Жеке және ұжымдық еңбек дауларының пайда болу негіздері.

Ұжымдық еңбек дауларында бүкіл ұжымның құқықтары, өкілеттіктері мен мүдделері дауланады және қорғалады. Мұндай дауларға бір жағынан – еңбек ұжымы немесе бірнеше ұйымдардың еңбек ұжымдары, екінші жағынан -  бір немесе бірнеше ұйымдардың басшылығы қатысады. Ұжымдық еңбек даулары келесі құқықтық қатынастардан туындайды:

а) еңбектің ұжымының басшылықпен, соның ішінде, ең жоғарғы басқару органмен арасындағы құқықтық қатынастардан;

ә) кәсіптік одақтың басшылықпен арасындағы құқықтық қатынастардан;

Сондықтан, ұжымдық еңбек дауларын еңбек ұжымының басшылықпен арасындағы және кәсіптік одақтың басшылықпен арасындағы еңбек даулары деп бөлуге болады.

Ұжымдық еңбек дауы – бұл тараптардың арасындағы келесі мәселелерге қатысты туындайтын келіспеушіліктер:

а) еңбектің әлеуметтік – экономикалық жағдайларын және өндірістік тұрмысты өзгерту немесе еңбектің жаңа жағдайларын белгілеуге қатысты;

ә) ұжымдық шартты, келісімді бекітуге немесе өзгертуге қатысты;

б) еңбек туралы заңдардың талаптарының орындалмауына қатысты.

Көп жағдайда ұжымдық еңбек даулары талап-арыздық емес сипатқа ие болады және ерекше тәртіпте арнайы комиссиялармен қарастырылады.

Бақылау сұрақтары:

1. Келісім комиссиясының құқықтық мәртебесі.

2. Жеке Еңбек дауларын сотта қарау.

3. Еңбек даулары бойынша шешімдерді орындау.

 

 

18. Лекция тақырыбы: Еңбек даулары.

Жоспары:

1. Азаматтардың жеке және ұжымдық дауларына конституциялық құқығы, ереулі құқықты қосқанда.

2. Еңбек дауларының қарайтын органдары.

3. Жеке еңбек дауларын келісім комиссиясында қарау.

Лекцияның мақсаты: Қызметкерлер өкілдері келісім комиссиясына ұйымның жалпы жиналысында сайланды. Жұмыс берушінің өкілдерінің саны жалпы жиналыста белгіленген қызметкерлер өкілдерінің санына сай келуге тиіс.

Лекцияның мәтіні:

       1. Азаматтардың жеке және ұжымдық дауларына конституциялық құқығы ереулі құқықты қосқанда.

Еңбек дауларын не арнайы уәкілетті органдар не еңбек дауларын шешу міндетіне және осы үшін белгілі бір өкілеттерге ие соттар қарастырады.Еңбек дауларын қарастыратын органдарға мыналар жатады:-басшылық және кәсіподақ органы (еңбектің жеке жағдайларын белгілеу немесе өзгерту туралы);-келісім комиссиялары (тараптардың келісімі бойынша);-бітімгершілік комиссиялары және еңбек арбитраждары (еңбек және тұрмыстың жағдайларын өзгертуге және жаңа жағдайларды белгілеуге, ұжымдық шарттарды және өзге де келісімдерді  бекітуге және орындауға байланысты);-жоғары тұрған ұйым;-сот.

Органның құзіреті - бұл органның құқықтары мен міндеттерінің, еңбек даулары саласындағы функцияларының, яғни, өкілеттіктерінің жиынтығы. Органның құзіретіне оның еңбек дауын өз қарауына алу құқығы да, осы дауды қарау өкілеттіктерді де және шешім шығару құқығы да жатады. Бұл жерде органның құқықтары бір мезетте оның міндеттері де  болып табылады. Мысалы, еңбек дауын қарастыру тиісті органның құқығы әрі міндетті  болып табылады. Сондықтан, еңбек дауларын қарастыратын органның өтінішті қабылдаудан немесе еңбек дауын қарастырудан бас тартуға құқығы жоқ.

