Тригонометриялық нивелирлеу

Тахеометрлік журнал бойынша бірінші есептеу жұмысы ν еңкіштік бұрышты есептеуден басталады.

 

ν=МО-КЛ немесе ν=КП-МО

 

мұндағы МО-нөлдік орын,

КП,КЛ-вертикаль дөңгелектегі оңға және солға бұрғандағы алынған санақтар.

Шешімі:

ν₁= 0,02-3º10'=-3º12'

ν₂= 0,02-2º47'=-2º49'

ν₃= 0,02-1º22'=-1º24'

ν₄= 0,02-2º39'=-2º41'

ν₅= 0,02-2º43'=-2º45'

ν₆= 0,02-1º48'=-1º5'

ν₇= 0,02-1º33'=-1º35'

ν₈= 0,02-2º14'=-2º16'

ν₉= 0,02-2º21'=-2º23'

ν₁₀= 0,02-1º42'=-1º44'

 

i=v=1,52 барлық нүктелер үшін бірдей болады.

 

 

Горизонталь сызба (d) мен ауытқуды (һ) мына формулалармен есептейміз:

 

d=D×Cos²ν h=D×Sin2ν/2+i-v

 

мұндағы: D - дальномер арқылы өлшенген арақашықтық

і -аспап биіктігі

ν -визирлік биіктік

Горизонталь сызбаны 0,1,ал ауытқуды 0,01 м өлшенеді.

 

Есептелуі:

d₁ = 38× cos²(-3°12') = 37,8м h₁=1/2×38×sin(2×-3°12') =-2,06м

 

d₂ = 29× cos²(-2°49') = 28,9м h₂=1/2×29× sin(2×-2°49') =-1,26м

 

d₃ = 34×cos²(-1°24') = 33,9м h₃=1/2×34×sin(2×-1°24')=-0,74м

 

d₄ = 32,5×cos²(-2°41') = 32,4м h₄=1/2×38× sin(2×-2°41') =-1,37м

 

d₅ = 20× cos²(-2°45') = 19,9м h₅=1/2×20×sin(2×-2°45') =-0,85м

 

d₆ = 65,5× cos²(-1°48') = 64,5м h₆=1/2×65,5× sin(2×-1°5') =-1,69м

 

d₇ = 56,0×cos²(-1°35') = 56,0м h₇=1/2×56,0×sin(2×-1°35') =-1,32м

 

d₈ = 61,0× cos²(-2°16') = 60,9м h₈=1/2×61,0×sin(2×-2°16') =-2,3м

 

d₉ = 51,0× cos²(-2°23') = 50,9м h₉=1/2×51,0× sin(2×-2°23') =-1,98м

 

d₁₀ = 51,5× cos²(-1°44') = 51,5м h₁₀=1/2×51,5× sin(2×-1°44') =-1,29м

 

 

Рейка нүктел.	D	Санақ	d, (м)	ᴠ, (м)	h D·sin2ν/2, (м)	h i-v, (м)	H, (м)	Ескерту
горизонт. дөңгелек	вертикал. дөңгелек	ν
0 1	0 1	0 1
ст 1 Бағытталған ст 2 i=v=1,52 MO=0,09 Hст 1=179.90 (м)
Ст		0°00´
	38,0	1°16´	3°10´	-3°12´	37,8		-2,06		166,45	рельеф
	29,0	17°03´	2°47´	-2°49´	28,9		-1,26		164,25	—»—
	34,0	55°30´	1°22´	-1°24´	33,9		-0,74		164,77	—»—
	32,5	92°04´	2°39´	-2°41´	32,4		-1,37		164,14	—»—
	20,0	139°05´	2°43´	-2°45´	19,9		-0,85		164,66	—»—
	64,5	40°02´	1°48´	-1°5´	64,5		-1,69		163,82	—»—
	56,0	59°34´	1°33´	-1°35´	56,0		-1,32		164,19	жыртпа мен орман шекарасы
	61,0	73°30´	2°14´	-2°16´	60,9		-2,3		163,21	жыртынды мен орман шекарасы
	51,0	104°30´	2°21´	-2°23´	50,9		-1,98		164,53	рельеф
	51,5	128°50´	1°42´	-1°44´	51,5		-1,29		164,22	—»—
	88,0	42°04´	1°23´	-1°25´	87,9		-1,92		163,59	—»—
	90,5	57°58´	1°22´	-1°24´	90,4		-1,96		163,55	бұталар мен орман шекарасы
	88,5	74°01´	1°28´	-1°3´	88,5		-2,0		163,51	рельеф
	72,0	81°30´	1°47´	-1°49´	71,9		-1,87		163,64	—»—
	100,0	89°00´	1°16´	-1°18´	99,9		-2,06		163,45	—»—
	79,0	95°18´	1°29´	-1°31´	78,9		-1,81		163,7	орман мен жыртынды шекарасы

