Мүмкін болатын қауіп

1. Өрт туындауы

2. Адам өлімі

3. Қондырғылардың істен шығуы

4. Қоршаған ортаға зиян келтіруі

Электр тогының тірі материяға әсері басқа материалдық факторлардың (химиялық зат, сәулелену, т.б.) әсеріне қарағанда өзіндік және әржақты мінездемеге негізделген. Шындығында, электр тогы адам ағзасынан өте келе тірі және өлі материяға тән, қарапайым физико-химиялық процесс болып табылатын термиялық, электролиттік және механикалық (динамикалық) әсер береді; сонымен қатар, электр тогы тірі материяға ғана тән болып келетін спецификалық процесс болып табылатын биологиялық әсер де береді.

Термиялық әсер дененің жеке аумақтарындағы күйген жерлерде, қан жеткізуші түтікшелердің жоғары температураға дейін қызуының, қанның, жүйке материясының, жүректің, мидың және басқа да ток жолында тұрған ағзалардың негізінде байқалады және оларда қатаң функционалдық ауытқушылықтардың (яғни олардың спецификалық әрекетінің) пайда болуына себепкер болады.

Токтың электролиттік әсері органикалық сұйықтықтың, соның ішінде қанның да ажырауынан көрініс береді, бұл олардың физико-химиялық құрамының айтарлықтай ауытқушылығымен түсіндіріледі.

Токтың механикалық (динамикалық) әсері бұлшық еттердің еріксіз қысқаруының және электродинамикалық күштің әсер етуі арқылы қан жеткізуші түтікшелерде қысымның пайда болуымен, ағза материясындағы қанның және басқа сұйықтықтың қызуымен, сонымен қатар қозғалу мен материяның механикалық күші арқылы көрініс береді.

Токтың биологиялық әсері ағзаның тірі материясының тітіркенуі мен қозуының, сонымен қатарқалыпты іс-әрекет жасайтын ағзаның және оның өмірлік функцияларымен тікелей байланысты олардың ішкі биологиялық процесінің негізінде көрінеді. Ағза арқылы өте келе электр тогы тірі материяны тітіркендіреді және олардан жауаптық реакция – физиологиялық процестердің негізгісі және тірі құрылулардың физикалық тыныштыққа қатысты күйден олар үшін спецификалық әрекет күйіне өтуімен түсіндірілетін қозуды шақырады.

Сонымен, егер электр тогы тікелей бұлшық ет материясы арқылы өтсе, онда токтың тітіркендіруші әсерімен келіскен қозу бұлшық еттердің еріксіз қысқаруы арқылы көрініс береді. Бұл – токтың өзі жүріп өтетін материяға осындай тікелей немесе еріксіз тітіркендіруші әсері

Алдын алу шаралар

1) Жерлендіргіш орнату

Табиғи жасанды

1Тік

2 Көлденең

2)Қорғаныш жерлендіргіш орнату

11кВ дейін

21кВ жоғары

3)Нөлдік қосу орнату

«Нөлдік қорғаныштық өткізгіш»

«Нөлдік жұмысшы өткізгіш»,«Заманауи өткізгіш»

Қорытынды

Адамның тоқ тізбегіне қосылу кестесі әртүрлі болуы мүмкін. Дегенмен екі (электр желісінің екі азасы арқылы және бір фазамен жер) қосылу кестесі көбірек қолданылады. Әрине, екінші жағдайда жер мен желі арасында электр байланысының болуы болжанады. Мұндай байланыс жерге қатысты сымдар изоляциясының, жер мен сымдар арасындағы сыйымдылық әрекетінің және ең соңғысы аталған желіні қоректендіретін жермен шектес бейтараптың жеткіліксіздігімен шартталуы мүмкін. Ауыспалы тоқ желілерін қолдану бойынша бірінші кесте екіфазалы, ал екінші - бірфазалы әсер етуге сәйкес келеді. Екіфазалы әсер ету әдетте қауіптірек болады, себебі осы желідегі қысым жолақты болғандықтан адам денесіне көбірек жабысады, ал адам денесі арқылы өтетін тоқ желі кестесіне, оның бейтараптар түбіне және басқа факторларға тәуелді емес болып шығады және көбірек маңызға ие болады.

Екіфазалы әсер ету жағдайлары өте сирек кездеседі. Әдетте олар мың вольт қысымға дейін жұмыс жасайтын электр қондырғыларының – шиттардың, құраушылардың ауаға толы жолақтардың және т.б. жұмысының нәтижесі болып табылады.

Бірфазалы әсер ету әдетте екіфазалы әсер етуден гөрі қаупі азырақ, себебі адам арқылы өтетін тоқ әртүрлі факторлардың әсер етуімен шектеледі. Дегенмен бірфазалы әсер ету көп жағдайда жиірек ұшырасады.

Пуэ ережесіне сәйкес, барлық стандарттар,нормаларға сәйкес жумыс міндетті түрде орындалуы тиіс.Соның нәтижесінде адам зардабы,кауіп туындауы да төмендейді.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Инструкция по оказанию первой помощи при несчастных случаях на производстве. РД-153-34.0-03.702-99.-М.:Министерство топлива и энергетики РФ, 1999.

2. Маньков В.Д. Опасность поражения человека электрическим током и порядок оказания первой помощи при несчастных случаях на производстве: Практическое руководство / В.Д. Маньков, С.Ф. Заграничный. - 5-е изд., испр. и доп. - СПб.: НОУ ДПО «УМИТЦ» ЭлектроСервис», 2006.

3. Гордон, Г.Ю. Электротравматизм и его предупреждение / Г.Ю. Гордон, Л.И. Вайнштейн. - М.: Энергоатомиздат, 1986. - 256 с. Охрана труда в электроустановках: учебник для вузов / под ред. Б.А. Князевского. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: Энергоатомиздат, 1983.

4. ГОСТ 12.1.009-76. ССБТ. Электробезопасность. Термины и определения. - М.: Изд-во стандартов, 1983.

5. ГОСТ 12.0.003-74, ССБТ. Вредные и опасные производственные факторы. Классификация. - М.: Изд-во стандартов, 1983.

6. Утепов Е.Б. Электробезопасность. Учебное пособие. – Алматы: ПК «Ак жол», 2005.