Ведомстволық - бұл нақты бір еңбек дауының қандай уәкілетті органда қарастырылатынын анықтау. Ол еңбек дауының субъектілер тобы бойынша (жеке немесе ұжымдық) және мазмұны бойынша (еңек жағдайын белгілеу немесе оларды қолдану) анықталады. Әрбір орган тек өзіне ведомоствалық тұрғыдан тиесілі дауларды қарастырады. Сол себепті, еңбек дауын қарастыру жөнінде шағымбастан бұрын қай органға талап-арызды еңбек дауларын қарастыруға құзіретті, ол талап-араздық емес сипаттағы дауларды қарастырмайды. Яғни, талап-арыздық емес сипаттағы даулар соттың ведомствалығына жатпайды, келісім комиссияларында қарастырылады. Ал келісім комиссияларында келісімге келмеген жағдайда еңбек арбитражында қарастырылады.

       2. Еңбек дауларының қарайтын органдары.

Келісім комиссияларының еңбек дауларын қарау тәртібі Қазақстан Республикасы Еңбек және салықтық әлеуметтік қорғау министірінің 2000 жылғы 15 ақпанындағы №37 бұйрығымен бекітілген “Келісі комиссияларының еңбек дауларын қарау тәртібі туралы” нұсқаулықта анықталған. Осы нұсқаулыққа сәйкес келісім комиссиясы жұмыс берушінің өкілдері мен қызметкерлер өкілдерінің тең мүшелерінен тепе-тең негізде құрылады. Қызметкерлер өкілдері келісім комиссиясына ұйымның жалпы жиналысында сайланды. Жұмыс берушінің өкілдерінің саны жалпы жиналыста белгіленген қызметкерлер өкілдерінің санына сай келуге тиіс. Комссияның сандық құрамы мен оның өкілеттік мерзімімін тараптардың өкілдері белгілейді. Комиссия мүшелері алғашқы ұйымдастыру мәжілісінен өз құрамынан төраға мен хатшыны сайлайды. Комиссия төрағасы мен хатшысы егер олар үшін комиссия мүшелерінің жартысынан астамы дауыс берсе сайланған деп саналады. Комиссия төрағасы болып кез келген тараптың өкілі сайлануы мүмкін. Келісі комиссиясын ұйымдық-техникалық жағынан (жабдықталған үй –жайлар, оргтехника, қажетті әдебиеттер беру, ісжүргізуді, қызметкерлердің өтініштерін есепке алу мен сақтауды ұйымдастыру, шешімдердің көшірмелерін дайындап беру және т.б.) жұмыс беруші қамтамсыз етеді. Комиссияның еңбек даулары бойынша құзіреті. Комиссия еңбек үрдісі кезінде қызметкер мен жұмыс беруші арасында туындайтын еңбек дауларын қарау жөніндегі орган болып табылады. Комиссия:

1) басқа жұмысқа ауысу және басқа жұмысқа ауысу кезінде еңбекақы төлеу;

2) жеке еңбек шартының талаптарына өзгерістер енгізу;

3) жұмыс уақытының режимі, еңбек тәртібі;

4)демалыстың ұзақтығы, соның ішінде жыл сайынғы демалыстың ұзақтығы;

5)тәртіптік шаралар қолдану туралы;

6) еңбекке ақы төлеу және еңбекті қорғау мәселелері жөніндегі еңбек дауларын;