 

ст 2 бағытталған ст3 i=1,44 Hст 2=193,02 (м)
ст		0°00´
	17,0	10°13´			17,0	1,56		-0,12	163,2	рельеф
	35,5	0°14´			35,5	0,35		1,09	164,41	жол шеті
	—	—				0,26		1,18	164,5	жол осі
	—	—				0,34		1,10	164,42	жол шеті
	51,0	22°58´			51,0	1,38		0,06	163,38	ЭБЖ
	60,5	36°42´			60,5	1,52		-0,08	163,24	рельеф
	49,0	51°00´			49,0	0,30		1,14	162,18	жол шеті
	—	—				0,22		1,22	162,1	жол осі
	—	—				0,31		1,13	162,19	жол шеті
	72,0	51°13´			72,0	1,48		-0,04	163,28	рельеф
	79,0	69°30´			79,0	0,26		1,18	164,5	жол шеті
	—	—				0,15		1,29	164,51	жол осі
	—	—				0,25		1,19	164,4	жол шеті
	91,5	64°35´			91,5	1,60		-0,16	163,16	ЭБЖ
	112,5	66°20´			112,5	1,53		-0,09	163,23	рельеф
	132,0	72°02´			132,0	1,50		-0,06	163,26	қоршау бұрышы
	120,0	75°18´			120,0	0,33		1,11	164,43	жол шеті
	—	—				0,24		1,20	164,52	жол осі
	—	—				0,35		1,09	164,41	жол шеті
	54,0	60°00´			54,0	1,48		-0,04	164,28	пішен мен бұталар шекарасы
	36,0	81°58´			36,0	1,51		-0,07	163,25	рельеф
	53,5	105°10´			53,5	1,48		-0,04	163,28	пішен мен бұталар шекарасы
	37,0	131°15´			37,0	1,36		0,08	163,4	пішен мен шыртынды шекарасы
	21,5	63°20´			21,5	1,41		0,03	163,35	рельеф

 

ст		0°00´
	10,0	0°00´			10,0	1,22		0,29	163,61	қоршау бұрышы
	25,0	0°00´			25,0	0,23		0,28	163,51	қоршау бұрышы
	34,5	0°00´			34,5	0,26		1,26	164,58	жол шеті
	—	—				0,18		1,33	164,65	жол осі
	—	—				0,31		1,20	164,52	жол шеті
	78,0	0°00´			78,0	1,43		0,07	164,39	шыртынды мен орман шекарасы
	50,0	90°35´			50,0	1,38		0,13	163,45	рельеф
	28,5	13°40´			28,5	1,46		0,05	163,37	ЭБЖ
	20,0	72°30´			20,0	1,17		0,34	163,66	үй бұрышы
	24,5	75°10´			24,5	1,17		0,34	163,65	үй бұрышы

Ст 4 бағытталған ст 5 і=1,51 Н ст4=192,93(м)

 

Барлық 50 нүктені санап бітірген соң,ондағы рельеф,жыртпа мен орман шекарасы, бұталар мен орман шекарасы, қоршау бұрышы, жол шеті, жол осі, пішен мен бұталар, үй бұрышы шеті осы нүктелердің барлығы тәртіп бойынша белгіленеді.

