Мына тапсырмалар жарамсыз

Астана

1. Курс оқытушысы: практикалық қазақ тілі кафедрасының доценттері, ф.ғ.к. А.А.Мұсабекова, Қ.Е.Тілешова, аға оқытушы Ә.Қ.Мағзұмбекова.

Байланыс телефоны: 56-24

2. Курс атауы: Қазақ тілі. Курстың коды: K (R) Ya 1105. Кредит саны – 6

3. Оқу пәнінің мен орны: кесте бойынша

4. Оқу пәнінің пререквизиттері «Қазақ тілі» пәні студенттердің орта мектепте мемлекеттік тіл бойынша игерген білім, білік дағдыларын одан әрі толықтырып, дамытады. Және студенттердің таңдап алған мамандықтарына сай кәсіби тілдің өзіндік ерекшеліктерін үйретіп, оны қатынас құралы ретінде меңгертуге бағытталады.

Постреквизиттері (деректемелері): «Қазақ тілі» пәні студенттердің орта мектепте мемлекеттік тіл бойынша игерген білім, білік дағдыларын одан әрі толықтырып, дамытады. Және студенттерге қазақ тілінің өзіндік ерекшеліктерін үйретіп, оны қатынас құралы ретінде меңгертуге бағытталады.

5. Оқу пәнінің сипаттамасы.

5.1. Оқу пәнінің мазмұны: Практикалық қазақ тілі пәні жоғары оқу орнында оқитын студенттердің мемлекеттік тілді жетік меңгеруіне толық жағдай жасау үшін, оларды грамматикалық және лексикалық тұрғыда толық сауаттандыру үшін жүргізіледі. Қазақ тіліне қатысты теориялық мәселелерге қоса, қазақша сөйлеу дағдысын қалыптастыру, мәтіндермен жұмыс жасау, көркем әдебиеттерден үзінділер оқытып, мемлекеттік тілде еркін және сауатты жазуға төселдіру. Аударма жұмыстарына дағдыландыру.

5.2. Оқу пәнінің мақсаты: Қазақ тілін оқытудың жалпы мақсаты – жоғары оқу орнының студенттеріне мемлекеттік тілді қатысымдық қырынан меңгерту. Тілді қатысымдық тұрғыда меңгеру олардың өздерінің сөздік қорын тұрмыс-тіршілікте, қоғамдық әлеуметтік салада және оқу үрдісінде еркін пайдаланып, сауатты жаза білуінде көрініс береді.

5.3. Оқу пәнінің міндеттері.

- мемлекеттік тілді меңгеру азаматтық борыш екендігін ұғындыру;

- қазақ тілінің өзіндік ерекшеліктерін, қажетті сөздік қорын ұғына білу-тілді еркін меңгеруге жетелейтіндігін дәлелдеу;

- қазақ тілі – көркем, оралымды, бай тіл екендігін таныту.

5.4. Оқу пәнінің мазмұны:

І семестр

Апта	Тақырып аты	Сағат саны	БӨЖ тапсырмалары
	Отан отбасынан басталады. Фонетика. Орфография. Екпін. Үндестік заңы.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Отан, ел туралы мақал-мәтелдер.
	Жас отбасы және дәстүр. Ілік септік. Күрделі сөздер.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.).	Әдептілік әлемінде.
	Қазіргі тұрғын үй. Сілтеу есімдіктері, олардың түрленуі.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Ұлттық киіз үй жабдықтары.
	Мінез және келбет. Етістіктің шақтары.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Адамның сыртқы келбеті.
	Уақыт және адам. Есептік сан есім.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Уақыт алтыннан қымбат. Эссе.
	Бос уақыт және қызығушылық. Реттік сан есім.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Ұлылардың хоббиі.
	Денсаулық – зор байлық Есімшенің өткен шағы.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Салауатты өмір салты.
	Аралық бақылау. Тест тапсырмалары
	Менің Отаным Қазақстан. Жалпы және жалқы есімдер.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Менің туған қалам. Эссе.
	Тәуелсіздік тұғыры. Шылау, оның түрлері.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Тіл туралы заңдар.
	Халықаралық қатынастар. Сын есім, оның түрлері.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Қазақстанның сыртқы саясаты.
	Мен елімнің патриотымын. Есімдік, оның түрлері.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Патриоттық өлеңдер (жаттау)
	Елордасы Астана. Етіс, оның түрлері.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Астана қаласына арналған өлеңдер
	Мемлекеттік тіл. Жалғаулықтар.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Тіл туралы ғалымдар пікірі.
	Ұлттық дәстүр. Зат есім тудырушы жұрнақтар.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Ұлттық дәстүріміз туралы не білеміз
	Аралық бақылау. Тест тапсырмалары.
	Ұлттық мәдениет. Қос сөз және біріккен сөздер.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Қаладағы ұлттық мұражайлар

Барлығы практ. 45 сағат., БОӨЖ-45 сағ., БӨЖ-45 сағ.

ІІ семестр

Апта	Тақырып аты	Сағат саны	БӨЖ тапсырмалары
	Қазақ өнері. Шылау	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Өнердің түрлері
	Ұлттық әдебиет. Септеулік шылау	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.).	Ұлттық әдебиеттің көрнекті өкілдері
	Классикалық әдебиет. Есімше.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Классик жазушылардың шығармаларымен танысу.
	Мен және қоршаған орта. Үстеу, оның түрлері.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Менің жерімнің табиғаты. Эссе.
	Адам және табиғат Көсемше	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Қазақстан экологиясы
	Саяхат және туризм Сан есім, оның түрлері	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Әйгілі саяхатшылар
	Қазақстанның көрікті жерлері. Сын есімнің шырайлары.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Туған өлкеңді таны.
	Аралық бақылау. Тест тапсырмалары.
	Менің мамандығым.Құрмалас сөйлем. Салалас құрмалас сөйлем.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Мамандық таңдау
	Басшы келбеті.Ыңғайлас салалас	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Басшы және ұжым
	Қоғам және жастар Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Жастардың қоғамдық ұйымдары
	Қазақстан әлемдік кеңістікте Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Қазақстан және әлемдік ұйымдар
	Тәуелсіз Қазақстанның жарқын бейнесі Сабақтас құрмалас сөйлем. Мезгіл бағыныңқылы сабақтас.	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Тәуелсіздік жетістіктері
	Қазақстандағы білім беру жүйесі Себеп бағыныңқылы сабақтас	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Білім беру жүйесіндегі реформалар
	Білім де бәсекеге түседі Аралас құрмалас сөйлем	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Оқу, білім туралы қанатты сөздер.
	Аралық бақылау. Тест тапсырмалары
15.	Ғылым мен техника Мақсат бағыныңқы сабақтас	Практ.- (3 сағ.) БОӨЖ – (3 сағ.) БӨЖ – (3сағ.)	Қазақстандағы белгілі ғалымдар.