       7) еңбек туралы заңдар, жеке және ұжымдық шарттарды қолдану мәселелері жөніндегі басқа да дауларды қарауы мүмкін. Еңбек дауларын қарау тәртібі. Еңбек туралы заңдарда өзгеше көзделмегендіктен қызметкер еңбек дауларын қарау үшін комиссияға азаматтық заңдарда белгіленген мерзімдерде өтінішін жасауға құқылы. Комиссияға келіп түскен қызметкердің өтінішін комиссия хатшысы міндетті түрде тіркеуі тиіс. Өтінішті алудан бас тартуға жол бермейді. Комиссияның отырысы, әдетте, жұмыстан тыс уақытта өткізіледі, ал егер белгілі бір дәлелді себептермен еңбек дауларын жұмыстан тыс уақытта қарау мүмкін болмаса, сол ұйымда жұмыс істейтін комисия мүшелеріне, қызметкерге, сарапшыға, куәгерге және басқа қатысушыларға ұжымдық шарт негізінде, ал ол жасалмаған болса жұмыс берушінің шешімімен жалақысы сақтала отырып уақыт беріледі. Еңбек дауы өтініш берген қызметкердің қатысуымен қаралады, ал, дауды сырттай қарауға сол қызметкердің жазбаша өтініш болған күнде ғана жол беріледі. Қызметкер комиссия отырысына келмеген жағдайда дауды қарау кейінге қалдырады, ал, қызметкер себепсіз екінші рет келмей қалған жағдайда комиссия бұл өтінішті қараудан алып тастау туралы шешім шығарады. Комиссияның бұл шешімі қызметкерді тағы да өтініші жасау құқығынан айырмайды.

       3. Жеке еңбек дауларын келісім комиссиясында қарау.

Комиссия істің мән-жайын анықтау үшін отырысқа куәгерлер мен мамандарды шақыруға құқылы. Комиссия отырысы өкілетті деп саналуы үшін оған комиссия мүшелерінің кемінде жартысы, қызметкер өкілдері мен жұмыс беруші өкілдері тепе-тең пайызбен қатысуы тиіс. Комиссия шешімінің күші тараптар үшін міндетті, ол қосымша дәлелдемелерді керек етпейді. Шешім дәлелді болуға, еңбек туралы қолданып жүрген заңдар мен жеке еңбек және ұжымдық шарттарға, ішкі еңбек тәртібі ережелеріне және нұсқаулықтарға негізделуі тиіс. Егер комиссияның шешімдерін орындау барысында тараптар арасындағы дауды түсіндіруде келіспеушіліктер туындаса, онда ол алғашқысын түсіндіретін қосымша шешім шығаруға құқылы. Өтініш  иесінің талаптарын қанағаттандырған келісім комиссияның шешімін келесі жақ үш күн мерзімде орындайды. Комиссияның еңбек даулары жөніндегі шешімімен келіспеген жағдайда қызметкер немесе жұмыс беруші сотқа шағымдануға құқылы. Еңбек дауларын сотта қараудың тәртібін ҚР-ның заңдары белгілейді. “ҚР-дағы еңбек туралы” Заңның 101-бабына сәйкес қызметкерлер еңбек құқығы қатынастарынан туындайтын талаптар бойынша сотқа шағымданғанда мемлекеттік кіріске түсетін (істі қараумен байланысты мемлекеттік баж және шығындар) сот шығындарын төлеуден босатылады.

Бақылау сұрақтары:

1. Еңбек дауларын қарастыратын органдар.

2. Еңбек дауларының себептері.

1. Еңбек дауларын қарастырудың тәртібі.
2. Жеке еңбек дауларының түрлері
3. Ұжымдық еңбек дауларын шешудің кезеңдері.
4. Соттарда Еңбекдауларын қарау ерекшілігі.
5. Дауды тараптардың қарауы.

19. Лекция тақырыбы: Халықаралық еңбек құқығы. Жақын және алыс шетелдерде еңбекті құқықтық реттеу.

 

Жоспары:

1. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу пәні.

2. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу әдісі және қағидалары.

3. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің субъектілері.

Лекцияның мақсаты: Қазақстан өз тәуелсіздігін алғаннан кейін, экономикада елеулі өзгерістер алды. КСРО- құлдырауына дейін жоспарлы экономика өзінің жарамсыздығын көрсетті.

Лекцияның мәтіні:

       1. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу пәні.

