Пайыздық тәуекел жіктемесі

1. Жаңа баға құру бойынша актив пен пассив бағасының өзгеруі:

а) Тіркелген пайыздық қойылым;

б) Өзгермелі пайыздық қойылым

2. Табыстылықтың өзгеру тәуекелі

3. Базистік тәуекел

4. Операциондық тәуекел

Банк тәжірибесінде пайыздық тәуекелдің 2 түрі болады:

1. Базалық тәуекел – банктің қаражаты бір ставкамен тарта отырып, оны басқа пайыздық ставкамен орналастыру нәтижесінде туындайтын тәуекел

2. Уақыт алшақтығының тәуекелі – негізінен қаражатты бір пайыздық ставкамен тарта отырып және сол мөлшерде, бірақ уақыт алшақтығымен орналастырылған жағдайда туындайды.

Пайыз тәуекелін төмендету әдістері мен бағалау тәсілдерін ашып көрсетіңіз

Пайыз тәуекелі – бұл пайыздық мөлшерлеменің болжанбаған ауытқуынан ысырапқа ұшырау мүмкіндігі болып табылады. Пайыздық мөлшерлеме өзгергенде банк табыстары мен шығындары активтердің нарықтық құны, пассивтер мен баланстан тыс шоттарыда өзгереді. Пайыз тәуекелі берілген ссудалар мен тартылған қаражаттардың қайтарылатын мерзімдері сәйкес келмегенде немесе активтік немесе пассивтік операциялар бойынша мөлшерлемелер әр түрлі тәсілдермен берілгенде пайда болады.

Пайыздық тәуекелді келесідей тәсілдерді қолдану арқылы кемітуге болады:

1. Пайыздық тәуекелді сақтандыру – бұл да тиісті тәуекелді, яғни қатерді сақтандырушы ұйымға толық беруді ұйғарады, несие нарығын сақтандыру сияқты. Банктегі жағдай өзгергенде банктегі пайыз мөлшерлемесінің тиісінше өзгеруіне мүмкіндік береді.

2. Мерзімді келісім – қатерден қорғану әдісі болып табылады. Ол банктің қарыз алушының айтылған мерзімінде белгілі бір соммадағы қаржыны белгілінген мерзімде беру туралы арнайы форфардтық келісімді бекітумен жүзеге асады. Банк ссуданы беру процесіндегі пайыз мөлшерлемесінің өзгеруінен орын алатын ысырапқа ұрынып қалу қатерінен өзін осы келісімді бекіту арқылы қорғайды.

3. Пайыздық фьючерстік келісім шарт – ол мерзімді контрактты білдіреді. Ол пайыз мөлшерлемесін «ойнату» үшін пайдаланылады. Сатушы шарт бойынша сатады, ал сатып алушы қаржы құжатын осы сәттегі келісілген, тіркелген баға бойынша келешектегі айтылған уақыт мезетінде белгілі бір кезеңнен соң сатып алады.

4. Пайыздық опцион – опционның иесіне қысқа мерзімді ссуданы немесе депозитті тіркелген баға бойынша келешектегі белгілі бір күнге дейін немесе сол күні сатуына немесе сатып алуына құқық беретін келісім

5. Пайыздық своп – онымен бір ғана соммаға, алайда бір түрлі шартпен бекітілген несие міндеттемесіне байланысты пайыздық төлемдердің төмендеуін білдіреді.

Банктік тәжірибеде банктің Таза пайдасына пайыз тәуекелінің қаншалықты ықпал ететіндігін бағалауда келесідей тәсілдер қолданылады:

1. Пайыздық маржа деңгейін және динамикасын бағалау

2. Spred коэффициентінің деңгейін және динамикасын бағалау