Дәріс сабақтарының тізбесі және қысқаша мазмұны

Бағдарламасы

(СИЛЛАБУС)

 

Экология және тұрақты даму пәні бойынша

Білім беру бағдарламасы 5В120100 «Ауыл шаруашылығы малдарының жұқпалы емес аурулары», «Ауыл шаруашылығы малдарының инфекциялық және құрт аурулары»; 5В120200 «Мал шаруашылығы өнімдерінің ветеринарлық санитарлық экспертизасы»; 5В072700 «Сүт және сүт өнімдерінің технологиясы», «Ет және балық өнімдерінің технологиясы» 5В080300 «Жабайы аңдар өсіру»; 5В080400 «Балық шаруашылығы өнімдері», «Бекіре балық шаруашылығы».

5В120100 «Ветеринарлық медицина», 5В120200 «Ветеринарлық санитария», 5В072700 «Азық түлік тағамдары технологиясы», 5В080300 «Аңшылық және аң шаруашылығы», 5В080400 «Балық шаруашылығы» мамандықтарына арналған.

Мамандықтар тобы: ветеринарлық ғылымдары, техникалық ғылымдары, ауылшаруашылығы ғылымдары.

 

Астана - 2014ж.

Студенттерге арналған пән бағдарламасы (Силлабус) жоғарғы оқу орындарының 5В120100 «Ветеринарлық медицина», 5В120200 «Ветеринарлық санитария», 5В072700 «Азық түлік тағамдары технологиясы», 5В080300 «Аңшылық және аң шаруашылығы», 5В080400 «Балық шаруашылығы» мамандықтарына арналған.

Экология және тұрақты даму пәнінің типтік оқу бағдарламасы негізінде ҚР Білім және ғылым министрлігі № 514 «_ _»____ 20 ж. бекіткен мамандықтардың жұмыс оқу жоспарына сәйкес құрастырылған.

Бағдарлама экология кафедрасының мәжілісінде қаралып, «__» ______20 жылы № __ хаттамамен мақұлданды.

 

 

Кафедра меңгерушісі: Г.Е.Саспугаева

 

Бағдарлама КЖ және КББ факультетінің әдістемелік комиссиясымен қаралып, «____» _____________ 20 жылы № ___ хаттамамен мақұлданды.

 

 

Әдістемелік комиссиясының төрағасы: А.Б. Бегенова

 

СИЛЛАБУС құрылымы

1. Оқытушы туралы мәлімет:

Лектор: биология магистрі, аға оқытушы Абдиева Зауре Берікбайқызы

Пән туралы мәлімет

Кредит саны - 2

Дәрістер сағаты - 15

Тәжірибелік-зертханалық сабақ сағаты – 15

Студенттердің оқытушымен өзіндік жұмысы (СОӨЖ) сағаты - 15

Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ) сағаты - 45

Барлығы - 90

Оқу кезеңі – 1 немесе 2 семестр

Семестр ұзақтығы - 15апта

Экология және тұрақты даму - міндетті компонент болып табылады.

Модуль типі – жалпы білім беру

Пән коды - EUR 1110, EUR 1105

 

Оқу уақытын бөлу

Апта

Бар- лығы

Дәріс, сағ.

Тәж.- прак. сабақ сағ.

СОӨЖ

СӨЖ

Барлығы

3. Пререквизиттер – бұл пәнді оқу үшін мектеп курсының биология, география, химия, физика, математика, табиғаттану пәндерінің білімі қажет.

4. Постреквизиттер – бұл курсты оқу табиғат пайдалану, еңбек қорғау, қоршаған ортаны қорғау, т.б.пәндерді игеру үшін қажет.

5. Курстың мақсаты: Студенттерде қоршаған ортаға жəне өз денсау -лығына ұқыптылықпен қарау сезімін қалыптастыру. Мұндай көзқарас

болашақ жоғары білімді мамандардың экологиялық тұрғыдан сауатты шешімдер қабылдап, сол арқылы биосфераның тұрақты дамуына көмек- тесуіне септігін тигізеді. Табиғаттың жəне қоғамның тұрақты дамуының негізгі заңдылықтары туралы біртұтас түсінік қалыптастыру.