Барлығы практ. 45 сағат., БОӨЖ-45 сағ., БӨЖ-45 сағ.

 

6. Негізгі және қосымша әдебиет тізімі

6.1. Негізгі әдебиеттер:

1. З.С. Күзекова Қазақ тілі: Жоғары оқу орындарына арналған.

Таным Астана: 2003 ж.

2. З.С. Күзекова Қазақ тілі практикумы. Грамматикалық жаттығулар жинағы.

«ІС-Сервис» ЖШС, 2010ж

3. Астана. Энциклопедия. Алматы: Атамұра, 2008

4. Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: Аруна, 2010

5. Қазақстан Республикасы. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы, 2001

6.2. Қосымша әдебиеттер:

1. Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. Алматы, 1998-2007

2. Қазақ әдебиеті. Энциклопедия. Алматы, 2000

7. Білімді бағалау

Аудиториялық сабақтар барысында ағымдық бақылау, БӨЖ тапсырмаларының орындалу сапасын бақылау, тестілеу түрінде екі аралық бақылау; ауызша қорытынды емтихан жоспарлануда.

Ағымдық бақылау 20%

БОӨЖ және БӨЖ тапсырмаларын бақылау 20%

Аралық бақылау (тест тапсырмалары) 20 %

Ағымдық және аралық бақылау 60%

Қорытынды бақылау 40%

Студенттің білімін бағалаудың жалпы шкаласы

Әріптік жүйе бойынша баға	Сандық эквивалент	% мазмұны	Дәстүрлі жүйе бойынша баға
А	4,0	95-100	үздік үздік
А-	3,67	90-94
В+	3,33	85-89	жақсы жақсы жақсы
В	3,0	80-84
В-	2,67	75-79
С+	2,33	70-74	қанағаттанарлық қанағаттанарлық қанағаттанарлық қанағаттанарлық қанағаттанарлық
С	2,0	65-69
С-	1,67	60-64
D+	1,33	55-59
D	1,0	50-54
F		0-49 0-49	қанағаттанарлықсыз

8. Оқу тәртібінің саясаты. Студенттерден аудиториялық сабақтарға міндетті түрде дайындықпен келу, БӨЖ, БОӨЖ тапсырмаларын белгіленген мерзім ішінде орындау, барлық бақылауға қатысу талап етіледі.

Қазақ тілі пәні бойынша жүргізілетін практикалық сабақтар барысында БОӨЖ, БӨЖ тапсырмаларының орындалу деңгейі нәтижесінде ағымдық, аралық бақылау алынады. Ағымдық бақылау өткен немесе жаңа тақырып бойынша дербес, топтық, жалпы сұрақ-жауап, жазба жұмыстары түрінде өткізіледі.

Оқу үдерісінің 7, 14 апталарында аралық бақылау алынады. Аралық бақылаудың түрлері: коллоквиум және тест жұмысы.

Пәнді оқыту барысында тақырыптық бақылау жұмыстары (жазбаша), ауызша сұрақтарға жауап беру, аралық бақылаулар, қорытынды емтихан қолданылады.

Студенттердің білімін бағалауда аудиториялық сабақ барысындағы жауабының сапасымен қатар белсенділігі де ескеріледі.

 

ГЛОССАРИЙ – СӨЗДІК

А кадемиялық сағат – білім алушының оқытушымен бірге бекітілген кесте бойынша оқу сабақтарының барлық түрінде (аудиториялық жұмыс) немесе жекелей өткізетін жұмыс уақыты;

Белсенді үлестірмелі материал (БҮМ) (Hand-outs) – оқу сабақтарында білім алушының тақырыпты табысты меңгеруіне шығармашылығын арттыратын үлестірмелі көрнекі иллюстрациялық материал (дәріс тезистері, сілтемелер, слайдтар, мысалдар, глоссарий, өздік жұмыс тапсырмалары);

Білім алушының академиялық рейтингісі (Rating) – аралық бақылау нәтижелері бойынша белгіленетін білім алушының пәннің оқу бағдарламасын меңгеру деңгейінің сандық көрсеткіші;

Білім алушының аралық аттестациясы – емтихан сессиясы кезінде оқу пәні мазмұнының бір бөлігін немесе оны оқып болғаннан кейін оқу пәнінің барлық көлемін меңгеру сапасын бағалау мақсатында жүргізілетін амалдар;

Білім алушының қорытынды аттестациясы (Qualification Examination) – мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында қарастырылған оқу пәндерінің көлемі мен оларды меңгеру дәрежесін анықтау мақсатында жүргізілетін амалдар;

Білім алушының оқудағы жетістіктері – оқу үдерісінде қол жеткізген және тұлғалық дамуының деңгейін көрсететін білім алушының білімі, шеберлігі, дағдысы және құзіреттілігі;

Білім алушының оқудағы жетістіктерін бақылау – жоғары оқу орны тарапынан анықталатын бақылаудың түрлі формаларымен (ағымдық, аралық және қорытынды) және аттестаттау арқылы білім алушының білім деңгейін тексеру;

Білім алушының оқытушының жетекшілігімен өткізілетін өздік жұмысы (ары қарай – БОӨЖ) – білім алушының бекітілген кесте бойынша оқытушының жетекшілігімен өткізілетін аудиториядан тыс жұмысы; білім алушының санатына байланысты ол мынадай түрлерге бөлінеді: студенттің оқытушының жетекшілігімен өткізетін өздік жұмысы (ары қарай – СОӨЖ), магистранттың оқытушының жетекшілігімен өткізілетін өздік жұмысы (ары қарай – МОӨЖ) және докторанттың оқытушының жетекшілігімен өткізілетін өздік жұмысы (ары қарай – ДОӨЖ);

