Бап. Сепаратистік әрекет

1. Қазақстан Республикасының біртұтастығы мен тутастығын, оның аумағына қол сұгылмауын және бөлінбеуін бұзуды не мемлекетті ыдыратуды насихаттау неме-се оган жария түрде шақыру, сол сияқты осындай мазмұндагы материалдарды тарату маңсатында дайындау, саңтау немесе тарату-

2. Адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып не қогамдық бірлестік лидері жасаган не бұқаралық ақпарат қуралдарын немесе ақпараттық-коммуникациялық желілерді пайда-лана отырып жасалган не адамдар тобы немесе алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жасаған дәл сол әрекеттер -

3. Қазақстан Республикасының біртутастыгы мен тұтастығын, оның аумагына қол сұгылмауын және бөлінбеуін бузу не мемлекетті ыдырату мақсатында жасалган әрекеттер -

Қазақ КСР-інің 1959 жылғы Қылмыстық кодексінде бұл құрамдағы қылмыс «антикеңестік үгіт жэне насихат» деген атпен белгілі болды, оның диспозициясы кең мағынаны білдірумен бірге санкциясы өте қатал болған еді. Осыған байланысты өкіметке, оның органдарына қарсы кез келген көңіл толмаушылықтан шыққан ойлар, пікірлер антикеңестік үгіт немесе насихат ретінде бағаланды (Мысалы, антикеңестік идеяны, көзқарастарды тарату, Кеңестік қоғамдық немесе мемлекеттік құрылысты жек көру т.б.).

Қазақстан Республикасының 1997 жылғы Қылмыстық кодексі Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысын күшпен құлатуға немесе өзгертуге не-месе аумақтық тұтастығын күшпен бұзуға арналған бабы осы тұрғыдағы қылмыстың нақты тэсілдерін нақтылаумен бірге шақырулардың мэні мен бағытын нақты айқындап, конституциялық құрылысты күшпен құлатуға немесе өзгертуге не оның аумақтық тұгастығын күшпен бұзуға бағытталған жария түрдегі үндеулерді қылмыс деп таныды.

Жаңа 2014 жылғы Қылмыстық кодекстің 180-бабының 1-бөлігінде: Қазақстан Республикасының біртұтастығы мен тұтастығын, оның аумағына қол сұғылмауын жэне бөлінбеуін бұзуды не мемлекетті ыдыратуды насихаттау немесе оған жария түрде шақыру, сол сияқты осындай мазмұндағы материалдарды тарату мақсатында дайындау, сақтау немесе тарату сепаратистік эрекет деп танылған.

Қылмыстың объектісі Қазақстан Республикасының конституциялық құрылысы, оның саяси жүйесі, қауіпсіздігі болып табылады.

Объективтік жағынан қылмыс: өкіметті күштеп басып алуға, өкіметті күштеп ұстауға, мемлекет қауіпсіздігіне нұқсан келтіруге, конституциялық құрылысты күштеп өзгертуге, республиканың тұтастығын жэне оның аумағының бірлігін күштеп бұзуға жария түрде үндеу жасау немесе осындай мазмұндағы материалдарды дайындау, сақтау, тарату арқылы жүзеге асырылады.

Жария түрдегі үндеу дегеніміз ауызша немесе жазба түрде адамдардың белгісіз тобын шерулерге, митингілерге, демонстрацияларға, жиындарға шақырып, конституциялық құрылысты, өкіметті күшпен басып алуға, мемлекеттің тұтастығын, аумағының бірлігін күштеп өзгертуге, бұзуға шақьірулар болып табылады немесе осы мазмүндағы материал-дарды көпшілік арасына тарату болып табылады.

Қылмыс субъективтік жағынан тек қана тікелей қасақаналықпен жасалады.

Қьшмыстың субъектісі болып 16-ға толған кез келген адам танылады.

