Уңыш» ситуацияһын тыуҙырыу.

Йомаҡ:

Һеҙҙең ҡайһы берегеҙҙе Өйгә керетә ҡыуып, Ҡайһығыҙҙың тағ*ауынан Семетеп ала (һыуыҡ).

Интеллектуаль ҡаршылыҡ» ситуацияһын тыуҙырыу.

— Был йомаҡты күренекле шағир яҙған. Кем ул?

— Әгәр был шағирҙың бетә йомаҡтарын да дерөҫ сисһәгеҙ, уның авторын белерһегеҙ.

	с	АМОЛЕТ
Ҡ	А	ЙЫН
СВЕТО	Ф	ОР
ҺЫ	У	ЫҠ
КӨНБ	А	ҒЫШ
УРМА	Н
й	ә	ШЕН
ю	л
к	и	ТАП
	Б	ЕСӘЙ
ТР	А	КТОР
ө	Й	РӘК

Сикһеҙ зәңгәр быялаға һоҡланып торҙом ҡарап. Ошо быяланы ярып Үтте бер ҡорос ҡанат.

2. Оло йәшел сәхнә артында Йәшел шаршау эленгән. Шул сәхнәлә ап-аҡ һынлы Берәү бейей ел менән.

93 Нәҙек оҙон бер ағай Тимер юлды гел ҡарай. Йәшел, ҡыҙыл, һап-һары Ут яндыра ул бары. Үҙе — нәҙек бер таяҡ, Эшләпәһе — ҙур табаҡ.

7. Даһыр-дөһөр тауыш килә, Туҙғытҡас болот сәсен, — Утлы сыбығын һелтәй ҙә Йәшенә һала (йәшен). 9. Унда йылға, тауҙар ҙа бар, Бик күп мәсьәлә, хисап; Шиғыр, әкиәт, йомаҡ та Һыйзырған серле (китап). 11. Ҡара түшәк йәйә-йәйә Алға бара «тыр» ҙа «тыр», Уның ошо тауышына Шаулап тора бөтә ҡыр.

10.

12,

һеҙҙең ҡайһы берегеҙҙе Өйгә индерә ҡыуып, ТСайһығыҙҙың танауынан Семетеп ала (...) Яҙ еткәс тә йәшелләнде, Күп ҡоштар оя ҡорған; һәр ҡыуағы һайрап торғас, Ҡыуана инде (урман). Тылсымлы бер ҡыл арҡан Эй борғаланып ятҡан, Һиндә уның эше нж, Күпме барма — осо юҡ. Саҡ ҡына һыуьгк булһа ла, Мейес башынан төшмәй — Көн буйы йоҡо һимертеп Ята ла ята (бесәй). Һыуҙы бигерәк ярата, Ҡороға сыға һирәк; Быжыҡ-быжыҡ

тип ҡысҡыра Күлдәрҙә йөҙә (өйрэк).

— С. Әлибайҙың ниндәй китаптарын беләһегеҙ? 1-се, 2-се, 3-сө кластарҙа ниндәй әсәрҙәрен уҡыныҡ?

Укытыусы өсөн белешмә.

Сафуан Әлибәй 1941 йылдың 21 февралендә Салауат районының Тирмән ауылында тыуған. Тимер юл эшсеһе, китапханасы, Салауат район газетаһында әҙәби хеҙмәткәр булып эшләй. «Башҡортостан пионеры», «Ағиҙел» журналдары, «Башҡортостан» газетаһы хеҙмәткәре, Ә. Вәлиди исемендәге Милли китапханалә директор вазифаһын башҡара. 1968 йыл-да тәүге «Беҙҙең юлдаш — якты хояш» исемле китабы донъя күрә. 1996 йылда «Тылсымлы шар» китабы өсөн X. К. Андерсен исемендәге халык-ара маҡтаулы дипломға лайык булды.

Маҡсатты хәл итеү. Әсәр өҫтөндә эш.

— Иылдыц һэр миҙгеленец уҙ матпурлыш бар. ТСыш пга уҙенсэ мапгур. А-к юршн ябылшн яландар, агк шэл бөркэнгэн ашспгар, боҙ аҫтпында йэшеренгэн йылгалар, 'кояшпга йымылдап ятпгкан -*кар бөртпөктпэре ~ бөпгэһе лэ гузәл. Тик ул гузәллекте күрэ, ацлай, ярата белергэ генэ кэрж. Яҙыусылыр -кышты — һуҙ, художник буяу ярҙамында һурэтлэй.

а) «Ҡышҡы урман» шиғырын тәүҙә уҡытыусы тасуири уҡый.

__Шиғырҙы тыңлағанда нимә күҙ алдына килде? Был тәбиғәт

_күренеше һиңә танышмы?

__Шиғыр күңеллеме, моңһоумы, ялҡынлымы, йәнлеме, әллә

уйға һаламы?

б) Эҫәрҙе уҡыуға әҙерлек: тауыш, паузаларҙы билдәләү.

һүҙлек эше:

серле — тылсымлы

түбәләс — ҡалҡыуырак ер

үҙән — һыу ахкан йырын

сафлык — тәбиғи, таҙа хәл, торош

өркөтөп — капыл куркытып

в) Уҡыусыларҙың шиғырҙы уҡыуы.

Ял минуты. «Тышта кар яуа». X. Даян һүҙҙәре, Р. Сәлмәнов музы-каһы.

— Шиғырҙа ниндәй һүҙбәйләнештәр оҡшаны?

— Иң сағыу сағыштырыуҙарҙы һанап сыҡ.

— ТҪарһылыуъай ынйыларын һибеп киткэндэй, ап-сгк кубэлэк-тэр тсанат -ҡагыр һ. б.

— Шиғырҙы у-кығанда ниндәй моң ишетелә?

— Тышта ҡар яуа, ҡар бөртөктәре ашыҡмай ғына ергә ҡойола. Әйҙәгеҙ уларҙы усыбыҙға ҡундырайыҡ. Иғтибар итегеҙ әле, тәбиғәт-рәссам ниндәй һоҡланғыс биҙәктәр тыуҙырған! Әйҙәгеҙ, тәрән һулыш алып, уларға өрәйек.

- Ҡар бөртөктәре шундай матур! Улар осҡанда нимәне хәтер-ләтә?

— Йондоҙҙо, кубэлэктәрҙе.

— Ә улар ниндәй була?

— Иотша-ҡ, купереп тора, епшек, шаян, агк, ап-аъ һ. б.

- Ҡояш ҡалҡты. Ҡар бөртөктәре күҙҙәрен асты. Улар ҡояш ^нУРҙары аҫтында нисек күренә?

- Емелдэи, төрлө төҫтэр менэн сашла, ялтырай. ~ Ҡар нисек яуа?

— Ябала-~клап, елпенеп, талпынып, кэйелеп. Д) Музыка аҫтында шиғырҙы уҡыу.

е) Төркөмдәрҙә әш: диалог төҙөү.

1-се төркөм. Ботаҡтағы ҡар бөртөктәренең һөйләшеүе. ^-се төркөм. Ергә ҡағылғас, ҡар бөртөктәренең ҡурҡыуы. о-сө төркөм. Ҡар бөртөктәренең йоҡоға талыуы.

95 Ижади эш: «Кыш» исемле шиғыр яҙабыҙ.

 

... хар.... бар. санабыҙ, калабыҙ.

Рефлексив анализ.

— һин киләсәккә ниндәй хыялдар менән йәшәйһең?