5 тапсырма.Тахеометрлік сурет нүктесін анықтау және топопланды салу.

 

Тахеометрлік сурет нүктесін жапсыру (накладка) полярлық әдіс, яғни транспортир, сызғыш арқылы горизонталь дөңгелекке сақтар түсіру сағат тілі бағыты бойынша және белгілі план масштабы бойынша горизонталь сызба жүргізу әдісімен жасалған.Алынған пикетті 1 мм-лік дөңгелекпен белгілеп, оң немесе төменгі жағынан 0,1 мм дәлдікпен белгілеп жазып қояды.

Белгіленген пикеттер арқылы еңкіштік бағыттын анықтап, горизонтальдар жүргіземіз. Ылдидағы пикеттер арасындағы горизонтальдардың ізін, бірдей арақашықтықта параллель түзулер жүргізілген жылтыр қағазды пайдаланып анықтаймыз.Теодолиттік жүру абрисін пайдалана отырып әрі тахеометрлік журналдағы ескертпелерді қолдана отырып шартты белгілер арқылы ситуация түсіріледі.

Миллиметрлік қағазға 50 нүктені түсіру үшін бірінші теодолит жүрісі бойынша есептелген журналдан координаттың Х,У мәндерін аламыз.Олар Х осі бойынша:-333,81;-238,18;-192,15;233,59;-334,56;-333,81;ал Ү осі бойынша:-233,18;-284,26;-264,85;-122,81;-151,09;-233,18; сандарына тең.

Осы мәндерді Х,Ү осі бойынша А3 форматта өсу ретімен толық сандармен сол нүктелер аралығында жатпайтын етіп түсіреміз.

А3 форматта осы нүктелерді қосамыз.Сонда топографиялық планда 50 нүктені белгілейміз.

Біріншіден, Н_ст нүктесінен, тахеометрлік журналдан берілген горизонталь дөңгелек нүктесі градуспен өлшеніп, Н_ст-ден,Нст-ге қарай өлшенеді ол тек Нст мен Б арасын қосатын нүкте болып табылады,сол арқылы Н-ты табамыз. Тура сол әдіспен Нст арқылы горизонталь дөңгелек мәндерін, Б-ны қолдана отырып,қалған 50 нүктенің мәнін табамыз.50 нүктені топографиялық планға сызған соң трасса, үй, рельеф, пішендік өсімдіктер, үй өсімдіктері, тұтас бұталар пайда болды.

Шартты белгілер

№	М 1:1000 пландагы Бейне	Шартты белгілер атауы	№	М 1:1000 пландагы бейне	Шартты белгі атауы
7		Теодолитт жүрісінің нүктелері	266 а)		Қолданган негізгі горизонтальдар олардың белгілері
		Жер белгілері	266 б)		Негізгі горизонтальдар
		Координат сызықтардың қиылысы		° ° º º	Орман және ағаштың характеристика сы
		Отқа төзімсіз құрылыстар		|| || || || || || ||	Пішендік өсімдер
89		Қазу мұнай-газ құбырлары		··· ··· ··· ··· ··· .........	Дала өсімдері
		Бағаналы электр байланыс желісі			Ағаш қоршаулар
		Матерналы көрсетілген шоссе жолдары			Тұтас бұталар өрімі
		Контурлар шекарасы		Абвгджзи Клмнпрстуфхцч Шщьъэюя

№2 ЕСЕП-ГРАФИКАЛЫҚ ЖҰМЫСЫ ТРАССАНЫ ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ НИВЕЛИРЛЕУ ЖУРНАЛЫН ӨҢДЕУ ЖӘНЕ ПРОФИЛІН САЛУ

Әрбір студентке геометриялық нивелирлеу журналының бланкісі және бастапқы берілістері көрсетілген тапсырмалар журналы беріледі, онда: трассадағы байланыстырушы және аралық нүктелерінің белгілерін есептеу керек, ендік және көлденең профильдерін салу қажет. Ендік профильде жобалау түзуін салу керек. Бастапқы Рп1 және соңғы Рп2 реперлерінің белгілерін оқытушы көрсетеді.

