Илалын, тудым мондена гын, 5 страница. Кычал илемым коштмыж годым

 

«Мо але кӧ пӱрен, ом пале,

Но икана ачам ойлен,

Кычал илемым коштмыж годым

Лач шӱвырымак ужылден» -

 

«Марийын шӱвыржӧ деч тудын

Могае ойыртем вара?» -

«Юж куштылгын тушеч ок кае,

Тугак кеч оҥжо оварга» -

 

«А шӱвырым ышташ чот йӧсӧ?» -

«Пеш куштылгак манаш ок лий.

Йӧратыман чыла ужашым,

Кӱлеш усталык, чытыш, вий.

 

Ышташ огеш лий айда-лийже,

Тӱсшат шӱм-чоным вӱчкышаш.

Уке гын, шоктышо еҥ дечын

Налятымат перна колаш!

 

Эн чотшо йӧраташ кӱлешыс

Шке калыкетым эргыжла.

Шӱкшӱ сатум – Окса лач толжо! –

Кузе темлен кертат ала?» -

 

«А шӱвыретше тыйын шуко?

Ужалышаш нерген ойлем…

Ала ончалына ме ыле?

Шоктен адакшым ончынем…»

 

Кок пачашан амбарыш лектыт,

Сай шондыкшым, кугум, почеш,

А тушто шӱвыржӧ тунаре –

Шыри-вури гына коеш.

 

Мылам шоктен ончаш лиеш мо? –

«Молан ок лий? Тергаш кӱлеш!

Могай келша, тугайым шокто-

Шокташак шӱвыр ышталтеш»

Да тӱҥалеш шокташ сатучо:

Торо-индын, торо-индын…

Пуалын южым огеш шукто,

Да йӱкшӧ кӱрылтеш: индыннн…»

 

«Ок сите шӱлыш…Шоҥгемалтын…»,

Да угыч оҥым оварта,

Да угыч шӱвыр йӱкым пуыш…

Сайракынак ынде шокта!

 

Кӱжгӱ йӱк раш шокта,сӧралын:

Пылт-полт, пылт-полт, пылт-полт…

Но сем уке… Йоҥга йӱк веле –

Ик семланат келшен ок тол.

 

«Шокташ сай шӱвырым шонет гын,

Тунем тый семым чын мураш.

Уке гын, шоктыметше чоным

Огеш тӱҥал куандараш.

 

Тунам парнят-влак шӱвыр рожым

Тӱҥалыт шке чын перкалаш.

Шонем мый: шӱвыр модыш огыл,

Еҥ-влакым тудо ушышаш!» -

 

«Пеш чын ойлет…Мыят тыгакак,

Лач тыйынлак, шонен илем:

Шке шочмо калыкна коклашке

Мый шӱвырым шараш тӧчем.

 

Санденак тый декет мый тольым

Тора гыч шӱвырым налаш.

Пошкудо-шамыч пешак йодыт –

Кӱлешыс йодмыштым шукташ» -

 

Да Сай шокташ тӱҥале шкеже

Кугу тӱкан, ший йытыран,
Тӧтрӧт пуч гае шӱвыр дене –

Йоҥга сем нугыдын, тажан:

 

Торо-индын, торо-индын,

Торо-ро-ро…

Торо-индын, торо-индын,

Торо-ро-ро…

Торо-индын, торо-индын,

Торо-ро-ро…

Торо-индын, торо-индын,

Торо-ро-о-о…

 

Шӱлалтыш келгын Сай…Пелештыш:

«Мыняр налаш шонет вара?» -

«Иктаж вич-кудытшым налам дыр?

Лач ситыже окса гына…

 

Ала волтет изишак акшым?

Тышкат арен вел толынам…

Кушеч ынде оксаже шоҥгын,

Кунам ыштен ом керт пашам?» -

 

«Тылат нимом мый ом ужале,

Кеч кышке кормыж ден оксам!

Шканет от нал…Ужалынет тый

Кок-кум пачаш ак ден еҥлан!

