Рекреациялық аудандандыру және рекреациялық зоналар

4.1. Қандай да болмасын мемлекеттің мемлекетінің ұлттық табиғи байлық арасында қурорттық ресурстар ерекше экономикалық және әлеуметтік маңыздылықты иеленеді. Табиғи емдік ресурстар курорттың профилін анықтайды, ал олардың запастары оның соңғы көлемін анықтайды. Осы ресурстарды қолдану мүмкіншілігі ноосфералық ресурстармен шектеледі (қаржылық, өндірістік, кадрлық).

Курортография курортологияның бөлімі, ол курорттағы және курорттық мекемедегі олардың ресурстарын және инфрақұрылымын сипаттай отырып, олардың орналасу жерін және табиғи шарттарын мазмұндайтын бөлім. Курорттық рекреациялық ресурстар дегеніміз –емдік-сауықтыру және рекреациялық іс-шаралар үшін арналған табиғи-климаттық факторлар және қолдан жасаған инфрақұрылым жиынтығы. Олар халықтың денсаулығын нығайту және рекреация үшін қажетті курорттық кешендердің әр алуан аймақтарда даму перспективасын және мүмкіншілігін анықтайды. Курорттық рекреациялық ресурстар табиғи климаттық факторлар жиынтығын, инфрақұрылымды және кадрлық потенциалды қолдану есебінен санаторлы сауықтыру және рекреациялық іс әрекетті қамтамасыз етеді.

Табиғи шарттарды және ресурстарды қолдану үшін оларды бағалау қажет. Курорттық рекреациялық ресурстарды бағалаудың міндетті кезеңіне келесілер жатады:

1. бағалау объектілерін анықтау –табиғи кешенді, оның компоненттерін және қасиеттерін.

2. бағалау жүргізілетін позицияның субъектісін көрсету.

3. зерттеу масштабына және мақсатына байланысты бағалау критерийлерін анықтау.

4. градацияның бағалау шкаласының параметрлерін дайындау. Градация шкаласы субъект және объект арасындағы бағалаушылық қатынасты көрсетеді.

Әрбір шкаланың қадамы осы объектінің, субъекті жағдайына өзара іс-әрекет ету интенсивтілігін анықтайды.

Бағалаудың 5 қадамды шкаласы өзіне келесі градацияларды қосады:

1. көбіне қолайлы (5 балл)

2. қолайлы (4 балл)

3. шекті қолайлы (3 балл)

4. аз қолайлы (2 балл)

5. қолайсыз (1 балл)

Табиғи ресурстарды бағалаудың 3 негізгі типі бар:

1. медико-биологиялық

2. психо-эстетикалық

3. технологиялық

1. Табиғи ресурстарды медико-биологиялық бағалау адам ағзасына физиотерапевтік және медикаментоздық әдістердің үйлесімділігімен табиғи емдік ресурстардың әсер етуін бағалау. Бұл жерде басты рөлді табиғи ресурстар атқарады, оған биоклиматтық ландшафт және гидроминералды ресурстар жатады.

Бірінші 2 фактор барлық курорттарда болады. Олар курорттық құрылысқа емдік жерді таңдау барысында негіз болады. Биоклимат климаттың адам ағзасына әсер етуін анықтайтын фактор. Ағзаға негізгі климаттық ықпал етуді климаттық қалыптастырушы факторлар жасайды. Оған келесі топтарды жатқызуға болады:

1) атмосфералық факторлар (метеорологиялық)

2) космостық факторлар (радиациялық)

3) теллурлік факторлар (жер)

Биоклиматтық шарттарды курортта салыстыру үшін биоклиматтық паспорт енгізіледі.

Курорттық ландшафттық бағалау емдік жердің қызметтік және эстетикалық сапасын есепке алу арқылы жасалады. Демалушыларды сауықтыру үшін ландшафттың келесі құраушы –су объектілері, өсімдік әлемі. Гидроминералды ресурстарға минералды сулар және емдік балшықтар жатады.

2. Табиғи ресурстарды психо-эстетикалық бағалау адамға табиғи ландшафттың немесе оның компоненттерінің ерекше қайталанбас сипаттарының эмоционалды әсер етуін бағалау, яғни қандай да болмасын табиғи кешен адамның эмоционалды реакциясы. Эстетикалық құндылық ландшафттың морфологиялық құрылымына, пейзар элементтерінің әралуандылығына байланысты. Соңғы уақыттарда табиғи кешендердің психо-эстетикалық бағалауында экзотикалық бірегейлігі ескеріледі.

Ресурстардың қасиеттерін бағалау барысында комфорттылық, типтік, әралуандылық, жаңашылдық, интенсивтілік, мәнерлілік сияқты қасиеттерді бағалауға болады. Демалу үшін көбіне тартымды рекреациялық іс-әрекеттің түрі аурулар профилактикасы үшін жоғары деңгейді иеленеді. Рекреациялық іс-әрекетінің көбіне тартымды типтеріне келесілер жатады:

1) күнделікті демалу үшін

2) апта сайынғы демалу үшін

3) жылдық демалыс уақытында демалу үшін

3. Табиғи ресурстарды технологиялық бағалау рекреациялық іс-әрекеттер үшін табиғи және басқа да ресурстарды қолданудың техникасы мен технологиясын бағалау, яғни қандай да болмасын рекреациялық айналысу барысында рекреациялық мекемелерді құру үшін аумақты инженерлік-құрылыстық игеру мүмкіншілігін бағалау жатады