Фармакологиялық сынамалар

Дипиридамол (курантил) сынамасы препараттың артерияларды кеңітіп, коронарлық қан ағысын күшейтетініне негізделген; ақырында препарат миокардтың зақымданбаған жеріндегі артерияларды кеңейтіп, тәж артерияларының стенозынан дистальды орналасқан жерінде ишемия тудырады («тәж артерияларыаралық қымқыру» феномені). Дипиридамолдың 0,75 мг/кг натрий хлоридының изотониялық ертіндісінің 20 мл-інде ерітіп, 5 минут ішінде венаға егеді. Ишемия белгісі пайда болғанда сынаманы тоқтатады. Стенокардияның ауыр ұстамасы немесе күшті бас ауыруы пайда болса, венаға эуфиллин егеді (2,4% ертіндінің 10 мл-і).

Изопротеренол (изадрин) сынамасы препараттың әсерінен миокардтың оттегіне қажеттігі артатына (ЖЖЖ, миокардтың жиырылуының және жүректен айдалатын қан көлемінің көбеюі) негізделген. Препараттың 0,5 мг натрий хлоридының изотониялық ертіндісінің немесе глюкозаның 5% ертіндісінің 200 мл-де ерітіп, венаға тамшылатып жібереді, егудің алғашқы жылдамдығы 1 минутқа 10-20 тамшы, кейін препаратты жіберуді тездетіп, ЖЖЖ 130-150/мин. жеткізеді, әрі қарай препаратты жіберу жылдамдығын осы деңгейде әлі де 3 мин. созады. Сынаманың нәтижесін күш түсіру сынамасындай бағалайды.

Стенокардия ұстамасы пайда болса, сынаманы тоқтатып, тіл астына нитроглицерин салады. Егер 5 минут ішінде стенокардия ұстамасы тоқтамаса, ал ЭКГ бастапқы күйіне оралмаса, онда венаға бета-блокатор жіберу керек (обзиданның 5 мг, егу жылдамдығы 1 мг/мин.).

Добутамин сынамасы. Добутамин әсерінен миокардтың оттегін қажет етуі күшейеді, мұның өзі коронарлық артерия анағұрлым тарылған болса, миокард ишемиясын тудырады. Добутаминді сатылап егеді: әуелі оны венаға тамшылатып жібереді, егу жылдамдығы – 5 мкг/кг/мин., 3 минут бойы жібергеннен кейін егу жылдамдығын 3 минут сайын 5 мг/кг/мин. көбейтіп отырып, ЖЖЖ субмаксимальды мөлшеріне жеткізеді.

Сынаманы субмаксимальды жүктемеге қол жеткенде, миокард ишемиясының белгілері пайда болғанда және добутаминнің жағымсыз әсерлері (аритмия, жүрек айну, тремор, гипотензия) пайда болғанда тоқтатады.

Сынаманың нәтижелерін өткен сынамалардағыдай бағалайды.

Эргоновин (эргометрин) сынамасы препараттың коронарлық артериялардың түйілуін (спазмын) тудыратынына негізделген. Басында препараттың 0,05 мг венаға ағындатып егеді, 5 минут өткеннен кейін (ишемия белгілері болмаса) препараттың 0,15 мг жібереді, тағы да 5 минуттан кейін, керек болса 0,3 мг егеді. Эргоновиннің барлық дозасы 0,5 мг аспауы керек.

Эргоновин жібергеннен кейін стенокардия ұстамасы пайда болса, және ST аралығы изосызықтан жоғары көтерілсе, сынама оң мәнді деп есептеледі. Сынама вазоспастикалық Принцметалл стенокардиясының диагнозын қою үшін қолданылады.

ЭКГ холтерлік мониторлау – тексерілушінің физикалық белсенділігі сақталған жағдайда ұзақ уақыт ЭКГ тіркеп, кейін арнайы құрылғы – дешифратор көмегімен оны талдау. Әдісті 1961 ж. американ зерттеушісі Holter ұсынған.

Көбіне ЭКГ-ны тәулік бойында тіркейді, одан да ұзақ уақыт тіркеуге болады.

Холтерлік ЭКГ мониторлау көрсетпелеріне ЖИА ауырсынусыз түрін анықтау, ЖИА ауырлық дәрежесін бағалау, вазоспастикалық стенокардияның диагнозын қою және жүрек ырғағы бұзылуының диагнозын қою және оның түрін анықтау жатады.

