Тақырып - КӨКӨНІС ЖӘНЕ БАҚША ДАҚЫЛДАРЫНЫҢ ЗИЯНДЫ ЖӘНДІКТЕРІ

Қауіпті зиянкестер тізбесі кең ауқымды: алма құрттары, алма күйесі, жасыл алма бітесі, жеміс кенелері, егеуіші, қарақаттың мөлдір қанат көбелегі, бүлдірген кенесі және басқалары. Көп қоректік зиянкестердің біршама түрі белгілі, олардың ішінде шыртылдақ қоңыз бен қара қоңыздың, зауза қоңыздың, бұзаубастың құрттары аса зияндылығымен ерекшеленеді. Жәндіктер мен кенелерден басқа жеміс және жидек дақылдары нематодалармен, ұлулармен, тышқан тәрізді кеміргіштермен де зақымдануы мүмкін.

Алма күйесі – Yponomeuta malinellus Zell. (Lepidoptera отряды, Yponomeutidae тұқымдасы ).

Ұсақ көбелектер ақ түсті, қанатын жазғанда 18-20 мм дейін жетеді, алдыңғы қанаттарында үш қатар қара дақтар бар, артқы қанаттары сұр, ұзын шашағы бар. Жұлдызқұрты ақшыл-сары, арқасын бойлай екі қатар қара дақтары бар. Басы, дәнжарнағы мен аяқтары қара. Ересек жұлдызқұрттың ұзындығы шамамен 18 мм.

Бір жастағы көбелектер екі-үш жылдық өркендердегі дәнжарнақтардың астында қыстайды. Көктемде олар дәнжарнақтардың астынан шығады да, жас жапырақтарға еніп, шағын тесіктер түзеді. Алма гүлдеген кезде жұлдызқұрттар тесіктерден шығып, өрмек ұяларын түзеді және жапырақ жұмсағымен қоректенеді, тек жүйкелерін ғана қалдырады. Жұлдызқұрттың дамуы 40-45 күнге дейін созылады. Қоректеніп болған жұлдызқұрттар ұяларында өздеріне піллә жасайды және үлкен топтармен қуыршақтанады.

Қуыршақтану кезеңі 2-3 аптаға дейін созылады. Пайда бола бастаған көбелектер түнде ұшады, және 1-2 аптадан кейін бір қабықта тобымен 20-80 дана жұмыртқа салады. Жұмыртқаларын көбелек кілегей сұйықтықпен қаптайды, олар кейін құрғап, қатып қалады. 2-3 аптадан соң жұлдызқұрттар шығып, дәнжарнақтың астында қыстап қалады. Алма күйесі бір ұрпақта дамиды.

Күресу шаралары. Шағын учаскелерде жұлдызқұрттарды өрмек ұяларымен қоса жинап, жою. Өлі қабықтарын тазартып, өртеу. Күзде немесе көктемде түскен жапырақтарды жинап алып, қордалайды; ерте көктемде ағаштардың бөрікбастарын төрт жағынан қарап, 0,5 м бұтақтарын зерттейді және қабығындағы алма күйесінің барлық қалқаншаларын санайды. ЭЗШ саны 2 м ағашта 2 қалқаншаны құрайды. Өңдеуді Â«Тізімге...»... сәйкес препараттармен жүргізу ұсынылады.

Алма жеміс жемірі – Laspeyresia pomonella L. (Lepidoptera отряды, Tortricidae тұқымдасы ). Алманы, алмұртты, өрікті, алқорыны, шабдалыны және басқа тектес өсімдіктерді зақымдайды.

Көбелек қанатын жайғанда 18-22 мм жетеді, алдыңғы қанаттары көптеген көлденең жолақтары бар қара-сұр түсті, қанатының басында қола түстес жылтырмен шағылысатын ірі қоңыр дақ («айна») бар; артқы қанаттары қоңырқай сұр, ашық түсті шашақпен жиектелген. Жұлдызқұрттың ұзындығы 18-22 мм болатын ашық-қоңыр басты қызғылт түсті болып келеді.