Нарықтық экономиканың қалыптасу үрдесінде ТМД мемлекеттерінің әр қайсында жаңа өндірістер нысаны мен жаңа қапиталдық қатынастар дамыды. Халықаралық жеке құқықтағы шетел элементімен күрделенген еңбек қатынастарын құқықтық    реттеу Қазақстан үшін өте маңызды, себебі Қазақстан Республикасының кәсіпорындарына шетел азаматтарын жұмысқа тарту кеңінен таралды және Қазақстан Республикасының азаматтары шетелдіктермен инвестицияланған Қазақстан кәсіпорындарындағы жаңа қатынасқа түсті. Кеңес Одағының Еңбек құқығында шетел азаматтарының еңбегін реттеу қарастырылады сондықтан, Қазақстанның еңбек заңнамасы әлі күнге дейін бұл мәселені толығымен қамтымайды. Шетел элементімен күрделенген қатынастарда, бір еңбек қатынасын реттеуде екі немесе одан көп мемлекеттердің заңдары бәсекелестікке түседі. Сол кезде қай мемлекеттің заңын қолдану керек екенін айтамыз. Бүгінгі таңдағы доктрина мен тәжірибе бұл жағдайларды коллизиялық нормаларды қолдану арқылы толық мәнінде шешілмейді, коллизиялық норма тек қолайлы мемлекеттің ұлттық заңнамаларындағы материалдық нормаларға сілтеме жасайды.

       Еңбек құқығындағы коллизиялық мәселені шешу үшін дүниежүзілік тәжірибеде келесі байланымдар қолданылады:

1. Құқықты таңдау еркіндігі (тарап еріктері - lex vountatis).

2. Жұмыс орнының заңы (lex losi laboris).

3. Жұмыс берушінің орналасқан жерінің заңы.

4. Ту елінің заңы (lex flagi).

5. Жұмыс берушінің азаматтығы (lex patrie, lex nationalis).

6. Талдау мәмілесін жасап отырған елдің заңы (lex losi contract).

       Сонымен, жоғарыда аталып кеткен коллизиялық байланымдарды анықтайды.

       Ресей ғалымдарының пікірінше, еңбек құқығында эксаумақты қолдану екі жағдайда рұқсат етіледі: а) арнайы келісімді жасау арқылы. б) егер коллизиялық нормалар тікелей шетел заңдарында сілтеме жасаса, онда барлық жағдайларда шетел заңнамасы қолданылады. Егер олар мемлекеттің жария тәртібіне қайшы келсе, кез келген мемлекет өз аумағында шетел заңдарын қолдануға тыйым салуға құқылы. Кейбір мемлекеттер өздерінің еңбек заңнамаларының эксаумақты әрекет етуін кеңейтуге ұмтылады. Мысалы, АҚШ – тың еңбек жағдайларының әділеттігі, мүгедек туралы заңдары. Бұл заңдар тек АҚШ аумағында ғана әрекет етпейді, сонымен қатар шетелде тұратын американдықтар мен америка компанияларына таралады. lex losi laboris кейде әмбебап бола алмайды. Сондықтан Чехияның халықаралық жеке құқығында lex losi laboris пен қатар қосымша коллизиялық байланымды жұмыс берушінің кәсіпкерлік қызмет жерінің заңы.

       2. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеу әдісі және қағидалары.

