніку прадугледжвае выкарыстанне усіх рэсурсаў асобнай б-кі. У гэтую сістэму уваходзяці сукупны бібліятэчны фонд, доступ да якога здзяйсняецца праз МБА, і даведачна-бібліяграфічны апарат. Паколькі ў запыце чытачоў вялікае значэнне маюць такія параметры, як від д-та, то гэтыя параметры павінны быць улічаны пры арганізацыі і раскрыці фонда(ДБА). БФ і ДБА – інфармацыйныя рэсурсы абслугоўвання. Важнай часткай рэсурсаў абслугоўвання з'яўляецца МТБ канкрэтнай б-кі/бібліятэчны будынак, яго архетыктурна-планіровачнае рашэнне, абсталяванне, тэхнічныя сродкі. Рэсурсы абслугоўвання, з аднаго боку, уключаюца у вытворчасць бібліятэчных паслуг, з другога – з'яўляюцца элементамі бібліятэчнага асяродзя, прасторавым, часовым полем, у якім адбываецца прадстаўленне паслуг. Неабходна адзначыць тксама інтэлектуальные рэсурсы абслугоўвання- патэнцыял бібліятэказнаўства (тэарытычныя, метадычныя распрацоўкі) канкрэтных бібліятэкараў ад ведаў і ўменняў, агульнай культуры ад якой залежаць якасць і коллькасць прадстаўлямых паслуг. Інтэлектуальный патэнцэял карыстальнікаў ткасма стымулюе бібліятэкараў і уплывае на абслугоўванне. Усе пералічаные рэсурсы забяспечваюць працэс абслугоўвання. Рэсурсы бібліятэчнага абслугоўвання рэалізуюцца у паслугах карыстальнікаў праз іх арганізацыю, тэхналогію, адпаведную методыку. Тэхналогія бібліятэчнага абслугоўвання – не адзіны працэс, гэта сукупнасць працэсаў, паколькі у бібліятэку паступае мнаства запытаў. Прадастаўленне кожнай формы бібліятэчных паслуг здзяйсняецца падчас характэрнага менавіта для яе тэхналогічнага працэсу. Тэхналагічны працэс абслугоўвання можна вызначыць як паслядоўнасць дзеянняў (аперацый) бібліятэкара над прадметам працы, запытам, накіраванных на прадстаўленне карыстальніку пэўнай паслугі. Бібліятэчны персанал спецыялізуецца на пэўных працэсах, а у буйных б-х нават на пэўных працэдурах або аперацыях, каб аператыўна выконваць запыты карыстальнікаў. Мадэль тэхналогічнага працэсу складаецца з трох этапаў: 1. падрыхтоўка да дзейнасці, 2. асабіста дзейнасць, 3. яе аналіз. Падрыхтоўка да абслугоўвання уключае папярэдніі і бігучыя працэдуры. Бягучая падрыхтоўка уключае рэгістрацыю карыстальнікаў, афармленне абанемента і чытальных залаў, падбор літаратуры для нестацыянарнага абслугоўвання і МБА, падрыхтоўку рабочага месца бібліятэкара, растанаўку кніг і іншых дакументаў, распрацоўкусцэнарыяў, прагляд бібліятэкарам навых выданняў. У працэсе рэалізацыі бібліятэчных паслуг (цэнтральны этап тэхналагічнага працэсу) здзяйсняецца наступныя працэдуры: прыем запытаў, іх выкананне, афармленне паслуг, прадстаўленне паслуг карыстальнікам, афармленне аказаных паслуг і адмоў, прыем д-ў ад карыстальнікаў. Этапы бібіятэчнага абслугоўвання прадугледжвают працэдуры: бягучы аналіз, выкананне паслуг, іх калькасць і якасць, віды тэрміны карыстання д-мі., параўнанне паказчыкаў прадстаўлення бібліятэчных паслуг з патрэбамі карыстальнікаў рэгіена, прадпрыемства, разлік эфектыўнасці абслугоўвання, аналіз бібліятэчнага абслугоўвання з мэтай вызначэння перспектыў яго развіцця.