Курстың міндеті:

- биосфера компоненттерінің өзара əсерлесу заңдылықтары жəне адамның шаруашылық əрекеттерінің, əсіресе табиғатты қарқынды пайдалану кезіндегі салдарлары туралы білімдерді қалыптастыру;

- əртүрлі мемлекеттердегі жəне Қазақстан Республикасындағы тұрақты

дамудың тұжырымдамалары, стратегиясы жəне практикалық міндеттері

туралы заманауй түсініктерді қалыптастыру;

- студенттердің экологияның, қоршаған ортаны қорғаудың жəне тұрақ- ты дамудың күрделі жəне шиеленіскен мəселелерін талқылауда ауқым- ды кешенді, объективті жəне шығармашылық көзқарасын қалыптастыру;

-қазіргі теориялық, классикалық экологияның өзекті мәселелерін сараптау.

Курстың мазмұны:

- тірі ағзалардың, əртүрлі деңгейде ұйымдастырылған экожүйелердің, бүкіл биосфераның қызмет атқаруының негізгі заңдылықтарын жəне олардың тұрақтылығын оқып-білу;

- Қоршаған орта компоненттері (атмосфера, гидросфера, литосфера, биоценоз) туралы ақпараттарды пайдалана отырып, олардың қазіргі уақыттағы жай-күйіне мониторинг жасай алу;

- Экологиядағы әртүрлі заңдылықтардың, заңдардың тұжырымдамаларын талдау;

А. Студент курсты оқып, аяқтаған соң мына мәселелерді білуі және түсінуі тиіс:

студент курсты оқу нәтижесінде мына мәселелерді білуі керек:

- тірі ағзалардың тіршілік ортасымен қарым-қатынастарының жалпы

заңдылықтарын;

- тірі ағзалардың кеңістікке таралуын жəне сан динамикасын, қауымдастықтардың құрылымы мен динамикасын;

- энергияның тірі жүйелер арқылы ағып өтуі жəне заттар айналымының заңдылықтарын, экологиялық жүйелердің жəне бүкіл биосфераның қызмет атқару заңдылықтарын;

- табиғатты қорғау мен табиғатты ұтымды пайдаланудың негізгі ұстанымдарын;

- антропогендік əрекеттің əлеуметтік – экологиялық салдарларын;

- тұрақты дамудың тұжырымдамасын, стратегиясын, проблемаларын,

оларды əлемдік, аймақтық жəне жергілікті деңгейде шешуге қатысты

көзқарастарды.

В. Игеруі тиіс:

- табиғи жəне антропогендік экологиялық процестерді анықтап, талдауы жəне олардың реттелуінің ықтималды жолдарын болжауы;

- биосфераның тұрақтылығын сақтау жəне адамзат қоғамының апатты

күйзелістерсіз дамуын қамтамасыз ету мақсатында, шаруашылық жүргізудің дəстүрлі формалары мен адамдардың тіршілік салттарын жоспарлы түрде өзгертуге бағытталған, адамзаттың тұрақты дамуының осы заманғы тұжырымдамалары мен стратегияларын ажырата білуі;

- тірі организмдер мен қоршаған ортаның əсерлесу заңдылықтары

туралы алған білімдерін күнделікті қызметінде экожүйелердің тұрақты

дамуын сақтау үшін қолдана білуі тиіс.

С, D. Машықтануы тиіс: экологиялық процестерді талдап, табиғат қорғау қызметінде нақтылы міндеттер қойып басым бағыттарды белгілеуге жəне алған білімдерін экологиялық мəселелерді шешу үшін пайдалануға

машықтануы тиіс; биосфераның даму заңдылықтары, оның тұрақтылығының сақталу шарттары, сондай – ақ, əртүрлі мемлекеттерде, соның ішінде Қазақстан Республикасында, тұрақты даму идеясының іске асырылуы жөнінде білімдер жинақтауы тиіс.

Е. Оқу қабілеті: Қоршаған орта компоненттерінің ластану жағдайын біле отырып, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану мәселелерін меңгеріп,өз бетімен жұмыс істеу барысында ізденушілікке, мәліметтерді түсінуге, сараптауға, ойды тұжырымдауға, бейімделеді.