Білім алушының өздік жұмысы (ары қарай – БӨЖ) – өздігінен оқуға белгіленген тақырыптар тізімі бойынша жұмыс, ол тақырыптар оқу-әдістемелік әдебиетпен және нұсқаулармен қамтамасыз етіліп, тест, бақылау жұмысы, коллоквиум, реферат, шығарма және есеп түрінде бақылау жүргізіледі; білім алушының санатына байланысты студенттің өздік жұмысы (ары қарай – СӨЖ), магистранттың өздік жұмысы (ары қарай – МӨЖ) және докторанттың өздік жұмысы (ары қарай – ДӨЖ) болып бөлінеді; БӨЖ-дің барлық көлемі білім алушының күнделікті өздік жұмысын талап ететін тапсырмалармен анықталады;

Білім алушының үлгерімін ағымдық бақылау – академиялық кезең үрдісінде оқу бағдарламасына сәйкес оқытушының өткізген аудиториялық және аудиториядан тыс сабақтарда білім алушының білімін жүйелі тексеру;

Демонстрация (лат. Demonstpatio – көрсету) – барлық топқа әр түрлі көрнекі құралдарды көрсетуде қолданылатын әдістемелік тәсіл.

Диалог – екі адам арасындағы сұрақ-жауап үлгісінде өткізілетін сұхбаттасу.

Дискуссия (лат. Discussion – қарастыру, зерттеу) – мәселені талқылау үрдісі, оны шешу жолдарында берілетін ұжымдық зерттеу тәсілі.

Жағдаяттық тапсырма – білім алушының белгілі бір оқиғаға немесе жағдайға қатысты орындайтын жұмысы. Көп жағдайда бұл тапсырма рөлдік үлгіде орындалады.

Жазылым – сөйлесім, тыңдалым-оқылым үнемі жазба жұмыстарымен ұйымдастырылады. Жазба жұмысының тақтада жазу,көшіріп жазу, шағын реферат, баяндама, аннотация т.б. түрлері жүргізіледі.

Жеке оқу жоспары – типтік оқу жоспары мен таңдау пәндері каталогының негізінде әр оқу жылына эдвайзердің көмегімен білім алушының өзі құрастыратын оқу жоспары;

Жұмыс оқу жоспары – білім беру ұйымдары мамандықтың типтік оқу жоспары мен білім алушының жеке оқу жоспары негізінде жасайтын құжат;

Кезеңдік бақылау – оқу пәнінің бөлігін (модульді) аяқтағаннан кейінгі білім алушының оқу жетістігін бақылау;

Кредит (Credit, Credit-hour) – білім алушының/оқытушының оқу жұмысының көлемін өлшеудің бірыңғайландырылған бірлігі;

Қорытынды бақылау – аралық аттестаттау кезеңінде емтихан түрінде өткізілген оқу пәнінің бағдарламасын меңгеруін бағалау сапасы мақсатында білім алушының оқудағы жетістіктерін бақылау, егер пән бірнеше академиялық кезеңде оқытылса, онда қорытынды бақылау белгілі академиялық кезеңде оқытылған бөлімі бойынша өткізіледі;

Монолог – бір адамның кез келген тақырыпты немесе естіген, оқыған материалдарды ауызша баяндауы.

Оқудағы жетістіктерін бағалаудың баллдық-рейтингілік әріптік жүйесі – халықаралық тәжірибедегі әріптік жүйеге сәйкес қабылданған және білім алушының рейтингісін анықтайтын оқудағы жетістіктері деңгейін баллмен бағалау жүйесі;

Оқу пәнінің саясаты (грек. Politike – мемлекетті басқару өнері) – оқытушының пәнді оқыту барысында студентке қоятын талап деңгейінің жүйесі.

Оқылым - өз бетінше іштей оқу, дауыстап оқу техникасын меңгеру. Газет материалы, естеліктер және әңгімелер, повестер оқу тапсырылады. Өздік жұмыс барысында оқу нормаларын, талаптарын жетілдіреді.

Пәннің бағдарламасы (Syllabus) – пәннің қысқаша бағдарламасы, оның құрамында оқытылатын пәннің сипаттамасы, пәннің мақсаты мен міндеттері, оның қысқаша мазмұны, тақырыптар мен оларды оқу мерзімі, өздік жұмыс тапсырмалары, кеңес беру уақыты, білім алушының білімін тексеру кестесі, оқытушы талаптары, білім алушының білімін бағалау ұстанымдары және әдебиет тізімі беріледі;

Пәннің сипаттамасы (Course Description) – пәннің қысқаша сипаттамасы (5-8 сөйлемнен тұрады), онда пәннің мақсаты, міндеттері және мазмұны сипатталады;

Презентация (лат. Praesentatio - таныстыру) – жеке немесе топта орындалған оқу-танымдық жұмыстың нәтижелерін көрсету.

Силлабус (лат. Syllabus – қадам, саты) - әрбір пән бойынша студенттерді оқыту бағдарламасы.

Семинар – (лат. Seminarum - орда) – жоғарғы оқу орындарындағы практикалық сабақ. Семинар сабақтың мақсаты – оқу пәнін тереңдетіп оқыту.

Сөйлесім – белгілі бір тақырып, проблема жайлы өз білгендерін қазақша толық жеткізе алуға және пікірін қарсыласымен жарыссыз арқылы жеткізуге дағдылану: Ауызекі және ресми сөйлесім үлгілерін меңгеру.

Типтік оқу жоспары – білім берудің кәсіби оқу бағдарламасының оқу пәндерінің көлемі мен тізбесін, олардың оқытылу тәртібі мен бақылау формасын белгілеп беретін құжат;

Тыңдалым – меңгерілген лексикалық материал және қосымша таныс емес мәтін материалын ауызша мәнерлеп оқып,тыңдауға жаттығу.Радио, теледидар хаьарларын тыңдауларға жаттығу және аудио-видио құралдарынан берілетін мәтіңді тыңдау,айтып беруге үйрену.