Соңғы жастағы жұлдызқұрттар өспей қалған қабық астындағы өрмек пілләларында, қабық жарықшаларында, ескі ыдыстағы топырақтың жоғары қабатында қыстайды. Көктемде олар қуыршақтанады, ал алма гүлдеп болғанда, көбелектер ұшып шығады. Ұрғашылары дөңгелек жұмыртқаларын

бастапқыда жапырақтарға, кейін жемістерге салады. 10-12 күннен кейін од

құрттар шығады. Олар жеміс жұмсағына еніп, тұқым қалтасына дейінгі жолды кеміріп, тұқымдарды жеп қояды. Бір жұлдызқұрт 2-4 жеміске дейін зақымдай алады. Зақымданған жемістер түсіп қалады, нашар сақталады. Дамыған жұлдызқұрттар қуыршақтанады. Жазғы кезеңде зиянкес 1-3 ұрпаққа дейін береді.

Күресу шаралары. Ағаш түптерінің шеңберлерін қазу. Ағаш діңдерін тазарту. Тосқауыл белдіктер орнату. Жарық және еліктіргіш торлар ілу. Үзіліп түскен жемістерді жинау. Пайдалы энтомофагтарды қорғау. Егер аптасына торға қыстап шыққан ұрпақтан 5 еркек жәндік және жазғы ұрпақтан 3-4 еркек жәндік түссе немесе 100 ц/га жоспарланған түсімде зақымданған жемістер мөлшері 2% болса, онда мұндай жағдайда түсімділікті белсенді түрде қорғау қажеттілігі туындайды. Өңдеулерді Â«Тізімге...» сәйкес инсектицидтермен жүргізу ұсынылады.

Жасыл алма бітесі – Aphis pomi Deg. (Homoptera отряды, Aphididae тұқымдасы ). Шекілдеуікті жемістер тұқымдастарын зақымдайды.

Қанатсыз ұрғашы жәндіктің ұзындығы 1,5-2 мм, ақшыл-жасыл қара-қоңыр басы және шырынды түтікшелері бар. Еркек жәндіктер ұрғашыларынан кішірек болып келеді. Баланқұрттары 0,5-1,5 мм, ашық немесе қара-жасыл түсті, қызыл көздері бар.

Жұмыртқалар бүршіктерінің басында немесе бір жылдық өркендерде қыстайды. Баланқұрттары бүршік жарғанда жұмыртқадан шыға бастайды. Олар өсімдік шырынымен қоректенеді және 12-15 күннен соң ұрықтанбай-ақ баланқұрттар пайда болатын қанатсыз негіз салушы ұрғашы жәндіктерге айналады. Бітелердің екінші ұрпағында басқа ағаштардың жас өркендеріне ұшып келетін қанатты көшпелі ұрғашы жәндіктер пайда болады. Күзде бітелер тобында еркек және ұрғашы жәндіктер пайда болады. Жұптасудан кейін ұрғашы жәндіктер қыстауға қалатын 5 жұмыртқадан салады. Климаттық жағдайларға қарай жазғы мезгілде біте 10-15 ұрпақ береді.

Күресу шаралары. Шыбықтар мен тамыр шыбықтарын кесу. Бүршік жарғанға дейін 0,5 метрлік төрт бұтақта 30 астам жұмыртқа болса, ал вегетация кезеңінде 100 жапырақта 15 бітелер тобы байқалса, Â«Тізім...» регламенті бойынша инсектицидтермен өңдеу жүргізу қажет.

Алма бүргешіркейі – Psylla mali Forst. (Homoptera отряды, Psyllidae тұқымдасы ). Ересек жәндік сарғыш-жасыл түсті, күзге қарай қоңырқай түске енеді, денесінің ұзындығы 2-3 мм. Баланқұрты жалпақ, қызғылт-сары, көздері қызыл, аз қозғалады.

