Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның атақты спортшылары

ТЫҢДАЛЫМ

1-тапсырма. Тыңдаңыз, айтыңыз. Жаңа сөздермен танысыңыз:

еңбегін сіңірген – заслуженный

жеңімпаз – победитель 

бапкер – тренер

жарыс – состязание 

нұсқаушы - инструктор

жаттықтырушы– тренер

кәсіпқой боксшы – профессиональный боксер

 

ОҚЫЛЫМ

2-тапсырма. Тыңдаңыз, оқыңыз.

Қажы Мұқан Мұңайтпасұлы – Қазақ халқының тарихындағы тұңғыш кәсіпқой балуан. Тұтас ғұмырын күрес өнеріне арнап, ұланғайыр жері мен өршіл халқын бірінші болып өзге жұртқа паш еткен, өзінен бұрынғы қандастары баспаған топырақты басып, көрмеген елді көріп, өзге қазақ тақпаған алтын, күміс медальдарды мойнына тұңғыш ілген Қажы Мұқан бабамыз.

Тарихи деректерге сүйенсек ол 1871 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Қараөткел деген ауылда дүниеге келген. Кейбір зерттеулерде, оның 1886 жылы туғандығы айтылады. Қажымұқан кедей шаруаның баласы болғандықтан, орыс байларына және дәулетті адамдарға жалданған. Сөйте жүріп, күреске түсіп, той-томалақтарда елге көрініп, бала балуан деген атқа ие болған.

Мұқанның үлкен спорттық табыстарының бірі – 1909 жылы Рига қаласында өткен Рига чемпионатында Мұқан үлкен табысқа жетті. Ол 10 кездесуде таза жеңді. Бірінші жүлде, яғни бас бәйге алуы, қазақ балуанының шынында да “чемпионның чемпионы” екенін дәлелдеді.

Ол еркін күрес бойынша Америка чемпионы атағына ие болады.(1910).

Ол орыстың көптеген палуандарымен танысып, дос болады. Олардың ішінде Иван Поддубный, Иван Шемякин сияқты мықты-мықты дүние жүзіне белгілі жауырыны жерге тимеген, Иван Зайкин тәрізді балуандар бар, Шульц деген палуан осылармен тек қана күресіп қана қойған жоқ, рухани жағынан жақындасып, ұзақ жылдар дос болды.

Ол поляк қызымен отау құрған. Омбыда мешітке апарып, оған Бәтима деген ат беріп, мұсылман дініне кіргізген. Патша үкіметі құлаған соң, балуанның отбасы азамат соғысы мен аштықтың салдарынан біраз сергелдеңге тап болады.

Егер ол өз заманында тәуелсіз елдің азаматы болса, оның Мұқан Мұңайтпасұлы деген шын есімі әлемдік спорт тарихында алтын әріптермен жазылар еді. Өмірінің 55 жылын күрес пен цирк өнеріне арнап, 50 шақты медальдің иесі болып, жеңіс тұғырынан түспеген дара тұлға - қазақтың нағыз хас батыры.

Ол 1948 жылы Оңтүстік Қазақстан облысы, Бөген ауданы, Ленин туы колхозында қайтыс болды. Темірлан деген ауылда, қабырының басына ескерткіш орнатылған. Оның төрт әйелінен тараған ұрпақ Түркістан мен Ақмола өңірінде өмір сүруде.

Қажымұқан – кәсіпқой күрестің үш түрінен, атап айтқанда, еркін күрестен, французша (грек-рим) күрестен, джию-джису күресінен әлем чемпионы. Ол – кәсіпқой спорттың жарық жұлдызы, қазақ халқының бағына біткен күш атасы, қайталанбас біртуар тұлға.

(Ғ.Тәшімбаев. Күш атасы. Алматы «Қазақстан», 1990)

 

ЖАЗЫЛЫМ

3-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырыңыз:

Орасан күштің иесі, күрестің бірнеше түрінен әлем чемпионы атанған... қазақ алыбы! Теңдессіз өнерімен жер шарын аралаған,...күреске түсіп, 48 медаль олжалаған Қажымұқандай мықты... басында түркі халықтарының ішінде қазақта ғана болды. Ресейдің... Қажымұқаннан күші асқан ешкім болмағанын да айтуға тиіспіз. Дүние жүзінің... Иван Поддубный, Иван Шемякин, Алекс Аберг, Иван Заикин, Георг Лурих, Георг Гаккеншмидт, Поль Понс, Вейланд Шульц сынды жампоздармен қатар жүру, боз кілемдегі... осы балуандарды шетінен жығып, бәйге алу — сол заманда нағыз ерлік еді. Ол кезде... буына семірген Ресей күресінің қожайындары қазақты шын мәнінде менсінбеуші еді. Қажымұқан сондай ортада.... жатқа берген жоқ. Кеудесін ешкімге бастырмады. Күрес қожайындарының, төрешілердің сан мәрте... белі бүгілмеді, еңсесі түспеді.

4-тапсырма. Спорт, олимпиада, спартакиада, марафон, футбол, волейбол, теннис, шейпинг, баскетбол терминдеріне түсініктеме беріп, сөйлем құраңыз:

СӨЙЛЕСІМ

5-тапсырма. Берілген сұхбатты жалғастырыңыз

– Жалғас, қазіргі қазақ спорты жайлы не білесің?

–.......

– Спортпен айналысатын адамға темекі шегуге бола ма?

–...........

– Спирттік ішімдіктердің де зияны бар ма?

–.................

– Саған ұлттық спорттың қай түрі ұнайды?

–....................

– Қазақша күрестің жеңімпазы кім?

–.....................

– Өзің спорттың қай түрімен айналысасың және қашаннан бері?

–.....................

6-тапсырма. Мақал-мәтелдерді оқып, мағынасын түсіндіріңіз

Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар.

Арыстандай күшің болса, түлкідей әдісің болсын

Өнерлі жігіт өрде озар, өнерсіз жігіт жер соғар.

Жігіттің екі өнері бар: Атқан да жыққан, ашқан да оқыған.

 

№4 СОӨЖ тапсырмалары: