Кәсіптік шеберліктін курамдас бөлігі педагогикалық қарым қатынас.

Еліміз егемендігін алагннан бері бұрыннан қалыптасқан білім беру жүйесі терең озгерістерге ұшырауда. Педагогикалық үрдістің сапалы блуына көңіл бөлініп отыр. Солардың бірі –педагогикалық үрдістегі мұгалім мен оқушының қарым қатынасы.

Қарым-қатынас –мұгалім, тәрбиеші,тренер,студия жетекшілерінің болінбейтін элементі,негізі. Сабак үйірмелердегі, спорт залдарындагы, шеберханалардагы сабактар, мейрамдар, саяхат, емтихандар, ата-аналар жиналысы, педагогикалық кеңестер –мұның барі қарым-қатынастар, оқушылармен, әріптестермен, әкәімшіліктермен, ата -аналармен карым –қатынас.

Негізгі коңіл аударатын мәселе-педагог пен тәрбиеленуші арасындагы кәсіби қарым- қатынас.

Педагогикалық қатынасқа ерекше коңіл болген В.А.Кан -Калик, А.В.Мудрик, А.А.Леонтьев,А.Б.Ынтықбаева және т.б.ғылыми еңбектері бар.

Ұстаз өзінің қызметінде қарым-қатынастың барлық міндеттерін атқаруы тиіс. Ол мағұлмат беруші де,окушыны немесе сынып окушыларын танып білуші де жане ұжымдык қарым-қатынас пен өзара қатынастарда ұйымдастырушы да болады.

Педагогикалык қарым қатынас –қарым-қатынастың ереккше түрі,кәсіби категориясы болып табылады. Ол әрқашан оқытушы,дамытушы және тәрбиелеуші қызмет атқарады, Педагогикалық іс- әрекет-динамикалық іс –әрекет: тәрбиелеушілердін жасына қарай әрі педагогтың, әрі балалардың қарым қатынас көзқарасы,позициясы озгеріп отырады.

Педагогикалық қарым–қатынас- біріккен іс-әрекет қажеттілігін тугызатын,білімгерлер арасындагы байланыстың дамуын орнататын көп жоспарлы үрдіс.

Ол әрқашан білім беруші,дамытушы және тәрбиелуші қызымет атқарады.

Қарым-қатынастың дәстүрлі өзара байланысқан үш функциясын бөліп корсетуге болады.

1)коммуникативті(ақпарат алмасу)

2)перцептивті(адамдардын бірін бірі тануы, қабылдауы)

3)интерактивті(біріккен іс-әрекетті ұйымдастыру,реттеу.).

Қарым-қатынасты тану,түсіну жане багалау-екі процесс. Педагог өз тәрбиеленушілерін таниды, ал олар педагогты іштей тануга тырысады.

Қарым қатынас іс әрекетті ұйымдастыруда маңызы зор. өткені, оқушыларға жұмыстың дайын түрі мен әдісін ұсынғанннан гөрі оларды шығармашылық ізденіс арқылы педагогтар мен тәрбиеленушілердің біріккен маңызды іс-әрекеті.

Карым-қатынастың іс әрекетті ұйымдастыруда маңызы зор. Педагогикалық іс әрекеттің тиімділдігі қарым-қатынас стилі және тәрбиеленушіге жетекшілік ету стиліне байланысты болады. Стиль әдістер мен тәсілдердің жиынтығы, ол адамдардың өзін өзі ұстау мәнеріне тән. Педагогикалық қарым қатынас пен педагогтың жетекщілік стилінің ерекшеліктері, бір жағынан, педагогтың даралығына, құзіреттілігіне, коммуникативті мәдениеттілігіне, тәрбиеленушіге, эмоциональды-адамгершілік карым-қатынасына, кәсіби іс-әрекетіне шығармашылықпен қарауына байланысты болса, екінші жағынан тәрбиеленушілердің жас ерекшеліктеріне, жынысына, тәрбиелілігі мен білімділігіне, оқу ұжымының ерекшеліктеріне байланысты.

Педагогикалық іс-әрекеттің тиімділігі қарым-қатынас стилі және тәрбиеленушілерге жетекшілік ету стиліне байланысты болады.

Педагогтың қарым-қатынас стильдері:

1.Педагогтың жоғары кәсібилігі негізіндегі қарым-қатыныс.

2.Достық негізіндегі қарым-қатынас.

3.Ара қашықтық қарым-қатынас (общение-дистанция).

4.Қорыту қарым-қатынасы, гумандық емес, қатал тәртіп, қорқыту, сөзін жүргізу, сөзсіз бағынуды талап етеді. Бұл-біріккен педагогикалық іс-әрекет бола алмайды.

5.Қылжақтау (заигрывание) қарым-қатынасы.

6.Таң-тамашалық (превосходство) қарым-қатынасы.

 

Педагогикалық қарым-қатынас деңгейлері:

Сабақ үстіндегі және сабақтан тыс оқу іс-әрекетінің формаларын пайдаланатын оқытушының қызметін талдай отырып,қарым-қатынастың әр түрлі деңгейлерін бөліп алуға болады:

жоғары -өзара түсінісу, өзара қарым-қатынас жасау, сенім артуда жылылықпен сипатталады; 

Орта.

төмен – түсінбеушілік, бір-біріне жат болу, суық қарау, өзара көмектің болмауымен сипатталады.

Педагогикалық қарым-қатынас стилі педагогикалық жетекші стилден келіп шығады. Педагогикалық жетекші стиль педагог пен тәрбиеленушінің көзқарасынан, тұлға мен ұжымының өзара әрекеттесу тәсілдерінен, тура және кері байланыстан, бағалаудан, қарым-қатынас түрлерінен көрінеді.

Жетекші стильдер мынадай: