Сабаққа байланысты деректі материалдар

Сабаққа қатысты ескертпелер

Математикалық өрнектер cанды және әріпті өрнектер болып бөлінеді. Өрнектер математикалық амал таңбаларымен байланысқан тек сандардан немесе әріптерден тұруы мүмкін.

Санды өрнек — сандар, арифметикалық амалдар, жақшадан тұратын өрнектің түрі. Егер өрнектің құрамында әріп болмаса, ол өрнек “санды өрнек” болады. Өрнектегі берілген амалдарды орындау, өрнектің мәнін табу болып саналады.

Сабақты бастамай тұрып, оқушыларды сыныптың ортасына жинаңыз. Олардан циркке барған ұнай ма сұраңыз. Оқушылардан цирктегі қойылымдар-дың қай түрі ұнайтынын сұраңыз. Бұл сабақта цирк әлеміне саяхатқа баратындарын айтыңыз. Ол жай цирк емес, “математикалық цирк” екенін ескертіңіз.

Оқушыларды топтарға бөлу мақсатында олардан уақытша сиқыршы болуын өтініңіз. Жеребе тастау үшін сиқыршының қалпағын немесе “сиқырлы қапшықты” пайдаланыңыз. Оған сыртында сандар  жазылған кішкентай шарлар немесе доптарды салыңыз. Доптардың немесе шарлардың саны бар-лық оқушыларға жететіндей болуы шарт. Егер доп саны жеткіліксіз болса, түрлі түсті қағаздан қиылған дөңгелектерді пайдаланыңыз. Дөңгелектердің бір жағына цифрлар жазылады. Оқушыларға топқа бөліну керектігін ескертіңіз. Топтарға оқушылар алған цифрлары бойынша бөлінеді. Сандар тізбегі бойынша сандары қатар келген төрт оқушы бір топқа жиналады.

Мысалы:

бірінші, үшінші, бесінші... топ 2, 3, 4, 5 — бірінші ондықтың сандарынан;

екінші топ 12, 13, 14, 15 — екінші ондықтың сандарынан;

Оқушылардың міндеті нөмірі бар допты немесе дөңгелекті алып, өз тобын табу.

Оқушылар топтан өз орындарын тапқан соң, оларға епті жонглёр болуды ұсыныңыз. Жонглёр ауаға бірнеше затты лақтырып, оларды шебер қағып алатын цирктегі артист екенін айтып өтіңіз. Сабақта жонглёрлік міндет математикалық түрде болады. Ол үшін санды шарлар немесе дөңгелек-тер пайдаланылады. Оқушылардан төрт санның ішінен ең үлкен және ең кіші санды таңдап алып, олармен азайту амалына өрнек құруды ұсыныңыз. Қалған екі санмен де өрнек құруды сұраңыз. Екі өрнектің мәнін пайдаланып, қосу амалын шығатын өрнек құрастыртыңыз. Оқушылар топпен жұмыс істеу барысында әртүрлі өрнектер құрастырады. Өрнектердің нәтижесі бірдей болады.

Мысалы:

5 – 2 = 3, 4 – 3 = 1, 3 + 1 = 4; 15 – 12 = 3, 14 – 13 = 1, 3 + 1 = 4.

Оқушыларға жұмыстарын тақтаға ілгізіп, талдатыңыз. Олардың не байқағанын сұраңыз. Берілген заңдылықты түсіндіріп, нәтижесі осылай шығатын өрнектерді өздеріне құрастыртыңыз.

Оқушылардың жауаптарын тыңдаңыз. Сандар мен арифметикалық амалдар қолданып жазылатын математикалық жазу “санды өрнек” деп аталатынын түсіндіріңіз. Ал арифметикалық амалдардың нәти-жесі — “санды өрнектің мәні” болады. Санды өрнектің мәнін табу үшін, ондағы амалдарды толығымен орындау керек. Цирктегі қойылым. Тапсырма сандар ариф-метикалық амалдармен байланысып тұрған жазу санды өрнектер болады деген түсінікті бекітуге бағытталған. Тапсырманы орындау барысында оқу-шылар суреттегі санды өрнектерді тауып оқып, түсінуі қажет. Оқушыларға кері мысалдар құрас-тыруды ұсыныңыз. Оқушылар қосу мен азайтудың өзара кері амалдар екеніне және қосудың ауыс-тырымдылық қасиетіне сүйеніп, жаңадан санды өрнектер құрастырады және оларды оқиды.

Шығарып көр. Тапсырма санды өрнектердің мә-нін табу дағдысын дамытуға бағытталған. Тапсырманы орындау барысында оқушылар санды өрнектердің мәнін ауызша есептеп табады.

Жауабы:

а) 10; ә) 17; б) 50; в) 20; г) 16; ғ) 40.

Орындап көр. Бірнеше амалдармен орында-латын санды өрнектердің мәнін табу көзделеді. Тапсырманы орындау барысында оқушылар бірнеше мысалдар тізбегінен тұратын екі санды өрнектің мәнін табады.

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Осымша тапсырмалар

Тірек сөздерді есте сақтау мақсатында ойын ұйымдастырыңыз. Жүргізуші сандар мен санды өрнектер жазылған қағаздарды көрсетеді. Жүргі-зуші сандар жазылған парақшаларды көтерген-де, оқушылар қол шапалақтайды. Санды өрнек-ті көтергенде, оқушылар алақандарын үш рет шапалақтайды.

Жонглёр. Тапсырма санды өрнек пен оның мәнінің арасындағы қатынасты түсінуді бекітуге бағытталған. Оқушылар жонглёр шарында жазыл-ған санды өрнектердің мәнін тауып, кестедегі тиісті түске бояйды.

Сиқыршы. Оқушылар үш санды өрнекті құ-растырып, мәнін табу керек. Суреттегі заттардың саны өрнектегі бірінші сан, мысалы 9 бәліш, ал фокус-шы айтқан сөз (төрт болсын) өрнектің мәні болады. Осылай оқушылар санды өрнектер құрастырады: 9 – 5 = 4. Азайғыш 9, айырма 4, ал азайтқышты оқушылар өздері есептеп табады.

Жауабы:

9 – 5 = 4;

9 + 1 = 10;

9 + 10 = 19.

Дифференция үшін “Санды өрнектер аре-насы” ойынын ұйымдастырыңыз. Жұмыс топ-

пен орындалады. Бірінші оқушы санды өрнек құ-растырады, оны қағазға жазады да, келесі оқушыға береді. Ол берілген өрнектің мәнін тауып, бірінші саны өрнектің мәні болатын санмен басталатын өрнек құрастырып, келесі оқушыға береді. Осылай санды өрнектер жазылған қағаз шеңбер бойымен бір оқушыдан келесі оқушыға ауысып отырады. Ойын өрнектің мәні нөлмен аяқталған уақытта бітеді.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

       “+”, “–” және “=” таңбаларын санды өрнектер жазуға және олардың мәнін табуға пайдалануды;

       өрнектер құруды және жазуды меңгереді. Оқушылардың оқу материалын қандай деңгейде

меңгергенін анықтау мақсатында келесі сұрақтарға жауап беруді ұсыныңыз:

— санды өрнектер деген не?

— санды өрнектерді жазуда қандай арифмети-калық амалдар қолданылады?

— “+” таңбасы мен 7 және 2 сандарын пайдаланып өрнек құрастыр.

— 20 + 50; 80 – 40 санды өрнектерін оқыңдар. Олардың мәнін табыңдар.

Оқушылармен жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағымен” өзін-өзі бағалау жұмысын өткізіңіз.