Жұмыртқалары қабықжарықшаларында, жеміс бүршіктерінің ұшында және өркендердің басында қыстайды. Көктемде шыққан баланқұрттар жарылған бүршіктерге еніп, оларды зақымдайды. Бұдан кейін бүргешіркейлер жапырақ сағағында, гүл шанақтарында қоректенеді, оларды тәтті сұйықтықпен жауып, оларға күйе саңырауқұлақтары орнығады. Нәтижесінде жапырақтары бүрісіп қалады, гүлдері мен гүл шанақтары қурайды, түйіндері үзіледі, жемістерінің формалары өзгереді, дәмдік сапасын жоғалтады, түсім төмендейді. Алма гүлдегеннен кейін екі апта өткен соң пайда болатын ересек дарақтар бақша ішіне тарайды. Күзге қарай бүргешіркейлер алма ағашына қайтып келіп, қызғылт сары жұмыртқалар салады.

Күресу шаралары. Ағаштарды ескі қабықтардан тазарту. Түскен жапырақтарды жинап, жою. Топырақты күзгі қазу. Зиянкестер көп болған жағдайда Â«Тізімге...» сәйкес препараттармен химиялық өңдеу жүргізу ұсынылады.

Долана көбелек – Aporia crataegi L. (Lepidoptera отряды, Pieridae тұқымдасы ). Алманы, өрікті, алмұртты, шабдалыны, мойылды, долананы және басқа тұқымдастарды зақымдайды.

Көбелек қанатын жайғанда 50-65 мм жетеді, қанаттары ақ, қара тарамыстары бар, кеудесі мен құрсағы қара. Жұлдызқұрттардың ұзындығы 45 мм, қысқа қалың түктермен қапталған, денесі сұр түсті, арқасында үш қара, ал олардың арасында екі қоңыр-қызғылт сары жолақтары бар.

Екінші-үшінші ұрпақ жұлдызқұрттары өрмек ұяларда қыстайды. Қысқы ұя 1-2 жапырақтан тұрады және өрмекте бұтаққа ілінген. Ұяның ішінде 20-70 жұлдызқұрттан келеді, оның әрбіреуі жеке пілләда орналасады. Алма ағашы бүршік жарған кезде жұлдызқұрттар ұяларынан шығады, олар тобымен жүріп бүршіктерді кеміріп тастайды. 30-45 күннен кейін жұлдызқұрттар қуыршақтанады. Қуыршақтың дамуы шамамен екі аптаға созылады. Көбелектердің ұшуы маусым-шілде айларында байқалады. Ұрғашы жәндіктер жұмыртқаларын жапырақтарға тобымен 30-150 данадан салады. Олардың дамуы 10-15 күнге созылады. Пайда болған жұлдызқұрттар топтасып жүреді және көрші жапырақтарда қоректеніп, олардың қаңқасын ғана қалдырады. Күзге қарай олар қысқы ұяларын жасайды. Долана көбелегі бір ұрпақ береді.

Күресу шаралары. Қысқы ұяларды күзде жапырақ түскеннен кейін немесе қыста жинау және жағып жіберу. 2 метрлік төрт бұтақты сілкігенде 8-10% зақымданған дегелек немесе 8 жұлдызқұрт анықталған жағдайда Â«Тізім...» регламенті бойынша препараттармен өңдеу жүргізу ұсынылады.

Сақиналы жібек көбелек – Malasoma neustria L. (Lepidoptera отряды, Lasiocampidae тұқымдасы ). Барлық жеміс дақылдарын және кейбір орман жапырақты ағаш тұқымдарын зақымдайды.