Осы баптың 2-тармағында адам өзінің қызмет бабын пайдалана отырып не қоғамдық бірлестік лидері жасаған не бұқаралық ақпарат құралдарын немесе ақпараттық-коммуникациялық желілерді пайдалана отырып жасалған не адамдар тобы немесе алдын ала сөз байласу арқылы адамдар тобы жасаған дэл сол эрекеттер - ал баптың 3-бөлігінде Қазақстан Республикасының біртұтастығы мен тұгастығын, оның аумағына қол сұғылмауын жэне бөлінбеуін бұзу не мемлекетті ыдырату мақсатында жасалған эрекеттер — үшін ауырлататын қылмыстық құқық бұзушылық жауаптылық көзделген. Бүқаралық ақпарат құралдарын пайдаланып жасалған шақыруларға - баспасөзде жарияланған мате-риалдар, радио немесе телехабарда, басқадай бұқаралық аіціарат құралдарын пайдаланып жасаған шақырулар жатады. Қызмет бабын пайдаланатын адамдар анықтамасы ҚК-тің 3-бабының 9-тармағында, қоғамдық бірлестік лидері туралы 21-тармағында, ал адамдар тобы немесе алдын-ала сөзбайласу арқылы адамдар тобының түсінігі — Қылмыстық кодекстің 31-бабының 1, 2-тармағында берілген.

§4. Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар

Бап. Диверсия

Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен қорганыс қабілетіне нуқсан келтіру мақсатында адамдарды жаппай қырып-жоюга, олардың денсаулыгына зиян келтіру-ге, кәсіпорындарды, ңұрылыстарды, қатынас жолдары мен қуралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тіршілігін қамтамасыз ету объектілерін қиратуга немесе Бұлдіруге багытталган жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге де әрекеттер жасау, сол сияқты осы мақсаттарда жаппай улау немесе эпидемиялар мен эпизоотиялар тарату-

Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 184-бабына сэйкес Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетіне нұқсан келтіру мақсатында адамдарды жаппай қырып-жоюға, олардың денсаулығыназиян келтіруге, кэсіпорындарды, құрылыстарды, қатынас жолдары мен құралдарын, байланыс құралдарын, халықтың тір-шілігін қамтамасыз ету объектілерін каратуға немесе зақымдауға бағытталған жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге іс-әрекеттер жасау, сол сияқты осы мақсатта жаппай улау немесе эпидемиялар мен эпизоотиялар тарату диверсия деп танылады.

Диверсияның тікелей объектісі - Қазақстан Республикасының қауіпсіздігі, қорғаныс қабілеті жэне экономикалық күш қуаты болып табылады, өйткені диверсиялық актілер мемлекеттің өзін элсіретуге, Бұлдіруге бағытталған.

Объективтік жағынан диверсия бірнеше балама эрекеттердін жиынтығы бойын-ша көрініс табады. Қылмыстық кодекстің 184-бабының диспозициясында олар заң қорғайтын объектілерді қирату немесе зақымдауға бағытталған жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге іс-эрекеттер жасау, сол сияқты осы мақсатпен жаппай улау немесе эпидемия-лар мен эпизоотиялар тарату деп көрсетілген.

Осыған орай қирату дегеніміз Қылмыстық кодекстің 184-бабында көрсетілген объ-ектілерді эр түрлі тэсілдермен (жарылыс жасау, өрт қою немесе өзге де іс-эрекеттер арқылы) түкке жарамсыз етіп тастау;

- зақымдау деп көрсетілген объектілердің қалпына келтірілу мүмкіндіктері сақтала отырып, олардың уақытша немесе ішінара істен шығып қалуы болып табылады.

Кәсіпорындарға - заводтар, фабрикалар, басқа да өнеркэсіп объектілері жатады.

Құрылыстарға - электростанциялар, су соратын қондырғылар, қойма, ғимараттар жа-тады.

Қатынас жолдары мен құралдарына - көлік құралдарының барлық түрлері (теміржол, су, автокөліктері жэне көліктің басқа түрлері, көпірлер, тас жолдар жэне т.б.).

Байланыс құралдарына - телефон, телеграф байланысы, радиобайланысы, теледидар жэне т.б.

Халықтьщ тіршілігін қамтамасыз ету объектілеріне — халықты нанмен, жылумен, дэрі-дэрмекпен қамтамасыз ететін объектілер, медициналық қызмет көрсететін объек-тілер жэне тағы басқалар, мысалы нан заводтары, жылу станциялары, су қоймалары, дэріханалар, жедел жэрдем көмегі жэне т.б.

Субъективтік жағынан диверсия тікелей қасақаналықпен істеледі. Кінэлі адам заңда көрсетілген объектілерге қол сұғу арқылы өз әрекетінің мэнін сезеді жэне заңда көрсе-тілген зардаптардың тікелей орын алуын тілейді. Қылмыстық құқық бұзушылықтың субъектісі болып жасы 14-ға толған кез келген азамат танылады.