Стама тәрізді - үдемелі(тонтәрізді)шизофрения

Бұл форма үзіліссіз ағымдағы үрдіс фонында қайталамалы ұстамамен сипатталады, продуктивті және үдемелі негативті симптоматикамен көрінеді.

Шизофренияның бұл түрінде ұстамалар әртүрлі, олар аса полиморфизмімен және біркелкі емес ұзақтықпен (минуттарға созылатын «транзиторлы» түрінен көп жылдарға созылатын ұстамаларға дейін) ерекшеленеді. Бірақ рекуррентті шизофрения ұстамаларына қарағанда жедел емес, баяулау ағымда өтеді, оның құрылымында параноидты және галлюцинаторлы көріністер басым көрініс береді. Кейде ұстама тәрізді үдемелі шизофренияның продуктивті симптоматикасы ұстама кезінде ғана емес, ұстама аралық кезеңде де байқалады, тұлғаның үдемелі дефицитарлы өзгерістері, ұстаманың қалдық (резидуальды) симптоматикасы байқалады. Өздерінің әртектілігіне қарамастан ұстама тәрізді үдемелі шизофрения кезіндегі ұстамалардың ортақ ерекшеліктері болады. Оларға психоз көріністерінің массивтілігі арасындағы диссоциация және науқас жүріс-тұрысының азды-көпті дұрыстығы аса тән. Шизофренияның бұл түрінде ұстамалар полиморфтылығымен ерекшеленеді. Мысалы, маниакальды ұстама кезінде науқаста жиі өзін - өзі кінәлау идеяларымен және жасаурағыштықпен депрессия күйі көрініс беріп тұрады. Басынан өткізген жағдайға, тіпті ұстама айқын және массивті симптоматикамен өтсе де, сын көзқарас толық болмайды.

Ұстама тәрізді үдемелі шизофренияның басталатын жас кезеңі әртүрлі. Ол балалық шақта, жетілген және егде жас кезеңінде де басталуы мүмкін. Қандай жас кезеңінде басталуына байланысты клиникалық көрінісінде де жасқа байланысты ерекшеліктер айқын көрінеді. Мысалы, науқаста инфантилизм анықталса, дерттің балалық кезінде басталғаны жөнінде айтуға болады. Ұстама тәрізді үдемелі шизофрения кезіндегі болжам әртүрлі және ең алдымен аурудың басталған жас кезеңіне, үрдіс ағымының жеделдігіне және тұлға өзгерісінің дәрежесіне тәуелді.

Науқас П.А., 23 жаста. Психикалық аурулармен тұқымқуалау ауырлығы жоқ. Ерте дамуы қалыпты, мінезі ашушаң, тітіркенгіш. Құрбыларымен жиі қақтығыстарға түскен. Жақын достары болған емес. Орташа оқыды, 8 сыныпты бітірген соң кешкі мектепте оқығысы келді, бірақ оны тез тастап кетті. Троллейбус паркінде электрик болып қызмет етті. 20 жасында науқастың жағдайында өзгерістер байқалды. Тұйықтығы артып, іс-әрекетсіз болды, жұмысқа барудан бас тартты. Ата – анасының ескертулерін елеген жоқ. Кейінірек өзін «бөтен күш» басқаратындай сезім пайда болды. Өзін біреу аңдып жүргендей сезінді, үйінің қасынан «өтетін» ерекше машиналарды байқады. Сонымен қатар «төніп келе жатқан қасіретті» алдын – ала сезініп, үрей пайда болды. Осы жағдайда психиатриялық ауруханаға жатқызылды.

Ауруханада соматикалық және неврологиялық жағдайы жағынан қандай-да патология байқалмайды. Психикалық жағдайы: уақыт бойынша бағдарлануы дұрыс, қоршаған орта бойынша бағдары толық емес. Бөлімшедегі науқастардың ішінде өзін аңдуға арнайы жіберілген адамдар бар деп санайды. Өзіне «ерекше күштің» әсерін сезеді. Ол әсердің сипатын анықтап айта алмайды. Дертті жағдайына сын көзқарас жоқ. Әңгіменің басында сұрақтарға дұрыс жауап беріп отырды, ары қарай үрей артып, қорқыныш сезінетінін айтып, сөздерінің реті өзгеріп, үзілу элементтері пайда болды.

Нейролептиктермен емдеу нәтижесінде науқастың жағдайы жақсарды. Басынан өткізген дертті күйзеліске сын көзқарас пайда болды. Үйіне шығарылды. Үйінде тәртібі дұрыс болды, бірақ тұйықтық, белсенділік пен қызығушылықтарының төмендеуі бақыланды. Жұмысты қиындықпен орындады. Кейде үрейшіл, мазасыз, күдікшіл жағдайларға түсті. Жарты жылдай сүйемелдеуші терапия қабылдады, ал кейін дәріден бас тартты. Ауруханадан шыққанына бір жыл өткен соң жағдайы айтарлықтай нашарлады: ата – анасына дұшпандық қатынас қалыптасып, оларды пәтерден қуды, әсер ету және соңына түсу сандырақ идеяларын айта бастады. Психиатриялық ауруханаға қайта жатқызылды. Ауруханаға түскенде науқастың соматикалық және неврологиялық жағдайы жағынан патология байқалған жоқ. Психикалық жағдайы: уақыт және орын бойынша бағдары дұрыс, өзін аурумын деп санамайд,. үйге жіберуін сұранды. Бұрын ауырғандығымен келіседі, ал қазір ауру емеспін деп мәлімдейді. Көп сөйлейді, ата – анасы жөнінде жақтырмай сөйлейді. Дәрігерге өзінің қазіргі уақытта маңызды мәселелермен шұғылданатынын, сонымен байланысты өзін тұрақты тексеретіндігі жөнінде әңгімелейді. Өзін тексерумен шұғылданатындар ішінде өзінің әкесі де бар деп есептейді. Бөлімшеде өзін айрықша ұстайды.