Саяси жүйенің басты элементіне не жатады?неге?

Тарау.Саяси жүйе.

Оғамның саяси жүйесі деп нені айтады?

"Жүйе" ұғымын XX ғасырдың 20 жылдары ғылыми айналымға ең алғаш енгізген неміс биологы Л. Фон Борталанфи (1901-1972) болды. Ол бұл терминді клетканың сыртқы ортамен алмасу процесін көрсету үшін пайдаланды. Ғалым бұл жүйеге өзара байланыста тұратын элементтердің біртұтас жиынтығы ретінде қарады. Оның пікірінше, егерде жүйенің бір элементі өзгеріске ұшыраса, оның барлық тұтастығы өзгереді. Жүйе сыртқы дабылдарға және өзінің ішкі элементтерінің талаптарына жауап қайтару арқасында дамиды.

Саяси жүйе дегеніміз қоғамдағы адамдардың саяси іс-әрекеттерін анықтайтын, бағыттайтын және бақылайтын институттар мен ұйымдар, нормалар мен принциптер жиынтығы.

Саяси жүйе қандай қызметтерді атқарады?

Саяси жүйе төмендегідей қызметтерді атқарады:

1. Белгілі бір әлеуметтік топтың немесе көпшілік халыктың саяси билігін қамтамасыз ету. Ол биліктің тәртіпке келтірілген, ережелерде, калыптарда бекітілген, яғни институционалданған түрі. Сондықтан ол конституцияға негізделген жалпыға міндетті зандар шығарады. Сол аркылы қоғамда тәртіп орнайды. Егер оны бұзушылар болса, оларға тиісті шара колданылады.

2. Саяси жүйе қоғамдық қатынастарды реттейді, жекелеген әлеуметтік топтар немесе көпшілік халықтың мақсат-мүддесіне сәйкес адамдардың тіршілік әрекетінің әр түрлі салаларын басқарады. Ол әлеуметтік институттар қызметінің мақсаттарын айқыңдайды, солардың негізінде оларды орындаудың саяси жобаларын жасайды.

3. Саяси жүйе қоғамда жинақтаушылық, топтастырушылық қызметті атқарады. Ол ортақ, әлеуметтік-саяси мақсаттар мен құндылықтардың айналасында барлық әлеуметтік топтар, тап-тар, жіктердің белгілі бір бірлестігін камтамасыз етеді.

4. Экономиканың қалыпты жұмыс істеп, прогресті дамуына қажетті саяси жағдай жасау. Мысалы, саяси жүйе өндіріс құралдарына меншік түрлерін күкыктық тұрғыдан бекітеді, каржы жүйесін реттейді, салық саясатын жүргізеді.

5. Қоғамды, онын мүшелерін ішкі және сыртқы бүліндіргіш әрекеттерден қорғау. Мысалы, ұйымдаскан қылмыс, сырткы агрессиядан (әскери, экономикалык, информациялык) және т.с.с.

Саяси жүйенің басты элементіне не жатады?неге?

Зерттеушілер саяси жүйенің мынадай негізгі төрт бөлігін атайды: 1) саяси институттар; 2) саяси қатынастар; 3) саяси ережелер; 4) саяси мәдениет.. Соларға қысқаша сипаттама берелік.

Саяси институттарға (ұйымдар, мекемелер) мемлекет, саяси партиялар, кәсіподақтар, кооперативтік, жастар, әйелдер, т.б. ұйымдар мен бірлестіктер жатады. Бұл ұйымдардың бәрі таптық, топтық, ұлттық, жыныстық, кәсіби, жас мөлшеріне қарай және т.с.с. байланысты пайда болатын көптеген әлеуметтік мақсат-мүдделерді білдіріп, қорғау үшін құрылады.

Қоғамдық жүйесінің екінші бөлігін саяси қатынастар құрайды. Оған таптардың, этникалық бірлестіктердің, тұлғалар меп қоғамның, азамат пен мемлекеттің арасындағы қатынастар кіреді. Олардың басқа (экономикалық, ұлттық, діни отбасылық және т.с.с.) қатынастардан айырмашылығы мұнда олардың саяси жәнс мсмлекеттік билікке қатынасы көрініс береді.

Саяси жүйенің үшінші бөлігі болып саяси ережелер (нормалар) есептеледі. Олар саяси институттардыи өзара бірлесіп орекет етуін қамтамасыз етеді және саяси жүйенің ережелік негізін құрайды. Олардың ішіндегі ең маңыздысына Конституция және соған сүйенетін зандар мен басқа нормативтік актілер жатады. Оларға белгіленген тәртіпті бұзғаны үшін мемлекет тарапынан шаралар колданылады. Сонымен қатар саяси кызметті атқару үшін қоғамдык ұйымдар жасаған және солардың ішіндегі қатынастарды реттеуге арналған ережелердің де маңызы зор. Оларға ең алдымен сол ұйымдардың жарғылык ережелері жатады.

Саяси жүйенің төртінші белгісі — саяси мәдениет. Ол саяси сана мен іс-әрекетте, саяси көзқарастарда, идеяларда, теория-ларда, саяси тұғырнамаларда, бағдарламаларда, шешімдерде, са-яси ережелерге қатынаста көрініс табады. Саяси мәдениеттің реттеушілік кызметі адамдардын іс-әрекетіне және олардың ұйымдарына ететін әсерінен білінеді. Сонымен бірге бұрынғы және казіргі саяси жүйе және оның элементтеріне, саяси қызметкерлер, басқару аппаратының лауазымды адамдарына, саяси-басқару шешімдерін дайындау және қабылдау процесіне және т.б. ыкпал етуінен де байқалады.

Саяси жүйенін көрсетілген бұл төрт бөлігі үздіксіз дамып отырады. Олар өздеріне тән арнайы әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып, белгілі бір мақсаттар мен кызметтерді атқарады. Олар бір-бірімен тығыз байланыста болады.

Саяси жүйенің басты қызметі — қазына, байлықты бөлу саласына бақылау жасау. Олардың дұрыс бөлінбеуі ел ішінде әртүрлі әлеуметгік топтар арасында алакөздік, дау-дамай тудыруы мүмкін. Саяси жүйе оған жібермей, қайшылыктарды қиюластырып, келістіріп, шиеленістерді өршітпей, өрбітпей, жан-жақты бітістіріп отырғанда ғана өз рөлін ойдағыдай атқарады.