1-тапсырма.Геометриялық нивелирлеу журналын өңдеу жұмысы:

1.1.Рейканың қызыл және қара жақтардағы алынған көрсеткіштердің айырмасын есептедік, ол "нөльдік айырмашылықтан" екі жаққа да 3мм-ден аспауы керек. Бұл айырмаларды "рейка табаны" көрсеткіштерінің астына жазып қоямыз.

1.2.Байланыстырушы пикеттердің "һ" артықшылығын есептеу керек. Ол рейканың қара және қызыл жақтарынан алынған "а" артқы және "b" алдыңғыларының айырмашылығы ретінде алынады (ортадан санағанда алға

қарағандағы, минус артқа қарағандағы көрсеткіш).

 

h=a − b hкр=акр→bкр

hкз=акз− bкз

(1)

 

 

1.3. Қызыл және қара жақтары бойынша есептелген артықшылардың орта

мәнін есептеу керек.

hор=

hкр+hкз

2

 

(2)

 

Бұлардың орта мәнін келесі графаның бірінші жолына бүтінге дейін дөңгелектенеді

(мм).

1.4. Мына формула бойынша

 

(3)

 

 

журналының әрбір бетіндегі есептеулерді тексеріп отыру керек; мұндағы"а", "b" – қара және қызыл жақтаулардың алдыңғы және артқы көрсеткіштерінің қосындысы;

∑һор- берілгенбеттегіартықшылықтардыңқосындысы.

1.5.Нивелирлік жүрістің дұрыстығын тексеру үшін, жүрістердің байланыспаушылықтарын

fh=∑hор− (HРп2− HРп1)

fh=896− 917= −21мм

(4)

 

 

формуласы бойынша есептеу керек, мұндағы ∑hор –барлық жүрістердегі орташа

артықшылықтардың қосындысы.

Байланыспаушылықтың рұқсат мәні

 

fрұқ=(±50√0,6 (км))мм=±39 мм (5)

 

формуласыбойыншаесептелінеді. Егер fh≤fрұқболса, онда оны барлықартықшылықтарға бүтін түрде (мм) біркелкі етіп бөліп,кері таңба мен түзетулер

ретінде енгізу керек

Hn+1 =Hn+ hт (6)

 

НРп1=279,19 НРп2=280,104

1. НГК0=279,19-0,104=279,086

2. НГК1=279,91+2,942-2,987=276,865

3. Нx1=279,91+2,736=282,646

4. Нx2=282,646+2,000=284,646

5. НГК2=284,646+0,988=285,634

6. НГК3=285,634-0,843=284,791

7. Нх3=284,791-1,397=283,394

8. НГК4=284,791-1,477=283,314

9. НГК4+16=283,314+2,943=286,257

10. НГК5=286,257-2,841=283,416

11. Нх4=283,416+2,902=286,318

12.НГК6=286,318-1,815=284,503

 

1.7. Құралдың горизонты (ГИ) арқылы аралық нүктелердің белгілерін (плюстік және ендік нүктелердің)

есептеу керек,

ГИ=Hар+ акр (7)

 

мұндағы Hар− байланыстырушы нүктелер белгісі,

акр− осы нүктеге қойылған рейканың қара жағындағы белгі көрсеткіш

 

1. ГИГК0=279,086+0,435=279,521

2. ГИГК1=276,91+2,987=279,897

3. ГИГК2=282,634+1,672=284,306

4. ГИГК3=281,791+1,563=283,354

5. ГИх3=279,018+2,995=282,013

6. ГИГК4=278,917+2,980=281,897

7.ГИГК4+16=281,897+0,130=282,027

8.ГИх4=279,018+1,143=280,161

 

Ha=ГИ−аа (8)

Ha - аралық нүкте белгісі

аа-осы нүктеде тұрған рейкадағы белгі

 