Контактімен неғұрылым жақын елдің заңы көптеген даулы жағдайлар тараптар өз құқықтық қатынастарын реттейтін құқықтық таңдау кезінде келіссімге келмеуі нәтижесінде пайда болады.Бұл байланым факторлардың жиынтығы немесе бір басымдылыққа ие факторларды қарастырады. Мысалы, кәсіпорынның орналасқан жері, компонияның басшылығы, шарт тараптарының жалпы азаматтығы, жұмысшының өндірістік нұсқаулықтарды алатын қайнар көзі, жалақы төлеу қайнар көзі мен валюта еңбек шартының типі т.б. “тығыз байланысы осы мемлекеттің еңбек шартын жасасқан жері немесе еңбек қызметін орындап жатқан жер екенін дәлелдейді. Шартта құқықтық таңдау жөнінде тараптардың еріктігі болмаса, онда судья белгілі бір байланыстырушы факторды негізге ала отырып, өз таңдауын жасайды. Бұл коллозиялық байланымды англо – американдық құқықтың тәжірибесі мен докторинасы қалыптастырды. Кейбір ғалымдар осы байланымдар арқылы құқықты қолдану мәселесі шешіледі деген пікірді ұстанса, ал басқалары оны өз мүддесіне қолданады деген пікірде. А. Лунцтың пікірінше, англо – американдық соттар бұл байланымға сүйенгенде өз елінің құқығын қолданудағы субъектизімді көрсетеді. Субъективтік теория – болжаулы ниет, ерік теориясы. Мәмледе көрсетілген мән-жайлардың жиынтығы қолданылатын құқықты нақтылайды. Тараптардың дауды қарауға таңдаған сот қай елдің құқығы бойынша шешуге тікелей анықтайды.

       Жұмысшының еңбек құқығы, әрекет қабілеттігінің жеке заңы бойынша анықталады. Әлбетте, тұлғаның әрекет қабілеттілігі Лизарди ісінде сияқты мәміле жасаған жердің заңының пайдасына шешілуі мүмкін. Мысалы, Англия мен АҚШ заңнамасында шетел азаматы өз заңы бойынша әрекетке қабілеттігі жоқ болса да, шарт жасасқан жердің заңы бойынша әрекетке қабілетті деп танылса, онда lex losi contrastus қолданылады. Еңбек туралы дау пайда болғанда әр мемлекет әр түрлі коллизиялық формациялар қолданылады. Мысалы, Францияда талапкердің немесе жауапкердің азаматтылығы басымдылық маңызға ие. Германия, Австрия, Швейцария, Нидерландта шешуші басымдылық маңызға жауапкердің тұрғылықты жері ие. Ұлыбританияда lex voluntatis шешуші болып табылады, яғни талаптар өздері қай сот елінің заңы қолданылатындығын таңдайды. Неғұрлым жақын байланыс теорияда жұмысшы қызметін орындайтын сот елінің заңы істі қарайды.

       3. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің субъектілері.

Алайда нақты бір мемлекеттің құқығы коллизиялық нормаларда жекелей дифференцияласа да, олар еңбек  жағдайларының әр алуаныдығымен еңбек қатынастарының барлық элементтерін қамти алмайды. Дегенменде, Қазақстан құқығында халықаралық жеке еңек қатынастарына қатысты. Коллизиялық нормалардың жүйесін дайындағанда, осы саладағы шетел тәжірибесін пайдалануымыз қажет. Соңғы жылдарда әр түрлі мемлекеттердің заң шығарушы органдары нормативтік актілерде еңбек аясында заң қақтығыстары жағдайларының орын алуын көрсетеді. Дания, Венгрия, Испания, Австрия мемлекеттерінің халықаралық жеке құқық туралы немесе азаматтық кодекстердің сәйкес тарауларында арнайы еңбек коллизиялық нормалары бар. Қазіргі Қазақстан Респулбикасы заңнамасында және бұрынғы Одақ мемлекеттерінде халықаралық еңбек қатынастарына байланысты коллизиялық нормалар жоқ немесе бірыңғай нормативтік актіде жинақталаған коллозиялық нормалар бекітілмеген. Қазақстан Республикасының “Еңбек туралы Заңында” (10.12.99); АҚ-нің (Ерекше бөлімінде) еңбек қатынастарына қатысты коллизиялық нормалар жоқ. Қазақстан Респулкасының аумағында орналасқан құрылтайшылары немесе меншік иелері толығынан немесе ішінара шетелдік заңды немесе жеке тұлғалар болып табылатын ұйымдардың қызметкерлеріне Қазақстан Респуликасының Еңбек туралы заңдары қолданылады.

Бақылау сұрақтары:

1. Еңбекті халықаралық –құқықтық реттеу пәні, әдісі және қағидалары.

2. Еңбекті халықаралық –құқықтық реттеудің субъектілері.