Тьютор – нақты пәнді меңгеруде білім алушының академиялық кеңесшісі рөліндегі оқытушы;

Тренинг – студенттің өзін-өзі танудағы білімі мен дағдысын қалыптастырудың, топтағы адамдармен қарым-қатынастық әдіс жиынтығы. Тренингтің негізгі құралдары топтық дискуссия және рөлдік ойындар болып табылады.

Үлгерімнің орташа балы (Grade Point Average - GPA) – таңдалған бағдарлама бойынша білім алушының бір оқу жылындағы оқудағы жетістіктер деңгейінің орташа есептелген бағасы (барлық пәндер бойынша аралық аттестаттау бағаларының сандық эквивалентінің кредиттерін ағымдық оқу кезеңіндегі кредиттердің жалпы санына шаққандағы есебі);

 

І Қатысымның әлеуметтік-тұрмыстық саласы

1. Отан – отбасынан басталады.

1.1. Сәлем – сөздің анасы

Грамматика: Фонетика. Үндестік заңы.

1.1.1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Адамдардың бір-біріне лебіз білдіруі, тәрбие талғамы сәлемнен басталады. Сәлем – сөз анасы, сөздің қасиеті.

Сәлемдесу - әдептіліктің, адамгершіліктің баспалдағы, сөз бастаудың әрі танысудың дәнекері. Сәлемдесу арқылы адамдар арасында жақсы қарым-қатынастар қалыптасады. Адамдар бір-бірлеріне сәлем беру арқылы дос болады, жақындасады. Ал, сәлем болмаған жерде ешқандай да қатынас жақсы нәтиже бермейді.

Сәлемдесу – сағынышты басу, ниеті бір адамдардың жүректен шыққан тілек шашуы. Алыс пен жақынды танытатын, жақсыдан үлгі алдырып, көңіліндегі ой-түрткі сезімдерден арылтатын сәлем емес пе?!

Сәлемдесу – ағайын-туысты жақындату ғана емес, ата салтын жалғастыру, алысты жақындату, араздасқанды татуластыру, елдің елдігін, халықтың бірлігін баянды ету. «Сәлем бермеген туысыңнан қадіріңді білген жат жақсы» деген мақалды халқымыз бекер айтпаған. Сәлемдесу – үлкен мәдениеттің белгісі.

 

Жаңа сөздермен танысыңыз.

Лебіз – внимание талғам – вкус

Қасиет – качество әдептілік – воспитанность

Дәнекер – связь ағайын-туыс – родственники

Ата салты – традиции жат – чужой

 

1.1.2. Қазақ тілінде амандасудың бірнеше нұсқасы бар.

 

 

- Ассалаумағалайкүм!

- Уағалайкүмассалам!

- Сәлеметсіз бе?

- Сәлемет пе?

- Амансыз ба?

- Шүкір, аманшылық.

- Қалайсыз?

- Жақсы.

- Жағдайыңыз қалай?

- Рақмет, жаман емес.

1.1.3. Еске түсіріңіз.

Қазақ алфавиті 33 орыс әрпінен және 9 қазақ әрпінен тұрады. Қазақ әріптері мыналар: ә, і, ө, ұ, ү, ң, ғ, қ, һ.

Олар төмендегіше жіктеледі:

Дауысты дыбыстар

1) Жуан дауысты дыбыстар – а, о, у, ұ, ы, /ю, я, ё/

2) Жіңішке дауысты дыбыстар – ә, е, и, ө, ү, і, /э/

Дауыссыз дыбыстар

1) Қатаң дауыссыз дыбыстар – к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ, һ

2) Ұяң дауыссыз дыбыстар – б, в, г, ғ, д, ж, з

3) Үнді дауыссыз дыбыстар – л, м, н, ң, р, й / у

1.1.4. Келесі сөздерді оқуға жаттығыңыз. Дыбыстардың үндесуіне назар аударыңыз.

 

А: Ана, аға, ата, астана, аң, асық, ақыл.

У: Укол, ультрадыбыс, ультракүлгін, уролог, уқалау, улы газ.

Ұ: Ұя, ұйықтау, ұйқы, ұзын, ұнату, ұят.

Ы: Таза, қайшы, қызыл, пышақ, зауыт, қызылша, сырқат.

О: Осал, отыз, омыртқа, ояу, отыр, шомылу.

1.1.5. Оқып, есте сақтаңыз. Өз сөзіңізбен мазмұндап айтыңыз.

Амандық-саулық сұрасудың түп-төркіндері мен тарихы тым әріден басталады... Көне дәуірлерде адамдар бір-бірлеріне ең алдымен күнделікті ғұмырларына қажет нәрселерді тілеген тәрізді. Мәселен, қазір адамдар бір-біріне ұшырасқан сәттерінде: «Сен тамақ іштің бе?»-деп хал-жағдай сұрасса, аң-таң қалатыныңыз ақиқат. Ал, императорлық Қытайда бұл дағдылы амандасу салты болған. Көне парсылар сәлемдескен кезде: «Пейіліңіз ашылсын!» - дем тілек тілейді екен.

Қыр көшпенділері амандық-саулық барысында «Ел-жұртың, мал-жаның, қора-қопсың аман ба?» деп сәлемдескен. Негізгі кәсібі мал бағып, дала төсінде ғұмыр кешкен қазақ халқына да бұл салттың тән екенін білеміз.

Үш құрылыққа тереңдей енген мұсылман діні жолай кездескен елдер мен халықтарды қылыштың жүзімен, найзаның ұшымен бағындырды. Бірақ мұсылман іліміне мойын ұсынған осынау аймақтарда бейбіт тыныштық орнай қоймады. Бейбітшілік пен тыныштық – халықтар көксеген ең мұратты армандардың бірі болып еді. Адамдар да өзара кездескен сәттерінде бір-біріне осыны тіледі.

- Ассалаумағалейкүм!

- Уағалейкүмассалам!

Араб тілінен аударғанда «Сізге тыныштық тілеймін», «Сізге де бейбітшілік болсын!» деген ұғымды білдіреді.

Ж.Бейсембаев.

1.1.6. Төмендегі сәлемдесу үлгілері кімдерге арналатынын анықтаңыз.

