Антигендердің макрофагтармен өңделуі және таныстырылуы

Макрофагтар экзаантигендерді, ең алдымен бактерияларды фагоцитозға ұшыратады. Оларды лизосомалды ферменттердің көмегімен ұзындығы 9-25 аминқышқылынан тұратын пептидті фрагменттерге дейін ыдыратады. Бұл құрамындағы ферменттер көмегімен макрофагтардың ыдырата алмаған бөлігі. Осы ыдырамаған фрагменттер организм үшін шынайы бөтен антигенді детерминанта (эпитоп) болып табылады.

Келесі кезеңде фагосома ІІ класс МНС молекулалары бар вакуолдермен қосылады. Бұл молекулалар α және β-полипептидтті тізбектерінен тұрады. Олардың ортасында инвариантты γ-тізбек орналасқан. Вакуолдер фаголизосомамен қосылған жағдайда, қышқыл протеаза әсерінен γ-тізбегі ыдырайды, ал оның орнына эпитоп орналасады. Нәтижесінде ІІ класс МНС молекуласымен қосылған эпитоптың иммуногенді кешені түзіледі, оны суперантиген деп те атайды.. Бұл кешен секреторлы грануланың құрамында макрофаг бетіне қарай жылжиды. Ол өте тұрақты және макрофаг бетінде бірнеше апта сақталады. Бұл жағдай макрофаг бетіндегі иммуногенді кешенмен сәйкес келетін Т-хелперлердің клоны арнайы танығанша көптеген Т-лимфоциттердің жанасуына мүмкіншілік береді. Осылайша клонның сұрыпталуы өтеді және оның антигентәуелді дифференцировкасы басталады.

АТЖ бетіндегі иммуногенді кешенді тану кезінде Т-жасушалық рецептор (ТЖР) көмегімен Т-хелпер қабылдаған белгіні арнайы деп атайды. Бұл белгіні қабылдау Т-хелперлердің белсенуі үшін өте қажетті, бірақ жеткіліксіз. Сондықтан тағы бір белгі - костимулдаушы белгі керек. Егер жасуша екінші белгіне алмаса, онда ол апоптозға ұшырайды. Т-хелперлер екінші белгіні, өздерінің бетіндегі CD28 (CD40L немесе CTLA-4) молекуласы мен АТЖ бетінде экспрессияланатын костимулятор молекулалары (оған нәруызды молекулалар жатады) бір-бірімен жанасу кезінде алады. Мұндай молекула қызметін макрофагтар мен дендритті жасушалар үшін В7 молекуласы атқарса, В-лимфоциттер үшін В40 молекуласы атқарады.

Макрофагтарда В7 молекуласы индуцибелді. Мысалы, оны бактериалды қабырғаның полисахаридтері мен липополисахаридтері шақыруы мүмкін. Бұл қосылыстар В7 мен В40 молекулаларының В-лимфоциттер бетінде де экспрессиясын шақыруы мүмкін. Бүгінгі күні В7 экспрессиясын шақыратын басқа факторлар белгісіз.

Микробты компоненттері әсерінен В7 костимуляторының индукциясы иммундық жүйеге бактериалды антигенді организмнің меншікті антигендерінен ажыратуға мүмкіндік береді. Кейбір нәруыздарға иммундық жауапты тек өлтірілген микроорганизмдер немесе бактериалды қабырғаның компоненттері қосылған адъюванттарды қолданған кезде ғана алуға болатындығы эксперименталды зерттеулерде көрсетілген. Мұны келесідей түсіндіруге болады: егер бактериалды компоненті жоқ нәруызды антиген макрофагтармен ұсталып және таныстырылса, онда Т-лимфоцит антигенді арнайы түрде таниды, бірақ ол инертті жағдайда (анергия) қалып қояды немесе костимулдаушы белгі болмағандықтан апоптозға ұшырайды. Иммунизациялаушы қоспаға бактериалды қабырғаның компоненттерін (макрофагтарда В7 экспрессиясын шақыратын) қосса, Т-хелперлердің толығымен жұмысқа қосылуы қамтамасыз етіледі. Нәтижесінде адъюванттардың көмегінсіз антиденелердің түзілуін шақыра алмаған нәруыздарға қарсы антиденелердің өндірілуі басталады.

Қорыта келе, макрофагтар CD4⁺Т-лимфоциттермен әрекеттесе алатын кәсіби антигентаныстырушы жасушаға жатады. Антигендерді таныстыру бірнеше кезеңнен тұрады:

· жасуша ішіне түскен антиген өңделуге ұшырайды, бұл үрдіс кезінде нәруызды молекулалар шектелген протеолиз арқылы пептидті фрагменттерге ыдырайды, олардың бір бөлігі антигенді эпитоп болып табылады;

· түзілген пептидті фрагменттер (эпитоптар) АТЖ цитоплазмасының вакуолдерінде ІІ класс HLA антигендерімен иммуногенді кешен түзеді;

· түзілген иммуногенді кешендер АТЖ мембранасына тасымалданады, бұл жерде олар Т-хелперлерге таныстырылады. Т-лимфоциттің белсенуі үшін АТЖ бетінде 200-ден 1000-ға дейін иммуногенді кешендер болуы керек.

Экзогенді антигенді, мысалы, бактериалды антигенді МФ таныстыру үрдісі кезінде дамитын оқиғалардың реті осындай.