3. Еңбекті халықаралық –құқықтық реттеудің қайнар көздері және олардың сипаттамасы.

4. ҚР-ның еңбек заңдылығын жетілдіру үшін халықаралық актілердің мәні.

5. Ұлттық еңбек заңдылығын жетілдіру үшін халықаралық актілердің мәні.

6. Шетелдердің еңбек құқығының түсінігі және пәні.

7. Шетелдердің еңбек қатынастарын құқықтық реттеу әдістерінің ерекшеліктері.

8. Алыс және жақын шетелдердің еңбек дауларын шешу тәртібі.

20. Лекция тақырыбы: Халықаралық еңбек құқығы. Жақын және алыс шетелдерде еңбекті құқықтық реттеу.

Жоспары:

1. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің қайнар көздері және олардың сипаттамасы.

2. Халықаралық еңбек стандарты.

3. ҚР еңбек заңдылығын жетілдіру үшін халықаралық актілердің мәні.

Лекцияның мақсаты: Еңбек нарығы – нарықтық экономиканың күрделі элементі. Егеменді Қазақстан еңбекті халықаралық реттеудің қатысушысы болып табылады.

Лекцияның мәтіні:

       1. Еңбекті халықаралық-құқықтық реттеудің қайнар көздері және олардың сипаттамасы.

Соцалистік мемлекеттердің нарықтық саясатқа өтуі мен ашық саясатты жүргізгеніне байланысты дүниежүзінде жаңа геоэкономикалық жағдай өзгеріп, ұлттық экономикалардың бір-біріне тәуелдігі нығая түсті. Жаңа экономикалық үлгідегі қатынасқа көшу барсында Қазақстанда еңбек нарығы елеулі өзгерістерге ұшырады.

       Еңбек қатынастарын реттейтін көп жақты Конвенциялардың саны көп. Оларды бірнеше топтарға бөліп қарастырамыз.

1-ші топ: Адам құқығы саласындағы жалпы танылған актілер - адам құқықтары туралы жалпы Декларацияның (1948ж. 10 желтоқсан) 23-баында: “Әр адамның еңбек етуге, жұмыс түрін еркін таңдауға, әділ және қолайлы еңбек жағдайына, жұмыссыздықтан қорғалуына құқығы бар” делінген.

       1966 жылығы Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар туралы пактінің 6 – бабында: Әр адам құндылығы тең еңбегі үшін, нендей бір кемітусіз, тең еңбекақы алуға құқылы. Әр адамға қауіпсіз және гигеналық талаптарға сай еңбек жағдайлары қамтамасыз етілуі тиіс” делінген.