 

Сырттан кірген адамның дауыстап сәлем беруі –

Қолын кеудесіне салып, басын иіп сәлемдесу –

Қос қолдап сәлемдесу –

Төс қағыстырып сәлемдесу –

Тізе бүгіп иіліп сәлем беру –

Бауырына басып, бетінен, маңдайынан сүю –

Маңдайына ернін тигізу –

1.1.7. Төмендегі сәлемдесу ұнамды әдетке жата ма?

 

Сәлемді селқос қабылдау, сәлемдескенде қолының ұшын ғана беру, жақтырмаған кейіп таныту, сәлемдескенде қабағын түнерту, жүзін суытып, сүйкімсіз тыржиту, естілер-естілмес сәлем беру.

 

1.1.8. Мақалдарды еске сақтаңыз

v Сәлем – сөздің атасы.

\

v Сәлеміне қарап, кісіні таны.

1.1.9. Жағдай сұрау:

 

- Қалың қалай? – Қалыңыз қалай?

- Қалыңыз жақсы ма? Как ваши дела?

- Хал - жағдайыңыз қалай?

- Хал - ахуалыңыз қалай?

- Деңсаулығыңыз қалай? Как ваше здоровье?

- Деңсаулық жақсы ма?

- Тәуірсіз бе?

- Көңіл – күйіңіз қалай?

Жақсы – хорошо

Өте жақсы – очень хорошо

Жаман емес – неплохо

Ойдағыдай – благополучно

Тамаша – прекрасно

Тәуірмін – мне лучше (выздоравливаю)

 

 

Шүкір Слава богу, помаленьку Құдайға шүкір

Шүкіршілік Құдай деп

 

1.1.10. Бос орындарға а, ә, о, ө, і, и, ұ, ү дауысты дыбыстарын қойыңыз, аудармасын есте сақтаңыз.

(а, ә) т...бет (аппетит), т...уелсіздік (независимость),...урухана (больница),...уыру (болеть), д...рігер (врач), ж...рдем (помощь).

(о, ө)...кпе (легкие), ж...л (дорога), к...з (глаза),...т (огонь), қ...л (рука), ж...лдама (направление).

(і, и) т...с (зуб),...т (собака), түс...ну (понимать), дәр... (лекарство),...р... (крупный), з...ян (вредный).

(ұ, ү) ж...рек (сердце), қ...лақ (ухо), м...рын (нос), т...мау (грипп), м...гедек (инвалид).

 

Танысу.

- Сәлеметсіз бе? Сіз қайда оқисыз? Есіміңіз кім?

- Сәлеметсіз бе? Есімін – Аяулым. Мен Еуразия ұлттық университетінде оқимын. Сіз ше?

- Мен де осы университетте оқимын. Есімін – Айдар. Сіз қай факультетте оқисыз?

- Мен филология факультетінде оқимын. Ал, сіз ше?

- Мен инженер-құрылыс факультетінде оқимын. Сіздің мамандығыңыз қандай?

- Журналистика. Сіздің мамандығыңыз ше?

- Жылу энергетикасы мамандығы.

- Мен сабаққа кіремін, Айдар. Танысқаныма қуаныштымын. Сау болыңыз.

- Мен де қуаныштымын, Аяулым. Хабарласып тұрайық. Сау болыңыз.

 

Үндесу / Сингармонизм.

Егер сөздің соңғы буыны жуан болса, қосымша да жуан болады. Ал, сөздің соңғы буыны жіңішке болса, қосымша да жіңішке болады.

Мысалы: мек теп -тер, ба ла -лар, кі тап -тар и т.д.

1.1.12. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Мұғалімдер жағалап Қырғызбайдың үйіне келді. Аттан түседі.

- Ассалаумағалейүм!

- Әліксәлем! Қай балаларсыңдар? Жол болсын? – дейді Қырғызбай.

- Әлей болсын. Оқуға түсетін балалардың тізімін алып жүрміз,- дейді Әлібек деген қазағы. – Оқу жасында балаларыңыз бар ма?

Шал ойланып қалады. Өз кіндігінен оқуға түсер бала жоқ. Ал Тұрардың оқуға дер шағы. Бірақ оны жұрт көзінен тасалап жүргенде, жария етіп не жыны бар?

- Қандай оқу, қарағым?

- Оу, отағасы, естімеп пе едіңіз, таяуда Әулие ата оязының өзі келіп, жеті болыс Меркеге арнап орысша-мұсылманша мектеп аштырып кетті ғой. Мектеп үшін Айбар байдың үйін сатып алды.

- Ал, ол оқу не береді?

- Не береді! Балаңыз сот, прокурор болады.

Шал сескеніп қалды. Сот, прокурордан үркек. Оған шатасар жайы жоқ.

- Бізде оқуға беретін бала жоқ, қарағым, - Қырғызбай қипақтай береді.

Бұл әңгімені естіген Салиха бәйбіше... ернін сылп еткізіп, бетін шымшыды.

- О не дегенің, байғұс-ау, алжиын дедің бе? Тұрарды қайтесің? Ол бала емес пе екен?... Мен шақырып келейін... Тұрар! А, Тұрар! Қайдасың? Шапшаң кел үйге!

 

Ш.Мұртаза. «Қызыл жебе»

 

1.1.13. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын анықтаңыз.

 

Қай балаларсыңдар? -

Жол болсын? -

Өз кіндігінен -

Оқуға дер шағы -

Не жыны бар?-

Отағасы –

Үркек –

Оған шатасар жайы жоқ –

 

1.1.14. Cұрақтарға, жақшадағы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, жауап беріңіз.

· Қырғызбай атаның үйіне келгендердің мақсаты не еді? (балалар, оқу, жинау)

· Ата Тұрарды неліктен жасырды деп ойлайсыз? (Рысқұл, бала)

· Салиха әже неліктен Тұрарды шақырды? (білім алу)

· Бұл қай кезең деп ойлайсыз? (кеңес, алғашқы жыл)

1.1.15. Жіктік жалғауларды есте сақтаңыз.