 

Курстың мазмұны

Дәріс сабақтарының тізбесі және қысқаша мазмұны

Дәріс тақырыбы	көлемі сағ	Әдебиеттер	Ағымды бақ.балл
КІРІСПЕЭкологияның ғылым саласы ретіндегі анықтамасы. Экологияның мақсаты, міндеттері жəне зерттеу əдістері. Экологиялық білімдердің қалыптасуы мен дамуының қысқаша тарихы. Экологияның бөлімдері: аутэкология, демэкология, синэкология, глобалдық экология. Экологияның өзге ғылым салаларымен өзара байланыстылығы. “Тұрақты даму” ұғымына анықтама жəне тұрақты даму тұжырымдамасын іске асырудағы экологияның рөлі.		Негізгі әдебиеттер -1-9	0,33
ЖАЛПЫ ЭКОЛОГИЯ НЕГІЗДЕРІ Дара организмдер экологиясы – аутэкология Биологиялық жүйелердің ұйымдастырылу деңгейлері. Организм жəне оның тіршілік ету жағдайлары. Экологиялық факторлар жəне олардың классификациясы. Антропогендік фактордың əсерінің өзіндік ерекшеліктері. Ю.Либихтың минимум заңы. В.Шелофордтың толеранттық заңы. Толеранттық диапазоны. Стенобиоттық жəне эврибионттық организмдер. Организмдердің тіршілігі үшін негізгі абиотикалық факторлардың экологиялық мəні. Қоршаған ортаның экологиялық сыймдылығы.		Негізгі әдебиеттер -1-9	0,33
Популяциялар экологиясы - демэкология Популяция туралы түсінік. Популяцияның статикалық сипаттамалары: популяцияның саны (тығыздығы) жəне биомассасы, жастық жəне жыныстық құрамы. Популяцияның динамикалық сипаттамалары: туылымы, өлім-жітімі, тірі қалу қисық сызықтары, өсуі жылдамдығы. Популяция санының экспотенциалдық жəне логистикалық өсуі. Популяция санының реттелуі. Популяция тығыздығына тəуелді жəне тəуелсіз факторлар.		Негізгі әдебиеттер -1-9	0,33
Қауымдастықтар экологиясы - синэкология Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе туралы түсінік. Экожүйедегі түраралық байланыстардың негізгі формалары. Түр аралық бəсекелестік – қауымдастықтың түрлік құрылымын сақтаушы негізгі механизмдердің бірі. Г.Ф. Гаузенің бəсекелестік арқылы жою принципі. Экологиялық қуыс: потенциалдық жəне іске асырылған экологиялық қуыс. Экожүйедегі энергия ағыны жəне химиялық элементтердің айналымы. Термодинами-каның бірінші жəне екінші бастамалары. Линдеманның энергия тасымалының 1% жəне 10% ережелері. Биоценоздың трофикалық құрылымы (продуценттер, консументтер, редуценттер). Қоректік тізбектер жəне трофикалық деңгейлер, қоректік торлар. Экологиялық пирамидалар. Экожүйелердің өнімділігі (бастапқы жəне туындаушы өнім). Экожүйелердің табиғи дамуы: бастапқы жəне қайталанған сукцессиялар.		Негізгі әдебиеттер -1-9	0,33
Биосфера жəне оның тұрақтылығы Биосфера тұжырымдамасының қалыптасуы. В.И.Вернадский биосфера жəне ноосфера туралы ілімі. Тірі зат тұжырымдамасы. Тірі заттың ғаламдық рөлінің анықталуы. Антропогендік əрекетті қуатты геологиялық жəне геохимиялық факторлар ретінде мойындау тұжырымдамасы. Адамның экожүйедегі орны. Биосферадағы заттар айналымы. Əлемдік биогеохимиялық циклдар. В.И.Вернадскийдің негізгі биогеохимиялық заңдары.		Негізгі әдебиеттер -1-9 Қосымша әдебиеттер –2,3,14	0,33