Холтерлік мониторлауда миокард ишемиясының критериі ретінде «1х1х1» ережесін қолданады, яғни ишемиялық типті ST сегментінің депрессиясы 1 мм және одан жоғары, ST депрессиясының сақталу уақыты кем дегенде 1 минут, ишемия эпизодтарының арасындағы аралықтың ұзақтығы кем дегенде 1 минут болуы керек. Сонымен қатар, бұл әдістеме коронарлық асқынулардың жоғарғы қауіпті факторларын (белгілерін) анықтауға мүмкіндік береді: миокард ишемиясының ауырсынулы және ауырсынусыз түрлерінің жиі және ұзақ эпизодтары, қарыншалық аритмиялардың жоғарғы градациялары, QT аралығының ұзаруы, синус түйінінің әлсіздік синдромы.

Холтерлік ЭКГ – мониторлауға қарсы көрсетпелер жоқ.

Радионуклидті әдістер. Коронарлық қан айналысының күйін бағалау үшін таллий изотопы ²⁰¹Tl қолданылатын сцинтография әдісі пайдаланылады; метод миокардтағы микроциркуляция күйін бағалауға мүмкіндік береді. Коронарлық қан айналысы азайған немесе ол жоқ аймақтарда сцинтиграммалық «мылқау» зоналар пайда болады, олар «перфузия кемістік-тері» деп аталады. Әдістің сезімталдығы 90% жетеді. Бірақ әдіс техникалық орындау жағынан күрделі және белгілі бір шамада инвазивті болып келеді. Сондықтан практикада кең қолданылмайды.

Эхокардиография тыныш күйде, денеге күш түскен күйде немесе күш түсу мен фармакологиялық сынаманы қоса қолданған күйде сол жақ қарыншаның жергілікті жиырылғыштығын анықтау үшін қолданылады. Тәсіл миокардтың жергілікті жиырылғыштығын анықтап қана қоймай, айдау фракциясын, қабырғаға жабысқан тромбты анықтауға, ЖИА-ң емізікше бұлшық етінің үзілуі, қос жармалы қақпақ кемістігі сияқты асқынуларының диагнозын қоюға мүмкіндік береді.

Жүктемелі эхокардиография (стресс – эхокардиография) екі өлшемді эхокардиография көмегімен күш түсіру (жүктеме) жағдайында сол жақ қарыншаның жергілікті жиырылғыштығын анықтау үшін қолданылады. Әдіс жүректің кейбір аймақтарындағы коронарлық қан айналысын бағалаумен қатар миокард ишемиясының жасырын ауырсынусыз түрлерін анықтауға мүмкіндік береді.

Коронарлық ангиография – жүректің тәж артерияларын контраст затпен толтырғаннан кейін оларды рентгенологиялық зерттеу. Жүректің коронарлық ауруының бар немесе жоғын анықтауда коронарография «алтын стандарт» деп мойындалған әдіс. Ол коронарлық артериялардың тарылу дәрежесін, тарылған жердің орнын, анағұрлым тарылған (анағұрлым тарылған деп егер артерия қуысы 70% азайған болса айтады) коронарлық артериялардың санын анықтауға көмектеседі.

Коронарография жасау көрсетпелері:

1. Клиникалық және инвазивтік емес әдістердің мәліметтеріне қарап анықталған ишемия ауруы асқынуларының (оның ішінде ЖИА симптомсыз түрлерінің де асқынуларының да) жоғарғы дәрежелі қауіптілігі.

2. Стенокардияны дәрімен емдеудің тиімсіздігі.

3. Дәрімен емдеуге көнбейтін тұрақсыз стенокардия және инфарктіден кейінгі стенокардия.

4. Инвазиялық емес әдістер көмегімен асқынулар қаупін анықтау мүмкін болмаған жағдай.

5. Жасы 35-тен жоғары адамға ашық жүрек жағдайында операция жасау алда тұрғанда (мысалы, клапанды протездеу, жүректің туа болған ақауларын түзеу т.б.).

Коронарография кезінде болуы мүмкін асқынулар: тромбоэмболиялық асқынулар, жүрек ырғағының бұзылуы, қарыншалар фибрилляциясы нәтижесінде кенеттен болатын өлім (0,1-0,2% жағдайда).