№40. Метады збору першаснай сацыялагічнай інфармацыі аб карыстальніках
бібліятэк і межы іх ужывання ў сацыялагічным даследаванні. У сацыялогіі існуе тры класы мет адаў збору першапачатковых эмпірычных даных: назіранне, аналіз дакументаў і апытанне. 1) Назіранне - непасрэдную рэгістрацыю падзей відавочцам. Навуковае назіранне адрозневаецца тым, што яно падпарадкавана даследчай мэце і ясна сфармуляваным задачам; усе яго вынікі адлюстроўваюцца ў пратаколах; інфармацыя, якая атрымана ў ходзе назірання павінна паддавацца кантролю на абгрунтаванасць і ўстойлівасць.А1) Кантралюемае, альбо стандартызаванае, структурнае назіранне прадугледжвае рэгістрацыю падзей па дэтальна распрацаванай схеме. А2) Некантралюемае, альбо нестандартнае, бесструктурнае назіранне праводзіцца на аснове прыцыповага плана, які мае недэталізаваны характар. Форма рэгістрацыі і адлюстравання падзей і з’яў свабодная.Б1) У простым назіранні даследчык рэгіструе падзеі “збоку” не ўключаючыся ў іх ход і развіццё. Б2) Ва ўключным – ён уваходзіць у назіраемую супольнасць, адаптуецца ў ёй і ажыццяўляе назіранне як бы “знутры”, як непасрэдны ўдзельнік падзей. 2) Аналіз дакументаў - важная крыніца сведкаў аб вывучаемай з’яве. Дакументальнай называюць любую інфармацыю, фіксіраваную ў друкаваным, рукапісным выглядзе, на магнітынай стужцы,фота-, кіна-, відэа- плёнцы. У бібліятэцы асноўнымі дакументамі для даседавання чытання з’яўляюцца: чытацкія фармуляры, патрабаванні на кнігі, дзённікі работы бібліятэк, кнігі сумарнага ўліку, планы і справаздачы, водгукі чытачоў, запісы мерапрыемстваў на магнітнай стужцы і відэакасеце, пратаколы мерапрыемстваў і г.д. 3) Апытанне – незаменяльны спосаб атрымання інфармацыі, які ўжываецца, калі неабходна мець сведкі аб суб’ектыўным свеце чытачоў, іх прыхільнасцях, матывах чытання, поглядах і адносінах. Па форме правядзення апытанні вызначаюцца на вусныя (інтэрв. ю) і пісьмовыя (анкеты). Інтэрв’ю – гэта размова сацыёлага з чытачом, альбо іншай асобай, якая праводзіцца па плану. Адказы запісваюцца інтэрв’юэрам.

А) Нестандартызаванае інтэрв’ю – гэта досыць доўгая размова з рэспандентам па агульнай праграме, але без строга вызначаных пытаннях.

А) Стандартызаванае інтэрв’ю распрацавана больш дэталёва: акрамя агульнага плана размовы ў ім ёсць усе неабходныя пытанні і варыянты магчымых адказаў. Інтэрв’юэр павінен строга кіравацца тэкстам апроснага ліста і інструкцыяй.

Б1) індывідуальныя

Б2 )групавыя.

Ад спосабаў зносін: асабістыя і тэлефонныя.

Сацыёлагі адзначаюць, што інфармацыя, якую атрымліваюць з дапамогай гэтага метада з’яўляецца больш поўнай, глыбокай і дасканалай, таму што тут пратычна не бывае пропуску адказаў. Аднак недахопам інтэрв’ю лічыцца небяспека скажэння інфармацыі пад уплывам суб’ектыўных поглядаў інтэрв’юэра. Анкетнае апытанне дае магчымасць ахапіць вялікую колькасць чытачоў. Надзейнасць атрыманай з дапамогай анкеты інфармацыі забяспечваецца строгім выкананнем патрабаванняў методыкі і тэхнікі складання анкеты. Спачатку на падставе мэтаў, задач і гіпотыз праграмы складаецца план анкеты. У ім азначаюцца асноўныя тэмы апытання. Звычайна анкета мае тры часткі: уступ, альбо ўваходная частка, асноўная частка і “паспартычка”. Уступ уяўляе сабой зварот да чтача, у якім коратка растлумачваецца: хто дзеля чаго прводзіць апытанне і як мяркуецца выкарыстаць яго вынікі. Абавязкова трэба таксама ўвесці чытача ў тэхніку запаўнення анкеты. Асноўная частка анкеты ўяўляе сабой пералік пытанняў. Ад таго, як яны сфармуляваны залежыць вынік даследавання. Пытанні бываюць адчыненыя, зачыненыя і змешаныя. Адчыненае пытанне прадугледжвае свабодны адказ рэспандэнта. У зачыненым пытанні ўсе варыянты адказаў сфармуляваны і чытачу трэба толькі выбраць той варыянт, які адпавядае яго пункту гледжання. Змешаныя пытанні разам з варыянтам адказаў маюць месца дзеля свабоднага выказвання думак рэспандэнта. Кожны з адзначаных тыпаў пытанняў мае свае станоўчыя і адмоўныя бакі. Закачваецца анкета “паспартычкай”. Гэта пытанні аб сацыяльным становішчы і бібліяграфічных звестках рэспандэнта. Распаўсюджанай памылка бібліяграфічных апытанняў з’яўляецца знаходжанне такіх пытанняў у пачатку анкеты. Лічыцца, што такая тактыка адштурхоўвае чытача ад апытання і не спрыяе яг поспеху. “Паспартычка” павінна быць як мага больш кароткай, уключаць толькі самыя неабходны пытанні.У канцы анкеты абавязкова падзякаваць чытача за ўдзел у апытанні. Можна папрасіць выказаць свае заўвагі і меркаванні.