Билет. Арнайы мектепте практикалық әдістер

Билет. Арнайы мектептегі сабақтың түрлері.

Сабақ түрлері, құрамы

Әр бір сабақ негізгі бірліктерден құралады. Олар: үй тапсырмасын тексеру, жаңа материалды түсіндіру, бекіту, қайталау, білімді тексеру, бағалау, сабақты қорытындылау. Сабақ құрылымы –бір белгілі бірізділікті және өзара қарым-қатынасқа келген дәріс бірліктерінің байланыс тұтастығы. Ал сабақтын түрлері –белгілі бір сабақтар тобына тән бірліктердің тұрақты үйлесімділігі.

Жалпы білім беретін және арнайы сабақтар сабақ түріне сәйкес құрылады. Бүгінгі дидактика сабақ түрлерін олардың басты сипатына орай топтастырады. Дидактикалық мақсаттарға сәйкес сабақ түрлері:

- пропедевтикалық сабақтар;

- жаңа білім, икем, дағдыларды қалыптастыру;

- білім, икем, дағдыларды қайталау;

- білім, икем, дағдыларды бекіту;

- білімді қорытындылау;

- білім, икем, дағдыларды тексеру, бақылау.

Арнайы мектептегі неғұрлым көп тараған сабақ түрі – аралас. Бұл сабақ жаңа оқу материалын шағын бөліктермен беріледі (басқа міндеттерді шешуге уақыт қалады), материалды есте сақтаудың ерекшелігі тиянақты бекітуді талап етеді; оқуға қызығушылықты тудыру үшін түрлі әрекеттерді пайдалану қажет және сабақта таным белсенділік деңгейін қамтамасыздандырады. Аралас сабақтын құрылымы:

1. Психологиялық-педагогикалық даярлық

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Оқу материалын қайталау

4. Жаңа оқу материалын баяндау

5. Үй тапсырмасын беру

6. Білімді бағалау

7. Сабақты қорытындылау.

Аралас сабақ құрылымы үнемі бірдей бола бермейді, сабақ міндеттеріне, оқу материалынын күрделігіне тәуелді кезендер орындары ауысуы мүмкін. Дидактикалық міндетке байланысты кейбір жағдайларда жаңа материалды баяндау негізгі орынға ие болса, бірде қайталау мен жүйелеу маңызды орын алады.

Арнайы мектептердің өзгешелігі ол түзету сабақтары. Түзету міндеттері әр сабақта, сабақтан тыс уақытта жүзеге асқанына қарамастан арнайы түзету сабақтар енгізілген. Бұл сабақтардын түрлері арнайы мектеп оқушыларынын дамуындағы кемістікке тәуелді.

Арнайы мектептегі сабақты талдау. Сабақты психологиялық-педагогикалық талдау сабаққа қойылған міндеттер жүйесінін орындалуын қадағалуымен бірге оқушылар ерекшеліктерін ескергенді жөн көреді.

Сабақты талдауда ең бастысы құрылымына назар аудару қажет. Сабақтағы бірліктер реттігі, оның тиімділігі, жасалған әрекеттердің ұйымдасуы талдау қажет. Сабақтағы білім мазмұның талдау үшін арнайы білім беретін бағдарламаға және білім беру міндеттерге сәйкестігін анықтау қажет. Бұл талдау кезде арнайы түзету міндеттердің орындалуын қадағалау жауапты мәселе.

Ал сабақтын дамытушы қызметіне оқушылардың таным әрекетін белсендіру деңгейін қарастыру арқылы баға беріледі, әсіресе арнайы оқытудың ерекшеліктерін толығымен ескеру қажет.

Сабақты талдау кезде, оның сабақ жүйесінде орның анықтау маңызды. Тек “жақсы” сабақ немесе “жаман” сабақ, “ұнамады” деген баға беруден бас тарту керек. Өйткені әр сабақ арқылы мұғалімнің білім деңгейін жетілдіруге болады.

 

Билет. Арнайы мектепте практикалық әдістер

Практикалық және лабораториялық жұмыстарды арнайы мектеп оқушылар көбінде еңбек, сурет, табиғаттану сабақтарында, мектеп жанындағы бақшаларда орындайды. Жұмыстар нақты тақырыптар бойынша, оқушылардың алдын ала жақсы дайындығымен өтеді. Оқушылар алдын ала еңбек және басқа оқу құралдарымен жұмыс істеу, қауіпсіздік ережелері, еңбекті ұйымдастыру мәдениетімен таныстыру керек.