 

Жақтар	Жіктеу есімдіктері (жекеше түрі)	Жіктік жалғаулары	Жіктеу есімдіктері (көпше түрі)	Жіктік жалғаулары
І	Мен	-мын,-мін,-бын, -бін,-пын,-пін Жақсы+мын, ұстаз+бын, студент+пін	Біз	-мыз, -міз, -быз, -біз,пыз, -піз Жақсы+мыз, ұстаз+быз студент+піз
ІІ	Сен	-сың, -сің Жақсы+сың, ұстаз+сың, студент+сің	Сендер	-сыңдар, -сіңдер Жақсы+сыңдар, ұстаз+сыңдар, студент+сіңдер
Сыпайы түрі	Сіз	-сыз, -сіз Жақсы+сыз, ұстаз+сыз, студент+сіз	Сіздер	-сыздар, -сіздер Жақсы+сыздар, ұстаз+сыздар, студент+сіздер
ІІІ	Ол	- Жақсы, ұстаз, студент	Олар	- Жақсы, ұстаз, студент

1.1.16. Жіктеу есімдіктері және жіктелу үлгілеріне мысалға назар аударыңыз.

 

Единств. числоМножеств. число

 

І Мен дәрігер- мін, азамат- пын Біз дәрігер- міз, азамат- пыз

ІІ Сен дәрігер- сің, азамат- сың Сендер дәрігер- сіңдер, азамат- сыңдар

Сіз дәрігер- сіз, азамат -сыз Сіздер дәрігер- сіздер, азамат -сыздар

ІІІ Ол дәрігер, ол азамат Олар – дәрігер- лер, азамат- тар

 

Есте сақтаңыз: отыр (сидит), тұр (стоит), жатыр (лежит), жүр (ходит) көмекші етістіктері де осылай жіктеледі.

1.1.17. Төмендегі көмекші етістіктерді жіктеп жаттығыңыз.

Мен отырмын, тұрмын, жатырмын, жүрмін

Сен отыр..., тұр..., жатыр..., жүр....

Сіз отыр..., тұр..., жатыр..., жүр....

Ол отыр..., тұр..., жатыр..., жүр....

 

1.1.18.Мәтінді оқып,

Оқыңыз, қызық!

 

· Орта ғасырлар кезінде ел кезген сері–рыцарлар үйдің босағасынан аттай бере темір дулығаларын шешіп, өздерінің үй иесіне сенетіндігін, оны құрмет тұтатынын білдіреді екен. Бұл дағды біздің сәлемдесу салтымыздың бір белгісі ретінде қалып қойды. Амандасқанда, үйге кіргенде бас киімді алу – ежелден келе жатқан салт.

· Тибеттіктер бір-бірімен сәлемдескенде, оң қолымен бас киімін шешіп, сол қолын құлағының артына ұстап, тілдерін шығарады екен.

· Жапондардың амандасу салтында үш түрлі тәжім ету рәсімі бар: төмен, орташа және жеңіл иілу.

· Үнділер екі алақанды біріктіріп, маңдайға тигізіп, бас иеді.

· Түркі тектес кейбір халықтардың ескі дәстүрінде келіндер жолы үлкен адамдар үйге енгенде, оң тізесіне екі қолын тигізіп, сол аяғын бүгіп, үш рет сәлем беретін болған. Қазір де ауылдық жерлерде жас келіндер екі қолын қусырып, иіліп ізет жасайды. Мұндай сәттерде оларға: «Көп жаса, қарағым!» - деп рақмет айтады.

· Халықаралық этикет бойынша, бірінші болып жасы үлкен – кішіге, әйел – еркекке, ұстаз – шәкіртіне, бастық – қызметкеріне қол ұсыну жүйеленген. «Міне, мен саған бірінші болып қолымды ұсынып отырмын, бұл саған деген ниетімнің дұрыс екенін көрсетеді» деген пейіл абы бар онда.

Ж.Бейсенбаев.

1.1.19. Төмендегі сөз тіркестерін есте сақтаңыз.

 

Сәлем берді – Амандасты, саулық сұрасты.

Сәлемдеме берді – сыйлыққа зат беріп жіберді.

Сәлемі түзу – Ниеті дұрыс, көңілі жақсы.

 

1.1.20. Төменде берілген жіктеу үлгісін жалғастырыңыз.

І Мен атама сәлемдестім Біз атамызға сәлемдестік

ІІ Сен Сендер

Сып.

түрі Сіз Сіздер

ІІІ Ол Олар

 

1.1.21. Жағдаяттық әңгіме.

А) Алыстан әжеңіз келді. Амандасыңыз, хал-жағдайын сұраңыз.

Ә) Әріптесіңізбен танысыңыз.

Б) Курстасыңызбен 20 жылда кездестіңіз. Амандасыңыз, хал-жайын сұраңыз.

 

1.1.22. Тест тапсырмаларын орындаңыз.

1. Таңертең қалай сәлемдеседі?

А. Кеш жарық!

Ә. Қайырлы таң!

Б. Қайырлы күн!

2. Күндіз қалай амандасады?

А. Қайырлы кеш!

Ә. Сәлеметсіз бе?

Б. Жайлы жатып, жайлы тұрыңыз!

3. «Жолыңыз болсын» сөз тіркесінің орысша баламасын табыңыз.

А. Счастливого пути!

Ә. До встречи!

Б. Будем знакомы!

4. «Танысқаныма қуаныштымын» сөз тіркесінің орысша баламасын табыңыз.

А. Добрый вечер!

Ә. Рад познакомиться!

Б. Будем знакомы!

5. «Жақын» сөзінің антонимі

А. алыс

Ә. Таяу

Б. алыс емес

7. Мақалды аяқтаңыз.

Алыстан алты жасар бала келсе,.................

А. алпыс адам сәлем береді

Ә. алпыстағы шал сәлем береді

Б. алпыс рет сәлем бер

 

1.2. Отбасы – шағын мемлекет.

Грамматика. Септік жалғаулары. Ілік септігі және тәуелдік жалғау.

1.2.1. Сұрақтарға жауап беріңіз.

1.Сіздің отбасыңыз үлкен бе?

2.Отбасыңызда неше адам бар?

3. Сіздің анаңыздың жасы нешеде?

4. Анаңыз кіммен тұрады?

5. Қандай туыстарыңыз бар?

6. Сіздің қанша балаңыз бар, олардың жасы қаншада?

 

1.2.2. Мәтінді оқып, мазмұндап айтыңыз.