Коронарография жасауға қарсы абсолютті көрсетпелер: қызба күйлер, паренхиматозды органдардың ауыр жарақаты, ауыр жүрек аритмиялары, толық жүрек әлсіздігі белгісі бар ауқымды кардиомегалия, емге көнбейтін полицитемия, йод препараттарына аса сезімталдықтың болуы.

Солқарыншалық ангиография (вентрикулография) – сол жақ қарынша қуысына 50-70 мл контраст зат жіберіп, жүректі зерттеу әдісі. Вентрикулография сол жақ қарынша миокардының жалпы (айдалған қан фракциясы) және сегментарлық функциясын (акинезияны, гипокинезияны, асинхронизмді) анықтауға мүмкіндік береді. Ол аневризмэктомия операциясына керек көрсетпелерді анықтауға, аортокоронарлық шунттау операциясында болатын қауіпті анықтауға көмектеседі.

Позитронды – эмиссиондық томография клиникаға соңғы жылдары енгізілді. Әдістің негізі – анықталатын жүректің томографиялық бейнесінде – позитронды сәулелендіру концентрациясының әр түрлі болатыны. Позитрон – ядро пазитронды ыдырағанда пайда болатын оң зарядты электрон. Ол көрші электронмен қосылып, фотондар жұбын құрайды, фотондар қарама-қарсы жаққа бірдей жылдамдықпен сәуле таратады. Олардың орналасқан жерін тексерілушінің денесіне орай орналастырылған детекторлар табады. Әдіс регионарлық коронарлық қан ағысын дәл анықтауға, миокардтың метаболизмін анықтауға және оның тіршілікке қабілеттілігін анықтауға мүмкіндік береді. Әдісті орындау кезінде позитронды сәулелендіруші әр түрлі изотоптар қолданылады. Позитронды эмиссиондық томография үшін ¹³N таңбаланған аммоний қолданылады.

¹⁸F таңбаланған экзогенді глюкозаны миокардтың сіңіруіне қарай миокардтың кейбір бөлігінің тіршілікке қабілетті екенін анықтайды. Екі нуклидтің де миокардқа сіңу кемістігінің болуы тыртыққа немесе кардиомиоциттердің қайтымсыз зақымдануына тән, ал таңбаланған глюкозаны қан айналысы жоқ миокардтың жақсы сіңіруі ошақты ишемиялық зақымданудың қайтымды екенін көрсетеді.

Ядролы – магниттік резонанс. Бұл әдістің қолданылуы ядролы – магниттік резонанстың көмегімен жүрек пен тамырлардың кесіндісінің әр түрлі статикалық және динамикалық бейнесін алуға негізделген. Ал ядролы магнитті резонанстың өзі күшті магнит кеңістігінде қысқа жоғары жиілікті импульстердің «қоздыруы» нәтижесінде тіндердің сутегі ядроларының жоғары жиілікті сигнал беретінінен туындайды. Алынған бейненің сипаты зерттелінген жердегі бөліктердің протондарының тығыздығының айырмашылығына және олар жіберетін сигналдың айырмашылығына қарай анықталады.

Әдіс жүрек пен ірі тамырлардың анатомиясын көруге мүмкіндік беретіндіктен оны қолқаның кеуде бөлігі ауруларының (аневризма, тромбоз және басқалары), перикардтың ауруларының (констрикциялы перикардит, экссудатты перикардит), жүректің ішкі және тысқы көлемді түзілістерінің (ісік, тромб), гипертрофиялық кардиомиопатия варианттарының, миокард инфарктісінің асқынуларының (аневризма, сол жақ қарынша тромбысы), жүректің іштен туа болатын ақауларының диагнозын қою үшін қолданады. Сонымен қатар, метод қарыншалардың: а) көлемі мен массасын; б) сол жақ қарыншаның регионарлық функциясын; в) қақпақтар тұсындағы регургитацияны табуға және оған баға беруге мүмкіндік береді.

ЖИА басты себебі атеросклероз және оның даму барысын асқындыратын тромбоз болатындықтан ЖИА әр түрінде атеросклероздық процестің белсенділігін және қанның тромбоз түзу қасиетін мұқият зерттеу қажет.