Ортақтасудың функциялары.

1. Байланыстыру функциясы – кез келген іс әрекет барысында адамдардың бірігуі.

2. Қалыптастыру дамыту функциясы – адамның психикалық бейнелерінің қалыптасуы мен өзгеруінің алғы шарттарын қарастырады. Мысалы: кішкентай баланың даму барысында оның мінез–құлқы, іс–әрекеті, өмірге көзқарасы үлкен адамдармен жасаған қарым–қатынасқа тәуелді болып келеді. Сыртқы қарым- қатынас нәтижесінде ішкі психологиялық құбылыстар баланың сыртқы қимылына айналады. Сыртқы қарым–қатынассыз баланың ой–өрісі өспейді. Балалар үйінде өскен жасөспірімдердің ой–өрісі, ата–ананың бауырында өскен құрбыларынан төмен болады. Олардың бүкіл өмірі туған–туысқандарымен жақсы көрген адамдарымен бірге өтсе, олардың психологиялық қасиеттері адамгершілік тұрғыда дамиды.

3. Растау функциясы – басқалармен жасаған ортақтасу барысында адам өзін өзі танып білуде өзінің бар екенін дәлелдеуге мүмкіндік алады. Өзінің мінез ерекшелігін басқа адамдар арқылы біледі. Адам үшін ауыр жазаның бірі жападан жалғыз қалу, ешкіммен араласпау, басқалардың назарынан тыс қалу. «Сен жамансың, сенікі дұрыс емес» деп – адамды жаман бағалаудың өзі де оған психологиялық тұрғыдан қиындау түседі. Растамау психологиялық аурудың себепшісі болады.

4. Тұлға аралық эмоциялық қатынастарды ұйымдастыру мен тіркеу функциясы. Басқаларды қабылдау олармен түрлі қатынастар кезінде адамдар бірін бірі бағалап, бір біріне жағымды немесе жағымсыз эмоциялық қарым қатынасты орнатады.

5. Тұлға ішіндік функциясы. Адам өз өзімен іштей немесе дауыстап сөйлеу, диалог арқылы ара қатынас жасайды. Тұлға ішіндік ортақтасуды адам ойлауының орталық тәсілі деп атайды. Л.С.Выгодскийдің пікірі бойынша жеке қалған адамда ортақтасудың қызметі белсенді болады.

1.Әлеуметтік психологияның пайда болуы.

2.Ғылыми білімдер жүйесіндегі орны.

3.Басқа пәндермен байланысы.

Жалпы психологияның көп ғасырлық даму нәтижесінде әлеуметтік психология пайда болды.В.Вундтан бастап барлық ғалымдардың пайымдауынша жүйе ретінде индивидуалды және коллективті психологияның тоғысқан жерінде пайда болды.Басқа жағынан бұл тоғысу эклектикалық және тоғысу түрінде жүрген.Ал өзі жалпы психология тенденциясының дамуы кеңейтілген психикалық күйлер ауқымын қосқанда, адамдардың бір-бірімен қарым-қатынас жасау негізінде пайда болған, өте дұрыс және күмән тудырмайды..Көптеген әлеуметтік психология әдістері психолгиядан алынған.Бірнеше әлеуметтік психологиялық құбылыстар жалпы психологиялық заңдар негізінде түсіндіріледі.Мысалы:жарнамада, модада, ақпарат беру жүйесіндегі әр түрлілікті жалпы психологиядағы ассоциативті заңдармен түсіндіруге болады.Адам бойындағы ерекше бір бітісі ретінде қарым-қатынасқа түсу қиындығын да түсіндіруге болады.Адам психикасының психикалық процесіндегі ауытқулар тікелей басқа адамдар мен қарым-қатынас жасау жағдайында болғанда түсіндіріледі.Жалпы психологиядағы мәліметтер мен және көрсетулермен (сезімталдық, зейін ауқымы мен көлемі т.с.с.).Әлеуметтік психология психологияға сүйенеді, соңғысы физиологияға сүйенген.

Әлеуметтік психологиямен жалпының айырмашылығы тек қана адамдар мен тікелей қарым-қатынас жасаған кезде ғана пайда болатын психологиялық күйлерді зерттеу болып табылады.Ал жалпы психологияда субъектінің көрінетін іс-әрекеті ішкі заңдылықтарына бағытталған.Бұл айырмашылық шамалы ғана және абсалютты бола алмайды өйткені кеңес психологияда дәлелденген, кез-келген қарапайым және күрделі күйлер әлеуметтік шартталған.Адамдардың психикалық күйі әлеуметтенген, өйткені сезіну, қабылдау және басқада кез-келген психикалық күйлер әлеуметтік тарихи анализсіз түсіндірілмейді.

К.Маркстың пайымдауынша, адам бойындағы 5 сезім мүшесі тарихи нәтиже, адам көзі, құлағы тарихи дамумен анықталып, шартталған.Бұған негізделіп кейбір теоретиктер қате нәтиже шығарған: егер жалпы психология адам психикасының әлеуметтенуін қарастырса, онда әлеуметтік психология жеке пән етіп қарастырылады..Жалпы психология адам мен объект арасындағы қарым-қатынасты жалпылай қарастырады.Объект ретінде табиғат, зат, адам, және адам қолымен пайда болған шығармаларды жатқызуға болады.Жалпы психологияда адам әлемді қалай тануында ақпарат алуының қиындығы, ішкі әрекет іздерінің қиындығы зерттелінеді.Көптеген заңдылықтар ашылды, сезім деңгейінде көбі жалпы адамзатқа тән.