Оқушылар өз бетімен жұмыс жасау барысында практикалық тапсырманың шешілу тәсілдерін өздері іздеп табуы керек, ал сол кезде міндетті түрде мүғалім қалай орындалып жатқаның бақылауы міндет. Тек осы жағдайда ғана өө бетімен жұмыс жасау жасампаздыққа, бастама көтерушілікке, сенімділікке тәрбиелейді. Мұғалімнің басшылық етуі -оқушының тапсырмалар мен жаттығуларды орындауда өзін, шамасын көрсете білуін қамтамасыз етуге жол ашады. Мұның өзі мұғалім сынып оқушыларының даму деңгейін, жеке ерекшеліктерін, орындалуы мүмкін тапсырмаларды тандай білгенде ғана жүзеге асады.

Арнайы мектепте практикалық жұмыстардың турлері: еңбек және әлеуметік - тұрмыстық бағытттау, заттық-тәжірибелік оқыту сияқты сабақтарында жиі қолданады. Практикалык әрекетінде мұғалім оқушылардың біріккен әрекетін ұйымдастыру формалары өте маңызды (мұғалім көмегін байқап мөлшерін анықтап көрсеткен жөн, сол көмек окушылардың ынта дербестігін дамытуға кедергі жасамауы керек.

Жаттығулар - практикалық оқыту әдісі, ең жиі пайдаланды. Оқушылардың іскерлік қабілеті, дағдысы, жаттығу арқылы қалыптасады. Жатығулардың түрлері: ауысша, жазбаша, сыныпта үй жағдайында орындалатын. Жаттығудың тиімді әдістері жаңа материалды (ережелерді, анықтамаларды формаларды) саналықпен меңгеру, есте сақтау, алған білімге сүйеніп тапсырмаларды орындау, жаңа мысалдар мен есептерді шығару тәсілдерін іздестіру.

Жаттығулар арнайы мектептерде оқушылардың жасаған қателіктерін түзетуге мол мүмкіндік береді. Кемтар балалар үшін жаттығулардың қиыншылығын мөлшерлеу қажет, түрлі нұсқаларын пайдаланған тиімді болады.

Сонымен, сөздік, көрнекілік және практикалық әдістер оқыту процесін ұйымдастыруда аса маңызды қызмет атқарады. Арнайы білім беру оқыту әдістері іріктеуі келесі формалармен қалыптасады:

- есту, көру, қимыл қозғалысында мүмкіндіктері шектеулі болғандыктан сақтаулы анализаторларга сүйене отырып қалыпты әдістерді пайдалану;

- мүмкіндіктері шектеулі баллалардың барлығына ортақ кемістік -сөйлеу тіліндегі ауытқушылық сондыктан білім берудің алғаш кезенінде сөздік әдістер көрнекілік жэне тәжірибелік әдістерге орын берді, яғни жалпы жетекші болмайды;

- балалардың дамуында түрлі бұзылуы бар бейнелі ойлау және көрнекі әсерлі ойлау көпшілігінде қалыптасады, ал логикалык ойлаудың дамуы қиындайды. Сонымен бірге әдістерді іріктеуде түзету -оқыту мақсаттарымен және жакындағы нақты максаттарымен лайықгы болуы тиіс.

Арнайы оқытуды дұрыс ұйымдастыру үшін тиімді оқыту әдістерін таңдап алу өте маңызды, әдістерді іріктеуде төменгідей критерийлерді ескеру қажет:

- оқыту зандылықтары мен принциптеріне сәйкестігі;

- оқыту мақсаттары мен арнайы міндеттерге сәйкес келуі;

- меңгерілетін білім мазмұнына сәйкестігі;

- оқушылардың оқу мүмкіндігіне, яғни кемістік түрі, жас және жеке даму, тұлғалық ерекшеліктерін ескеру;

- арнайы педагогтың мүмкіндіктеріне сәйкес келуі, нақты тәжірибесі, білім деңгейі, кәсіби біліктілігі мен шығармашылық қабілеті.