Отбасы

 

Отбасы дегеніміз – туыстық байланыста болатын, бірлесіп өмір сүретін адамдар тобы. Олар отбасында мемлекеттік заңдар мен ережелерді сақтайды. Отбасында қалыптасқан барлық жақсы қасиеттер, дәстүрлер адамға өмір бойы серік болады.

Отбасында ер адам – басты тұлға. Әйел – оның серігі, көмекшісі. Ер-азамат – шаңырақ иесі, әйел – отбасының алтын қазығы.

Балалар жас кезінен үлкендерді сыйлап, олардың айтқандарын есте сақтап, орындап отыруға тиіс. «Балаңды бір жастан жеті жасқа дейін патшадай сыйла. Жетіден он беске дейін құлыңша жұмса, одан соң өзіңе дос сана, ақыл-кеңес сұра».

Қазақ отбасындағы ең жақсы дәстүрлердің бірі – балаға ата-бабасын, яғни жеті атасын және нағашы жұртын таныстырып отыру. Ата-ана баласына кіммен (қай румен) тұрмыс құруға болатынын айтып отырады.

Жеті ата - бір кісіден тараған аталас қауым. Олар жеті атаға жеткенде, түйе, боз қасқа сойып, үлкен жиын жасайды. Бұл – «бұдан былай аталастарға қыз алысуға болады» деп бата беру деген сөз.

(«Қазақтың салт-дәстүрлері»)

Сұрақтарға жауап беріңіз.

 

1. Отбасы дегенді қалай түсінесіз?

2. Отбасында әйел мен ер кісінің орны қандай?

3. Отбасындағы балалар тәрбиесі жайлы не айтасыз?

4. Жеті ата дегенді білесіз бе?

 

Жаңа сөздермен таныс болыңыз.

 

Дәстүр – традиция

Тұлға – личность

Шаңырақ иесі – хозяин дома

Құл – слуга

Боз қасқа – конь

Аталас – родные по крови

 

Тапсырма. Сөздікті пайдаланып, туыстық атаулардың анықтамасын дұрыс тауып, сәйкестендіріңіз.

1. Ата а. болашақ жар, ана

2. Әже ә. әкенің әкесі

3. Әке б. ата-анадан тараған ұрпақтар

4. Ана в. әкенің шешесі

5. Бала г. өзіңді өмірге әкелген,

ақ сүтін берген адам

6. Қыз ғ. үй басшысы, асыраушысы

 

1.2.3. Сұраққа жауап жазыңыз.

 

- Сіздің кіміңіз бар?

- Олардың жасы нешеде?

- Олар не істейді?

1.2.4. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Қазақта «шаңырақ» сөзі «отбасы» деген мағынаны білдіреді. Адамзат өмірінің бастауы да осы отбасы. Отбасы – адам өмірінің негізгі кезеңдерін бастан кешіретін ең кіші әлеуметтік топ. Ондағы адамдардың әрқайысы әр отбасы мүшесінің дамуына ықпал етеді.

Ата-бабамызда «қасиетті қара шаңырақ» деген сөздің бар екенін білетін боларсыздар? Мұндағы «шаңырақтың» киіз үйдің төбесіндегі ең қасиетті, киелі бөлігі екені де сіздерге белгілі. Шаңырақ «үй, отбасы» деген мағынаны да білдіреді. Жаңадан отбасын құрып, өмірге қол ұстасып бірге аттанған жастарға «Шаңырағың биік болсын!» деп бата береді. Бұл – құрған отбасыңның тұғыры берік, мәртебесі жоғары болсын деген сөз.

 

1.2.5. Сұрақтарға жауап беріңіз.

Сіздің отбасыңыз үлкен қалада тұра ма, әлде кішкентай қалада тұра ма?

«Шаңырақ», «отбасы» деген сөздердің қандай байланысы бар?

Сіз қандай үйде тұрасыз, жеке үйде ме, әлде мемлекеттің пәтерінде ме?

Сіздің пәтеріңіз қай қабатта, төменде ме, әлде жоғары қабатта ма?

«Шаңырағың биік болсын!» деп қандай жағдайда айтылады?

Сіздің қарындасыңыз қайда оқиды, университетте ме, әлде колледжде ме?

Сіз университетті бітірген соң жұмыс істейсіз бе, әлде магистратураға оқуға түсесіз бе?

Сіз отбасын құрдыңыз ба, әлде құрған жоқсыз ба?

 

 

1.2.6. Көп нүктенің орнына тиісті ы, і әріптерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыз.

Б...зд...ң отбас...м...з тату тұрад.... Анам қ...здар... мен кел...ндер...н, немерелер...н жақс... көред.... Б...з жаз айлар...нда қалан...ң с...рт...на ш...ғ...п демалам...з. Қала с...рт...нда демалат...н ор...ндар көп. Таудан аққан өзенн...ң жағасы тым әсем, көр...кт.... Онда аласа талдар өзенд... көмкер...п тұрад.... Әр...ректе көкпеңбек жаз...қ дала. Онда мал жай...л...п жүред.... Малд... ау...лда б...зд...ң ту...стар...м...з бар. Б...з оларға да бар...п сәлемдесеміз.

1.2.7. Сұрақтарға жауап беріңіз.

1.Мен 1973-шы жылы Қарағанды қаласында дүниеге келдім, ал сіз ше?

2.1979-1988 жылдары Керімбай болыс атындағы орта мектепте оқыдым, сіз ше?

3.1988 жылы Қарағанды мемлекеттік университетіне оқуға түстім, ал сіз ше?

4.Мен институтты «заңгер» мамандығы бойынша бітірдім, сіз ше?

 

Еске түсіріңіз: қазақ тілінде сұраулық мағынаны білдіретін сұраулық демеуліктері - ма, ме, ба, бе, па, пе.

1.2.8. Сұрақтарға жауап беріңіз.

1.Сіздің атыңыз кім? 2.Өзіңіздің жасыңыз нешеде? 3.Сіз оқисыз ба, жұмыс істейсіз бе? 4.Өзіңнің отбасың бар ма? 5.Әкеңіздің аты кім? 6. Әкеңіз жұмыс істей ме? 7.Омардың жасы нешеде? 8. Сіздің пәтеріңіз қай қабатта? 9. Өзіңіздің үйіңіз жылы ма? 10. Сіздің отбасыңыз үлкен бе, кіші ме? 11.Сіздің балаңыз бар ма? Өздерің қайдансыңдар?