ТҰРАҚТЫ ДАМУ Тұрақты даму тұжырымдамасы “Тұрақты даму” ұғымының пайда болу тарихы: Рим клубы, Медоуз жəне Форестер еңбектері (Өсу шектері, 1972). БҰҰ-ның Қоршаған орта жөніндегі бірінші конференциясының Декларациясы (Стокгольм, 1972). Рио-де-Жанейрода (1992) жəне Йоханнесбургте (2002) өткен Дүниежүзілік саммиттер. Тұрақты дамудың стратегиясы мен принциптері. Тұрақты даму деңгейлері – жергілікті, аймақтық, ұлттық, мемлекетаралық, əлемдік деңгейлер. Əр деңгейдегі тұрақты даму мүмкіншіліктерін анықтаушы факторлар.		Негізгі әдебиеттер-1-95 Қосымша әдебиеттер –7,13	0,33
Табиғи ресурстар жəне табиғатты ұтымды пайдалану – тұрақты даму аспектілерінің біріҚоршаған ортаны оңтайландыру – табиғатты ұтымды пайдаланудың теориялық негізі. Жердің табиғи ресурстарының сипаттамалары: литосфера, гидросфера жəне атмосфера ресурстары. Табиғи ресурстардың классификациясы: сарқылатын, сарқыл-майтын, қалпына келетін, қалпына келмейтін ресурстар.		Негізгі әдебиеттер-1-9 Қосымша әдебиеттер –1-14	0,33
Биосферадағы тұрақсыздықтың пайда болуының анторпогендік факторлары Қазіргі заманның əлемдік экологиялық проблемалары (климаттың өзгеруі, озон қабатының бұзылуы, қышқыл жаңбырлар, шөлдену, биологиялық əралуандылықтың кемуі, Əлемдік мұхиттың ластануы жəне т.б.) олардың пайда болу себептері жəне зардаптары. Ауыл шаруашылығы мен өнеркəсіптің қарқынды дамуына байланысты пайда болған экологиялық проблемалар. Қоршаған ортаның физикалық, химиялық, биологиялық ластануы жəне олардың экологиялық-генетикалық зардаптары.		Негізгі әдебиеттер-1-9 Қосымша әдебиеттер –1-14	0,33
Қазіргі заманның əлеуметтік-экологиялық проблемалары жəне тұрақты даму Əлеуметтік-экологиялық дағдарыс жəне тұрақты даму. Халық санының өсуі жəне оның сапалық көрсеткіштерінің өзгеруі. Туылым мөлшеріне əсер ететін факторлар, отбасын жоспарлау əдістері. Урбандалу проблемалары. Кедейшілік жəне табыстың əділетсіз бөлінуі. Энергетикалық дағдарыс проблемалары жəне олардың шешілу жолдары. Əлемдік азық-түлік проблемасы, шешілу жолдары. Ресурстық дағдарыс, себептері мен салдарлары, шешілу жолдары. Жер генофондының өзгеруі, ортаның жалпы агрессивтілігінің артуы, тірі организмдерге көрсетілетін əсерлердің жаңа түрлері.		Негізгі әдебиеттер-1-9 Қосымша әдебиеттер –1-14	0,33
Табиғатты қорғау жəне тұрақты даму Қоршаған ортаны қорғаудың принциптері мен əдістері. Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі. Генетикалық əралуандылықты қорғау. Биосфералық резерваттар. Қызыл кітап жəне оның биологиялық əралуандылықты сақтаудағы рөлі.		Негізгі әдебиеттер-1-9 Қосымша әдебиеттер –1-14	0,33
Қазақстан Республикасының тұрақты дамуының өзекті экологиялық проблемаларыҚазақстан Республикасының табиғи ортасын тұрақсыздандыру процестері, себептері мен салдарлары. Арал аймағының əлеуметтік-экологиялық проблемалары. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуын қамтамасыз ету: Тұрақты даму тұжырымдамасы. Тұрақты даму стратегиясы жəне Қазақстанның тұрақты дамуын қамтамасыз ету механизмдері.		Негізгі әдебиеттер-1-9 Қосымша әдебиеттер –1-14	0,33