Ндірістік мүмкіндіктерінің қисығы

Айналым моделі

Бұл модель бойынша экономика екі сектордан тұрады:үй шаруашылықтары мен фирмалардан,өнім нарығы және өндіріс факторларының нарығы бар.Карама қайшы екі ағын бар:ақша және екінші нақты (тауарлар,қызмет көрсету,ресурстар).Өндіріс факторлары нарығында сұраныс бар ресурстарын ұсына алған индивидум(белгілі бір біліктілік еңбек,капитал,жеке меншік),сәйкес еңбекақы алып,(жалаұы,пайыздар,жал төлемі),өндіріс нарығында таңдау мүмкіндігіне ие бола алады.Фирма өздері өндірген тауарларды сатудан және қызметтер көрсетуден түскен ақшаларын үй шаруашылықтарының ресурстарын сатып алуға жұмсайды.Үй шаруашылықтары не тұтынатынын шешеді,олай болса,не өндіреміз деген сұрақ туады.Мұндай шешімдер фирмалардың өндірістік жоспарларының негізі болуы керек.Бұдан фирма шектеулі ресурстарды қалай пайдалану туралы шешім қабылдауы керек.Қорытындылай келе,айналым моделі нарықтық экономиканың басты сұрақтарына жауап алуға мүмкіндік береді.            

Экономикада позитивті және нормативті талдау қолданылады.

Позитивті талдау -бұл экономикалық құбылыстардың өзгеріс әсерін болжауға тырысады.Ол «не бар» деген сұраққа жауап береді.

Нормативті талдау экономикалық талдау,не орындал-уы қажет жөнінде ұсыныстар берумен ерекшеленеді.Ол «қалай болуы керек» деген сұраққа жауап береді.Өндірілген тауар мен қызметті тиімді болуы мәселесі позитивті талдау мөлшерінде шешілуі керек,ал әділеттілікке қатысы бар мәселелер нормативті талдауға қатысты.

 

2.Өндірістік мүмкіндіктер қисығы. Экзогенді және эндогенді айнымалылар.Экономикалық талдау барысындағы әсерлерін сипаттаңыз.

 Ресурстардың шектеулі болуына байланысты оларды үнемдеу мен тиімді орналастырудың ең жақсы тәсілдерін іздестіру барысында «Не өндіреміз?», «Қалай өндіреміз?»,«Кім үшін өндіреміз?» деген сұрақ туындайды.Осы айтылған проблемаларды өндірістік мүмкіндіктер қисығы арқылы көрсетуге болады. Бұл қисық 2 секторлы экономикалық модель.Өндіріс мүмкіншіліктері-қоғамның өз қолындағы ресурстары-ның бәрін түгелімен белгілі бір деңгейдегі технология бойынша толық әрі тиімді пайдаланып, экономикалық игіліктер өндірудегі мүмкіншіліктері. MN сызығы- өндірістік мүмкіндіктер қисығы – ресурстарды толық пайдалану кезіндегі альтернативтік нұсқаларды сипаттайтын қисық деп атаймыз.

В игілік

                           

M

Е1

   В1

Е2

              В2                   А игілік

 

 

N

А1            А2

ндірістік мүмкіндіктерінің қисығы

 

Экономикалық модельдер 2 айналымға бөлінеді:

1)Экзогенді немесе сыртқы,

2)Эндогенді немесе ішкі.         

Экзогенді айнымалылардың мәні модель құрылмастан бұрын белгілі болады-бұлар берілген ақпараттар. Модельді талдау кезінде зерттеліп отырған экономикалық құбылыстың қасиеттері туралы белгілі бір қорытынды шығарылады. Бұл кезде анықталған шамаларды эндогенді айнымалылар дейміз.

Олар модельдің нәтижесі болып табылады. Модельді құру нәтижесінде экзогендік айнымалылардың эндогенді айнымалыларға қалай әсер ететінін көреміз.

Экономикалық талдау барысында 2 негізгі әсер қарастырылады:

1) Экстенсивті немесе кеңею-бұл өндіріс факторларының санын арттыру есебінен өндірісті ұлғаюға бағытталған экономикалық іс-әрекет.