Көбелек қанатын жайғанда 32-42 мм жетеді, алдыңғы қанаттары қызғылт-қоңыр түсті, тым қара көлденең жолақтары бар, артқы қанаттары алдыңғыларына қарағанда ақшыл. Жұлдызқұрт көгілдір-сұр түсті, қалың түктермен қапталған, ұзындығы 55 мм дейін. Жетілген жұлдызқұрттар жұмыртқа қабығының ішінде қыстайды. Көктемде пайда болатын жұлдызқұрттар жапырақтарды, гүл шанақтары мен гүлдерді жейді. Бұтақ аралықтарында олар өрмек ұяларын салып, күндіз сонда тығылады. Ересек жұлдызқұрттар жорғалап, жеке өмір сүреді. Тығыз өрмектелген пілләларда қуыршақтанады. Көбелектер жаздың ортасында пайда болады. Ұрғашы жәндіктер жұмыртқаларын ілкен топтармен бір жылдық және екі жылдық өркендердің айналасындағы сұр шеңберлер түрінде салады.

Күресу шаралары. Жұлдызқұрттар орналасқан өрмек ұялар мен жұмыртқалар қоймасын қолмен жинап, жою. 3 м³ бөрікбаста 2 жұмыртқа қоймасы анықталған жағдайда ағаштарға бастапқы бүршік жару кезеңінде Â«Тізімге...» сәйкес препараттармен бүрку жүргізеді.

Теңсіз (жұпсыз) көбелек - Ocneria dispar L. (Lepidoptera отряды, Orgyidae тұқымдасы ). Барлық жеміс және орман жапырақты ағаш тұқымдарын зақымдайды.

Ұрғашы көбелек қанатын жазғанда 80 мм, еркек жәндік – 45 мм дейін жетеді. Қанаттары кіршең ақ түсті, көлденең толқынды жолақтары бар. Жұлдызқұртының ұзындығы 75 мм, ақшыл-сұр түсті, қара-қоңыр түктермен қапталған, арқасында бес жұп көк және алты жұп қызыл сүйел болады. Жұлдызқұрттар жұмыртқа қабығының астында қыстайды. Олар бүршік жарған кезде шығады, бастапқы кезде тобымен жүреді, кейін бұтақтарға өрмелеп шығып, жапырақтарды жеп қояды. Жаздың басында қабық жарықшаларында жұмсақ пәллаларда қуыршақтанады. Тамыз айында қуыршақтардан көбелектер ұшып шығады. Ұрғашылары жұмыртқаларын ағаш діңінің астына және діңгектерге үлкен кесектермен салады және оларды қоңыр жүн түріндегі түктермен жауып тастайды. Жыл бойы бір ғана ұрпақ береді.

Күресу шаралары. Жұмыртқа қоймаларын діңдер мен бұтақтарынан қырып алады немесе оларды соляр майымен, контактылы инсектицидтер қосылған жағармаймен сылап тастайды. Пайдалануға рұқсат етілген жағдайда (ЭЗШ саны бір ағашта екі жұмыртқа қоймасы) инсектицидтермен өңдейді.

Жемістің қоңыр кенесі – Bryobia redikorzevi Reck. (Arachnoidea класы, Acariformes отряды, Bryobiidae тұқымдасы ). Жеміс ағаштарының түрлі тұқымдарын, әсіресе алманы, өрікті, алмұртты, алшаны қатты зақымдайды.

Ұрғашысы қызыл-қоңыр түсті үлкен сопақша формалы, ұзындығы 0,6 мм; еркек жәндігі ұзын- сопақша формалы, ұзындығы 0,3 мм.

Өркендердің қабығына салынған жұмыртқалар көбінесе бүршіктердің басында қыстайды. Жұмыртқалар көп болған жағдайда қабығы қызғылт түске айналады. Көктемде бүршік жарғанда, жұмыртқалардан құрттар шығып, жапырақ шырынымен қоректенеді. Кененің қоректенуі нәтижесінде жапырақтары кіршең-сары түске енеді, дамымайды, түсімділік пен ағаштардың аязға төзімділігі төмендейді. Жыл бойы 4-5 ұрпақ дамиды.

Күресу шаралары. Қатты зақымданған бұтақтарды кесу және жағып жіберу. Ерте көктемде немесе күзде діңдер мен қаңқасы қалған бұтақтарды қурап қалған қабығынан тазартады. Экономикалық зияндылық шегі болып 10 см бұтақтардың 20 кесіндісіне 200 жұмыртқадан келуі саналады. Акарицидтермен өңдеуді Â«Тізім...» ережесі бойынша жүргізу ұсынылады.

Қарақаттың мөлдір қанат көбелегі - Sunanthedon tipuliformis Cl. (Sessiidae отряды, Lepidoptera тұқымдасы ). Қарақат пен қарлығанның кең таралған зиянкесі.

Көбелектер жұмыртқаларын бір-бірден, көбінесе бұтақ қабықтарындағы түрлі жарықшаларының маңайына салады. Оларда жұмсақ қара қабырғалы жұлдызқұрт тескен жолдар жасайды.

Көктем мен жаз бойы жұлдызқұрттар бұтақтарға жайлап өрмелеп, олардың бас жағын зақымдайды. Күзде олар 2,0- 2,5 см дейін жетеді және екінші рет бұтақтардың ішінде қыстап шығады. Екінші рет қыстағаннан кейін көктемде жұлдызқұрттар бұтақтар ішін тесіп, сонда қуыршақтанады. Жұлдызқұрттармен зақымданған бұтақтар көбінесе өліп қалады.

Күресу шаралары. Жидек ағаштарын гүлдегеннен кейін инсектицидтермен бүрку. Екпе ағаштарын жақсылап күту бұтақтардың зақымдануын тоқтатады. Ерте көктемде түптерді жұлдызқұрттарымен зақымданған бұтақтарды кесу және бірден жою маңызды. Кесу кезінде түбірін қалдырмаған жөн; ірі кесінділерге бақ нұмын жағу. Сонымен қатар көктем мен жаз бойы өсімдікті мұқият тексеріп, мөлдір қанат көбелекпен зақымданған бұтақтарын сау жеріне дейін кесіп тастау қажет.

Қарлыған қанкөбелегі - Zophodia convolutella Zell. (Lepidoptera отряды, Piralididae тұқымдасы ). Бұл қарақат пен қарлығанның ең қауіпті зиянкестерінің бірі. Қанкөбелек жұлдызқұртымен зақымданған жидектер қурап қалады. Өрмекке оралған олар сау жидектердің ортасында байқалады.

Қуыршақтары топырақтың жоғарғы қабатында қарақат пен қарлыған түптерінің астында өрмек пілләларында қыстайды. Көктемде жидек ағашы гүлдеу алдында қуыршақтар көбелектерге айналады. Олар жұмыртқаларын қарақат пен қарлыған гүлдеріне салады. Жұмыртқадан шыққан көбелек құрттар түйіндерге еніп, оларды жей бастайды. Бір жидектен екіншісіне көшкен жұлдызқұрттар оларды өрмекпен орап алады. Бір ай шамасында зақымдайды. Ересек құрттардың ұзындығы 1,8 см дейін жетеді.

Күресу шаралары. Қанкөбелек құрттары көбейіп кеткен жағдайда инсектицидтердің ерітіндісін бүрку қажет. Бүркуді қарақат пен қарлыған гүлдегеннен кейін бірден жүргізеді.

Топырақты өңдеу қуыршақтың біршама бөлігін жояды. Кішігірім бақтарда жұлдызқұрттарды зақымданған жидектермен қоса қолмен жинау ұсынылады.

Бүлдірген кенесі - Tarsonomus pallidus Banns. (Arachnoidea класы, Acariformes отряды, Tarsonemidae тұқымдасы ). Денесі ұзын сопақша ақшыл-сары, ұзындығы 0,2 мм. Баланқұрттары тым ақшыл, ұзынша формалы.