Ст. №	ГК №	Санақтар	Ауытқулар (мм)	ГИ (м)	Н (м)
артқы	алғы	Аралық	h	Hор	hтүз
	Рп1								279,19
				-105
ГК0				-108	-106	-104		279,086
	ГК0							279,521	279,086
+42				-2178				279,364
+68				-2177	-2178	-2176		277,686
ГК1								276,91
	ГК1							279,852	276,91
п+8								276,865
п+15								278,005
л+8								277,52
л+15								278,54
х1								279,646
	х1								279,646
х2								281,646
	х2								281,646
ГК2								282,634
	ГК2							284,306	282,634
								283,414
+26				-846				281,308
+76				-844	-845	-843
ГК3								281,791
Бақылау
	ГК3							283,354	281,791
+20				-1400				282,892
+30				-1401	-1401			282,994
+42								280,394
х3
	х3							281,638	280,394
				-1476
+68				-1478	-1477	-1477		278,741
ГК4								278,917
	ГК4								278,917
+16								281,86
	+16							281,99	281,86
+38				-2843				281,86
+74				-2841	-2842	-2842		279,015
ГК5								279,018
	ГК5								279,018
х4								281,92
	х4							283,063	281,92
+38				-1819				282,941
+86				-1816	-1818	-1818		282,92
Рп2 (ГК6)								280,104
Бақылау					-3392	-1697
		-3392
Жалпы бақылау
∑hт=НРп2-НРп1=280,104-279,190=0,914м=914мм
fhпр=∑hор-∑hт=896-914=-18мм

Σһт=НРп2−НРп1= 457,729-456,812= 0,917м= 917мм

fhпр=Σһор−Σһт=896-917=-21 мм

Тапсырма. Профильді салу.

А3 парағына техникалық нивелирлеудің нәтижелері бойынша, ендік және көлденең профильдер салынады. Оның горизонталь масштабы – 1:2000, ал вертикаль масштабы – 1:200 етіп алынады.

Мөлшерлері және графаларының атаулары 1 суретте көрсетілгендей етіп профиль шаршысын сызып алу керек. Ол үшін қағаздың жоғарғы жағынан 12 см жер қалдырып, трассаның ұзындығынан 5 см ұзын горизонталь түзу жүргіземіз. Одан әрі төменірек аралықтары 1,0 см; 2,0 см; 1,5 см; 1,0 см; 1,5 см; 0,5 см; 0,5 см; 2,0 см болатын түзулер сызып шығу керек.

1-сурет. Профиль шаршысы

Профильді былайша құрып шығу қажет:

2.1. 7 графаны толтырып, ондағы пикеттер мен плюстік нүктелерді вертикаль сызықшалармен белгілеу керек.

Горизонталь масштаб 1:2000 алынады. Егер пикеттер арасында плюстік нүктелер болмаса, онда 100 аралық жазылмайды.

2.2. 6 графаға нивелирлеу журналынан алынған барлық пикеттер мен аралық нүктелердің (ендіктерден басқаларын) белгілерін 0,01 м-ге дейін дөңгедектеп жазу керек.

2.3. Профильдегі ең төменгі нүктеге дейінгі аралық 5-6 см-ден аспайтындай етіп шаршының жоғарғы сызығы үшін шартты горизонтты есептеу керек.

Вертикаль масштаб 1:200. Демек, ол 10-12 см. Егер жердің минималь белгісі 148,032м-ге тең болса (1-кесте), онда шартты горизонтты 138 м-ге тең деп алады.

2.4. Берілген нүкте және шартты горизонттың белгілерінің айырмашылығына тең болатын масштабта шаршының жоғарғы нүктесінен бастап ординаталарды салып шығу керек те, координаталарды түзулермен қоса отырып, жер бетінің трасса осі бойынша профилін саламыз.

2.5. Пикетаж журналы бойынша шаршыдағы «Трасса планы» бөлігіне (3 графа) трасса планын құрып шығу керек (2-сурет).

 

2-сурет. Пикетаждық журнал