2) Интенсивті немесе үдемелі-бұл техника мен технологияны жетілдіру, өндіріс факторларының сапасын көтеру есебінен өндірісті ұлғайту.

 

3.Сұраныс. Сұраныс заңы. Сұраныс қисығы. Сұраныс көлеміне әсер ететін факторларын сипаттап жазықтықтағы графикте кескіндеңіз.

Сұраныс- нарықтың ұсынатын бағасының әрбір шамасымен тұтынушылардың сатып ала алатын немесе сатып алуға дайын тауарларының санын көрсетеді.

Сұраныс көлемі(Q)-тұтынушылардың талғамы ақшалық табыс шамасы, тұтынушылардың жинағы, белгілі бір тауарлармен қатар басқа бір тауар бағаларына тәуелді. Сұраныс бағасы(P)-тұтынушылар-дың тауар бірлігі үшін төлеуге келісетін ең жоғарғы баға.Сұраныс функциясы Q(Р)-сұраныс көлемінің осы анықтайтын факторлардан тәуелділігін сипаттайды.

Сұраныс заңы -тауарлардың бағасы неғұрлым төмен-деген сайын тұтынушының сатып алатын тауарлары көбейеді немесе керісінше.

Сұраныс қисығы – қарастырып отырған тауарлардың нарықтық бағасы мен сұраныс көлемінің арасындағы тәуелділікті көрсетеді. Сұраныс қисығының бойымен жылжу баға өзгергендегі сұраныс көлемінің өзгерісін көрсетеді.     

 

Сұранысқа әсер етуші факторлар:                                                  

1) Бағалық фактор;

Бағалық емес фактор.                                                                                                                                                                                                                         

 

Бағалық емес факторлар:

1) Басқа тауарлардың бағасы немесе бірін-бірі толықтыратын тауарлар-(Р_s,Р_c).

Тұрақты табыс-(I).

3) Осы өнімді тұтынудағы тұтынушылардың жалпы саны- (N)

4) Тұтынушылардың күтуі- (E)

5) Тұтынушы талғамы- (T)

Бағалық фактор:

4. Ұсыныс. Ұсыныс заңы. Ұсыныс қисығы. Ұсыныс көлеміне әсер ететін факторларын сипаттап жазықтықтағы графикте кескіндеңіз.

Ұсыныс – бұл өндірушінің белгілі бір уақытта, белгілі бір бағамен нарықта сатуға дайындаған тауарларының саны. Ұсыныс заңы – бұл баға мен сатылатын тауар санының арасындағы тікелей қатынас, яғни тауардың бағасы өскен сайын оның сатуға дайындаған саны да молаяды (басқа жағдайлар тұрақты болғанда) және де керісінше.
Ұсыныстың қисығы – бұл ұсыныс заңының графиктегі көрінісі, яғни бұл сызықтың нүктелері бағалардың белгілі бір мерзімде өзгеруінен сатушылардың нарықта қанша тауар ұсынатынын көрсетеді.

Ұсынысқа бағадан басқа да бағасыз факторлар әсерін тигізеді:

1. Ресурстардың бағасы. Ресурстар бағасының өсуі ұсыныстың азаюына әкеледі.

2. Технология. Технологияның жетілдірілуі ұсыныстың өсуіне әкеледі.

3. Бірін бірі алмастыратын және бірін бірі толықтыратын тауарлардың бағасы.

4. Келешекте инфляциялық және тапшылық жағдайлардың өзгерістерін күту.

5. Бәсекенің деңгейі

6. Салықтар және субсидиялар. Салық ставкасының өсуі ұсыныстың азаюына, субсидияның берілуі – ұсыныстың өсуіне әкеледі.

             Бағалық емес факторлардың әсер етуі

 

 

5. Нарықтық тепе-теңдіктерін және ұтыстарын сипаттаңыз.. Олардың ара қатынасын жазықтықтағы графикте кескіндеңіз.

Нарықтық тепе теңдік сұраныс пен ұсыныс қисықтарының бір нүктеде қиылысуы кезінде орнайды.

 

Нарықтағы тепе-теңдік