Ұрғашы жәндіктер жапырақтардың басында қыстайды. Көктемде олар жас жапырақтарға жұмыртқа салады да, 8-10 күннен кейін жапырақ шырынымен қоректенетін баланқұрттар пайда болады. Нәтижесінде жапырақтары бүрісіп,

майлы жылтыр сары түске айналады. Тіршілік кезеңінде кененің 4-5 ұрпағына дейін дамиды.

Күресу шаралары. Бүлдіргеннің сау көшетін отырғызу. Екпе материалды 45-46 Â°С температурадағы суға 15 минут салу арқылы залалсыздандырады. Өсімдіктерді мұқият қарау. Жидектерді жинап алған соң зақымданған учаскеде дегелектерді зақымдамай, жапырақтарды қырқиды, одан кейін Â«Тізіммен...» рұқсат етілген препараттармен өңдейді.

Шие бізтұмсығы – Rhynchites auratus L. (Coleoptera отряды, Attelabidae тұқымдасы ). Шиені, қызыл шиені, өрікті, шабдалы мен басқа тұрлерді зақымдайды.

Қоңыздар металды таңқурай құлпырған алтын түстес болып келеді. Денесі қалың ақшыл түктермен қапталған, ұзындығы 6,5-9 мм.Еркек жәндіктің бас түтігі иілген, ал ұрғашысынікі түзу болып келеді. Дернәсілдеры кіршең ақ түсті, иілген, басы қара түстес, ұзындығы 6-8 мм.

Қоңыздар топырақта 2-15 см тереңдікте қыстайды. Көктемде қоңыздар шие бүршік жарғанда топырақ бетіне шығады. Қоңыздар бүршіктермен, шанақтармен, жапырақтармен, одан кейін піспеген жемістермен қоректенеді. Жемістер түйіндене бастаған кезде ұрғашылары жемістің бір бүйірін сүйегіне дейін тесіп, жұмыртқа салады. Шамамен бір апта өткен соң жұмыртқадан дернәсілдер шығады, ол әлі қатпаған сүйекке еніп, өзегін жеп қояды. Дернәсілдер даму кезеңі шамамен бір айға созылады. Дамуын аяқтаған құрт зақымданған жемістен шығады да, топыраққа 5-10 см тереңдікке еніп, сонда қуыршақтанады. Күзде бұл қуыршақтардан қоңыздар шығады, олар келесі жылдың көктеміне дейін топырақта қалады.

Күресу шаралары. Күзде бақта топырақты қопсытады. Көктемде таңертеңгілікте қоңыздарды өсімдік қалдықтарынан сілкіп, жояды. Инсектицидтерді қолдану Â«Тізімге...» сәйкес жүзеге асырылады.

Бүлдірген-таңқурай бізтұмсығы - Anthonomus rubi Hrbst. (Coleoptera отряды, Curculionidae тұқымдасы ). Бүлдірген мен таңқурайдың жапырақтары мен шанақтарын, сондай-ақ қожақатты, итмұрынды және басқа өсімдіктерді зақымдайды.

Қоңыздары сұрғылт-қара түсті, ұзындығы 3 мм дейін.

Құрты ақ түсті, Қоңыр басты, С-түріндегі формада, ұзындығы 3,5 мм дейін.

Жыныстық жетілмеген қоңыздар өсімдік қалдықтары мен топырақ үйінділерінің астында қыстайды. Көктемде, бүлдірген қайта көктей бастағанда қоңыздар егіс алқабында пайда болады. Ересек дарақтар жапырақтармен, сағақтармен қоректенеді, сондай-ақ шанақ тозаңдықтарын жей алады. Ұрғашылары бүлдірген шанақтарының ішіне бір жұмыртқадан салады және гүл сағағын кеміріп тастайды. 6-8 күннен соң жұмыртқадан құрт шығады да, шанақтың солып, шіріп бара жатқан ұлпаларымен қоректенеді. Осы жерде дернәсілдер қуыршақтанып, 8-10 күннен соң жаңа ұрпақ қоңыздары пайда болады. Олар жапырақтарда кішігірім тесіктер жасап, сонымен қоректенеді. Қоңыздар таңқурайға ұшып барып, оның шанақтарын зақымдауы мүмкін. Жылына бір ұрпақ береді.