Әлеуметтік психология жалпы психологияның белгілі бір жағының дамуының нәтижесі, адам мен адам арасындағы қарым-қатынас кезінде В.А.Артемов психология мен әлеуметтік психолгияның арасындағы байланысы мен ойларын ажырату қиыншылығын түсіне отырып, жазды.Бізде ортақ әлеуметтік психологиялық индивидтің, коллективтің және т.б. әлеуметтік психологиясы болады деген.Бәріне мәлім, жалпы психологияның және әлеуметтік психологияның күйлері әлеуметтік шартталған, тарихи детерминантталған.Бірақ әлеуметтік психологияның күйлерінің шартталуы нақтыланған және күрделі сипатқа ие, өйткені олар шағын ортаға бағынышты және тікелей адамдар мен қарым-қатынасы әсер етеді.

Жалпы психологияның заңдылықтарын анализдегенде біз ішкі психикалық элементтердің қателерін қарастырамыз.Бірақта физиологиялық, химиялық, әлеуметтік тітіркенушілердің табиғатының қарастырылуы психикалық күйді тудыратын 2-ші орындағы әлеуметтік психологиялық күйлерінің және заңдылықтарының табиғатын қарастыруға болады,ол тек қана тікелей қарым-қатынас нәтижесінде боладыМысалы:топтағы психикалық процесстің ауытқуы топ мүшесі құрамынан топтық қарым-қатынас дәрежесімен байланысты болады.

Жалпы психологияда процесстермен, қалыптар психикалық білімдер жүйесінде өз беттерімен операция, көріну формасы болып ішкі құрылымда қарастырады,әлеуметтік психолгияда психикалық процесстер, қалып, психологиялық білімдер жүйесі нақты тарихи мағлұматтарды толықтырады,оларды, біз көріну формасы, операция ретінде де қарастырамыз, ол нақты тарихи адамдардың қарым-қатынасы, спецификалық әлеуметтік тарихи сапалық тасушы.

Әлеуметтік психология – бұл психиканың адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасқа түскен кездегі психикалық құбылыстар мен заңдылықтарды оқыту аймағы. «Әлеуметтік психология» терминінің өзі, екі терминен құралған, ол ғылымның мағынасын білдіреді – адам психикасының қоғам мен байланысы.Әлеуметтік психология әлеуметтік шарттардан тұратын психикалық өзгерістерді зерттейді.Психикалық процесстердегі сияқты табиғи тітіркендіргіштер субъективті бейнелерде көрінеді, солардың ерекшеліктерін психологиялық зерттеуді, сол сияқты әлеуметтік психологияның құбылыстарда әлеуметтік шарттар микроортамен, топтық ойын нормасын және тағы басқа ерекшеліктерінен өтеді.Әлеуметтік психологияда әлеуметтік шарттар қызықтырады, сол сияқты психологтар өзбеттерінше табиғаттың физикалық тітіркендіргіштері қызықтырады., оларға бұның барлығы психикамен топтың құбыластардан өтуі өзінше қызықтырады.Әлеуметтік психологияда өзгерістердің негізгі себебі әлеуметтік шарт болып келеді.

Әлеуметтік психология мен жалпы психологияның байланысы екі жақты, жалпы психологияның заңдылықтары мен құбылыстары әлеуметтік психологияның процесстерін көрсетеді, және керісінше әлеуметтік психологияның заңдылықтары мен құбылыстары біздің жалпы психологиядағы білімімізді тереңдетеді.Психикалық процесстер мен қасиеттердің даралық ерекшеліктері бірталай толық және адекватты топтық шарттарға және ұжымдық іс-әрекетте ғана ашылады.Психикалық процестермен қассиеттердің қозғалуы және өзгеруі топтық іс-әрекетпен шарттар эксперименталды дәлелденгкн.Сондықтан құбылыс пен заң әлеуметтік психологияның психологиялық ғылымының құрылымын аяқтауына керек.

Әлеуметтік психолгия психологияның әр аймағымен байланысты.Біз байқағандай әлеуметтік психолгияның ең маңызды бірінші тарихи және екі жақты байланыс жалпы психологиямен болған.Бірталай уақытта әлеуметтік психологиямен зоопсихологияның арасындағы байланыс ұзақ болды.Шындықты, айтсақ зоопсихологияның әлеуметтік психологияға маңыздылығымен беделін әртүрлі бағыттағы әлеумет-дарвинистер мен биологизаторлар үзді.

Жеткіншектер психологиясымен педагогикасының балалық және әлеуметтік психологиясы ең тар және екі жақты байланыс.Әлеуметтік мәселелер:ең негізгі қарулық коммуникация — әңгімесі, қарым-қатынастағы сұрақтардың байланысы, онтогенетикалық жоспардағы оқу мен еңбек, осы шеңбердегі зерттеулер осы байланысты жақындатады.Белгілі даму ақырғы уақытта әлеуметтік психология аймағында мәселелер туындады, ол еңбек психологиясы мен инженер психологиясы мен байланысады.

Топтық психотерапия орны және қақтығыстық жағдайдағы невроздар клиникасындағы қарым-қатынас рольі, әр түрлі түрдегі фрустрация дұрыс бейімделмеудің және әлеуметтенбеудің белгісі – бұл мәселе, медециналық психологияны әлеуметтік психологиямен байланыстырады.

Ұжым және әлеуметтік психолгиядағы шағын топ зерттеулері саналы аймақтағы белгілі табыс.

Пысықтау сұрақтары:

1.Әлеуметтік психологияның пайда болуы.

2.Ғылыми білімдер жүйесіндегі орны.

3.Басқа пәндермен байланысы.