 

 

1.2.9. Сұрақтарға иә, жоқ, емес сөздерін қосып, жазбаша жауап беріңіз.

Үлгі: Мынау сенің кітабың ба? Жоқ, бұл менің кітабым емес, Омардың кітабы.

 

1. Ана кісі Айнұрдың атасы ма?

2. Мынау сенің қаламың ба, әлде (или) менің қаламым ба?

3. Алманың көйлегі қызыл ма, қоңыр ма?

4. Жазда Алматыға барасың ба, бармайсың ба?

5. Сенің әжең ауылда ма, осында ма?

 

1.2.10. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.

Ботагөздің үш ағасы бар еді. Балтабек – ең үлкені. Айбала – соның келіншегі. Екінші – Темірбек – ортаншы ағасы. Кенжетай – кіші ағасы. Кенжетай жалданып, қазынаның жәмшігін айдайды. Ағайынды бұл үшеуінің де жас мөлшерлері бір-біріне жақын: Балтабек жиырма алтыда, Темірбек жиырма төртте, Кенжетай жиырма екіде. Әкелері Тұяқ ерте өлген. Шешелері Ұлберген шаруадан қалмаған, жасы қырық бес шамасындағы кісі. Ол ауылдағы Кенжетай мен Темірбектің қолында тұрады. Шаруалары кедей. Балтабек Бурабай қаласында темір соғады, етікшілік кәсібін істейді. Ботагөз солардың қолында тұрып, орыс школында оқиды.

«Кенжетай келді» деп ойлаған Ботагөз, оны қарсы алмақ боп үйден шықса, есік алдында Айбала жүр екен.

- Еркем! – деді ол дыбыс беріп.

Кенеттен шыққан дауысқа Ботагөз «ә» деп үлгірмей, жүгірісін кілт доғарып, жалт қарады.

- Қайда барасың, еркем?

- Кенжетай келді білем.

- Апаңды сағындың ба?..

Көптен көрмегендіктен Ботагөз апасын сағынған. Сондықтан Айбаланың «Апаңды сағындың ба?» - деген сөзі Ботагөздің жүрегіне тық ете түсіп, көзіне жасы келіп қалды. Оны Айбала көрмесін дегендей, Ботагөз жүгіре жөнелді.

 

С.Мұқанов. «Ботагөз» романынан.

1.2.11.Сұрақтарға жауап беріңіз.

1) Ботагөздің отбасы жайлы не білесіз?

2) Ботагөз жетім бе? Анасына сипаттама беріңіз.

3) Ботагөз қайда тұрады, кіммен бірге?

4) Ботагөздің жеңгесі кім, ол қандай адам?

5) Боагөз неге ұялды?

 

1.2.12. Мәтіннен ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы тіркескен сөз тіркестерін теріп жазыңыз.

Үлгі: Ботагөздің үш ағасы,...

 

1.2.13. Мақал-мәтелді жаттаңыз.

1. Әке – асқар тау,

Ана – сарқылмас бұлақ.

2. Әке көрген – оқ жонар,

Ана көрген тон пішер.

3. Желке ас болмас, жиен ел болмас. Желке ас болады майлы болса, жиен ел болады малды болса.

4. Төрт аяқтыда бота тату, екі аяқтыда бөле тату.

 

1.2.14. Төменде берілген суреттер бойынша «Менің кішкентай бауырларым» деген тақырыпта шағын суреттеме жазыңыз.

 

1.2.15. Сөздікті пайдаланып, жақша ішінен сөйлемге қажет сөздер мен сөз тіркестерін көп нүктенің орнына қойыңыз.

Отбасы -...................... алтын ұям. (менің, оның, сенің)

Отбасылық дәстүрлері бар........................... тірегі мықты болады. (қызметтің, шанырақтың, көршінің)

Отбасы -............................ «кішкене модулі» деуге болады. (мемлекеттің, бөлімнің, қаланың)

Әсияның...................... үлкен. (жанұясы, жұмысы, қызмет)

....................................... арқылы ұрпағыма жақсы тәрбие беремін. (ойын, отбасы дәстүрлері, жазу)

 

1.2.16. Мәтінді оқыңыздар, көп нүктенің орнына тәуелдік жалғауларын жалғаңыздар.

Отбасы - әр адамның алтын ұя...... «Отбасы – мемлекеттің кіші «моделі» деуге болады. Отбасында белгілі дәстүрлер болу керек. Бұл отбасы үшін өте маңызды.

Менің ат.... – Әлім. Отбасы.... үлкен. Ата-әже...., әке-шеше.... бар. Жұбай....ның аты – Ақбала. Бір қыз....., екі ұл... бар.

Біздің үй......дің салт-дәстүр... бойынша әр сенбі сайын кең дастархан басында отбасымыз бен туысқандарымыз жиналып әңгімелесеміз. Алыс-жақындағы туыстар....мен хабарласамыз. Маған осындай басқосулар ұнайды, себебі мен туысқандарымның жағдайын біліп, оларға өзімізде болған қызық оқиғаларды айтып беремін. Отбасы...да туған күн әрдайым тойланады.

Менің ой....ша, отбасының дәстүрлер... отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынастарды нығайтады.

Біз мықты отбасылық қарым-қатынастардың құндылығын бағалауымыз керек.

 

1.2.17. Мәтіннен алынған синонимдес сөздердің артығын сызып тастаңыз.

Отбасы, жанұя, әулет, тәрбие.

Жұбайым, жиенім, жолдасым, зайыбым.

Дәстүр, ұрпақ, салт, ғұрып.

Ат, ұя, есім.

Туысқан, туыстар, бауырлар, тарау.

Басқосу, жиын, жиналыс.

Нығайту, күшейту, күйеу бала.

 

1.2.18. Төмендегі суретке қарап, сұрақтарға ІІІ жақтан жауап беріңіз.

а. Олардың аттары кім?

ә. Олар қандай туыстар?

б. Олардың үлкені кім, ортаншысы кім және кішісі кім?

б. Олар қайда жұмыс істейді?

г. Олардың отбасында қандай дәстүрлер бар?

д. Олар нені бағалайды?

1.2.19. Мәтінді оқып, мағынас