Күресу шаралары. Бүлдірген алқабы таңқураймен қатар болмағаны жөн. Өсімдік қалдықтарын жинау және жою. Өсімдіктерді мұқият қарау. Шанақтау кезінде және жидектерді жинап алғаннан кейін қоңыздар жаппай байқалған жағдайда Â«Тізімге...» сәйкес инсектицидтермен өңдеу жүргізіледі. Шиенің шырынды егеуіші – Caliroa limacina Retz. (Hymenoptera отряды, Tenthredinidae тұқымдасы). Шиенің, қызыл шиенің, сирек жағдайда өріктің, алмұрттың, қара жемісті шетеннің жапырақтарын зақымдайды.

Ересек жәндік қара түсті, қанаттары мөлдір, 4-6 мм. Жалған жұлдызқұрт денесінің алдыңғы жағы тым жуан, жасыл-сары түсті, қара жылтыр

кілегеймен қапталған, ұзындығы 11 мм дейін. Ересек жұлдызқұрттар піллаларда топырақта 5-10 см тереңдікте қыстайды. Көктемде құрттар қуыршақтанып, мамыр-шілде айларында ересек дарақтар пайда болады. Ұрғашылары жұмыртқа қорымен жапырақтардың төменгі қабығын тесіп, соның ішіне бір-бірден жұмыртқа салады. Жұмыртқаның дамуы екі апта шамасында созылады. Жұмыртқадан шыққан құрттар 15-20 күн бойы жапырақ жұмсағымен қоректеніп, жапырақтың төменгі бетіндегі мөлдір қабығы мен тарамысын ғана қалдырады. Қоректеніп болған құрттар бүршікке түсіп, пілләлар жасайды. Бір кезеңде 1-3 ұрпаққа дейін дамиды.

Күресу шаралары. Ағаш түбірінің шеңберлерін қопсыту. Дәнек жемісті дақылдарды қолдануға рұқсат етілген препараттармен (Қосымша) бүрку.

1- тапсырма. Жеміс-жидек дақылдарының сорғыш зиянкестерімен танысу. Өсімдіктердің жасыл алма бітесімен, алманың бүргешіркейімен, жемістің қоңыр кенесімен зақымдағанын қарастыру және суреттеу.

2- тапсырма. Жәндіктерді зақымдау кезеңіне немесе ересек дарақтар және зақымдануына қарай анықтау. Анықтау барысын 17-кестеге жазу.

17-кесте. Жеміс және жидек дақылдарындағы зиянкестердің сипаттамасы.

3- тапсырма. Жасыл алма бітесі, алма жемірі, шиенің шырынды егеуішісі, бүлдірген-таңқурай бізтұмсығы үшін фенологиялық даму күнтізбесін жасау.

Бақылау сұрақтары.

1. Қандай сорғыш зиянкестер жеміс дақылдарын зақымдайды? Аса қауіпті түрлеріне сипаттама беру.

2. Қандай жапырақ кеміргіш жәндіктер жеміс дақылдарына зиян келтіреді? Аса қауіпті түрлеріне сипаттама беру.

3. Бүршіктердегі, гүлдер мен жемістердегі қандай зиянкестер Солтүстік Қазақстан аймағында таралған? Бұл зиянкестердің дамуының морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері. Олармен күресудің аса тиімді шаралары.

4. Жидек дақылдарындағы зиянкестерге морфологиялық және биологиялық сипаттама беру.

5. Жеміс-жидек дақылдарындағы зиянкестердің экономикалық зияндылық