       2-ші топ: Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ) қабылданған халықаралық көп жақты конференциялардан тұрады. Қазақстан Республикасы 1993 жылдан бастап ХЕҰ-ның қатысушысы болды. Осы жылдан біздің республикамыз еңбекпен қамту, еңбекті қорғау, әлеуметтік қорғаудың халықаралық үрдісіне тартылды, өз кезегінде бұл үрдіс Қазақстанның еңбек базасын жетілдірді.Көп жағдайда конференциялар адамдардың еңбекке құқығы мен қолайлы еңбек жағдайын іс жүзіне асыруына бағытталған. 1990 жылдың 1-қаңтарында ХЕҰ № 169 Конференцияны дайындады. 1919 жылғы Версаль бейбітшілік келісіміне сәйкес ХЕҰ құрылыды, ол БҰҮ-ның арнайы мамандандырылған мекемесі. Негізгі мақсаты – еңбек жағдайы мен еңбекшілердің өміріне арналған конвенциялар мен ұсыныстарды қабылдауға бағытталды. Орта Азиялық өңірде ХЕҰ өкілдігі Алматыда 1995 жылдың ақпан айында ашылды. ХЕҰ – ның ратификацияланған конвенциялары Қазақстан Республикасында құқықтық реформа жүргізуге және ұлттық заңнаманың негізін қалыптастыруға мүмкіндік береді. Себебі, Орталық Еуропа мемлекеттерінің тәжірибесіне сүйенсек, халықаралық сахнада еңбек саласында беделді орынға ие болу үшін мемлекет бірлескен мемлекеттер одақтарымен қатынасқа түсуі қажет. Қазақстан Республикасы ХЕҰ – мен келесі бағыттар бойынша әрекеттестікті жүзеге асыруда: шағын қалаларды жұмыспен қамту; өзін-өзі жұмыспен қамтуды дамыту; жабылған кәсіпорынның жұмысшыларын әлеуметтік қорғау мен жұмыспен қамтамасыз ету; жеке бизнес пен кәсіпкерлікті ауылдық жерлерде ұйымдастыру; жергілікті мамандардан кеңесші мен сараптамалық көмек беретіндерді, халықаралық құқықтық актілерді қолдануды дайындау т.б. ХЕҰ еңбек-мигранттардың және олардың отбасы мүшелерінің құқықтарын қорғау жөнінде конференциялар мен ұсыныстар қабылданды. 1958 жылға еңбек саласындағы кемітушілік туралы Конвенция; 1949 жылға Еңбекші - мигранттар туралы Конвенция; 1975 жылғы Көші-қон саласындағы асыра пайдаланушылық пен еңбекші – мигранттарға сотқа жүгінуге тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету жөніндегі Конвенция; 1970 жылғы Ақы төленетін демалыс жөніндегі әлеуметтік қамтамасыз ету саласында құқықтарды қорғау; Бірлестіктердің еркіндігі мен ұйымдастыру құқықығын қорғау туралы 1948 жылы қабылданған Конвенциялар бар.

       2. Халықаралық еңбек стандарты.

Қазақстан ХЕҚ еңбекті қолданудың әр түрлі мәселелері бойынша Конвенциялар қабылдады, атап айтқанда – жұмыспен қамтамасыз ету саласындағы саясат туралы, кейбір салаларада жұмысқа қабылданатын ең төменгі жас мөлшері, өндірістік кәсіпорындардағы апта сайынғы демалыс туралы, жұмыс уақытын қырық сағатқа дейін қысқарту туралы т.б. Ратификацияланған Конвенцияларға “Өндірістік ортадағы еңбек тазалығы мен қауіпсіздігі” туралы және “Жұмысшыларды жұмыс орнында шу, вибрация, ауа ластануының нәтижесінен пайда болатын кәсіби тәуекелден қорғау” туралы Конвенциялар жатады. Конвенцияның 4-тарауына сәйкес: “ұйымның әр мүшесі ұлттық жағдай мен тәжірибеге сай өндірістік ортада еңбек тазалығы мен еңбек қауіпсізідігі саласында өкілетті ұйымдармен, кәсіпкерлермен және жұмысшылармен бірлесіп жүйелі түрде келісіммен ұлттық саясатты жүргізеді”.Конституцияның 4-бабында: “ұлттық заңнамада жұмыс орындарында шу, вибрация, ауа ластануының нәтижесінде туындайтын  тәуекелділіктің алдын алуға және шектеуге бағытталған шаралар қолданылу тиіс” делінген.

Өкінішке орай      бүгінгі таңда жоғарыда аталаған Конвенциялардың тиісті баптары іс жүзіне асырылмай отыр. Сондықтан, екі Конвенция толығымен іс жүзіне асырылуы үшін қосымша ұлттық нормативтік актлердің төтенше тәртіпте қабылдау керек.

ТМД Жарғысының 4-быбы әлеуметтік және көші-қон саясатына арналған. ТМД – ға қатысушы – мемлекеттер келесі әлеуметтік және экономикалық бағыттар бойынша қызметтестікті жүзеге асырады: нарықтық қатынастардың негізінде ортақ экономикалық аймақты қалыптастыру және тауарлар, қызметтердің, капиталдардың және жұмыс күшінің еркін орын ауысуы; әлеуметтік саясатты бақылау мен ұйымдастыру; ортақ әлеуметтік бағдарламаларды дайындау.