 

Тый еҥын ыштыме сату ден

Пояш шонен коштат улмаш…

Чытен ом керт коклазе-влакым* -

Ом шоно тыгайлан полшаш!

 

*Коклазе – тачысе посредник

 

Кушечын тольыч, тушкак кае!

Кузе от вожыл ондалаш?

Пыкше ила ала айдеме,

А тый тӧчет оксам кӱраш!»

 

«Каем-каем…Тый ит коляне…

Мый шонышым, тый сай улат…

Ончет гын...Чотшак ит кугешне!..

Тӱнятым тые монденат…

 

Но иктым каласем тылат мый:

Кӧ шӱвыр дене черланен,

Лач колымаш кертешыс тудым

Ты юзо дечын ойырен»

 

ЭНСАЙ – АПШАТ

 

Корем воктене, ял мучаште,

Шога тӧрзадыме кӱ пӧрт.

Кугу омсам те тушто ужын,

Йодам тендам мый, ида ӧр.

 

Иктат ок иле такшым тушто,

Но тудым кажне еҥ пала:

Энсайын апшаткудо тиде!

Кӧ апшпткудышто ила?

 

Энсай шукерте огыл чоҥыш

Калыкшылан полшаш шонен

Да кӱртньӧ гыч тарманым, тӱрльым,

Йодмаш лиймек, ышта тыршен.

 

Ок ыштыл чылт яражак тудо –

Кеч лӱмжылан тӱлаш йодеш:

«Яра ӱзгарын - ӱмыр кӱчык:

Йомеш я пудырга» - манеш.

 

Но шукыжым луктеш пазарыш,

Воктен илемыш, ужалаш:

«Кузе? Ужалышыч?Кая мо? –

«Мӱгиндымат сита налаш»

 

Полышкала тудлан ик рвезе –

Пош дене тулым ылыжташ

Я чӧгыт дене тул гай кӱртньым,

Оза йодеш гын, пералташ.

 

Пӧрт воктенак шога ныл меҥге,

Ушеныт нуным ныл ломаш:

Лач тушко шогалтат пурталын,

Кӱлеш гын имньым таганлаш.

 

«Косор кӱлеш сӧсна коваштым,

Кояжым нӱжын, эрыкташ» -

«Уке, чӱчӱньӧ, кызыт ямде,

Перна изишак вучалташ» -

 

«Кунам толаш тугеже, эргым?» -

«Ыштен шуктем мый эрлалан» -

«Каем тугеже кызыт мӧҥгӧ.

Шӓлӓм* каласе ачатлан»

 

*Шӓлӓ – салам, привет

 

У МӰЙ ПАЙРЕМ

 

Чодыра воктен, алан покшелне,

Эшметын верланен отар.

Чыла мӱкшлан: пеледыш, писте

Да южшо, пеҥгыде, яндар.

 

Ах, мӱкш, изи сур мӱкш! Эшметын

Пашаче тарзыже улат:

Тайналже кече шошо велыш -

Ош лум вочмеш чоҥештылат.

 

Чоҥештылат гына мо? Мӱйым,

Шижде, озатлан тый погет -

Тыршен ончымыжлан тый пуйто

Тыге да таушташ шонет.

 

Кушеч тынар виетше тыйын?

Кушеч тыгай кугу ешет?

Тӱжем-тӱжем пеледыш вуй гыч

Нектарым чинчыла погет.

 

Жап шуэшат, тула караш гыч

Пӱртӱсын сийжым сай озат.

Лач кочкашет кода, чал телым

Шужен ит коло ман, тылат.

 

А такшым савыра оксашке

Пазарыш мӱйым наҥгаен –

А чын ойлаш гын, шӧртньӧ дене

Чондайжым оварта, кыртмен.

 

Но таче суртышто Эшметын

Палемдалтеш у мӱй пайрем:

Чылам ӱжеш, кӧм вашлиеш гын –

Мӱй дене пушлана урем.

 

Сийла шӧр-торык дене огыл,

Ок шолто тутло шӱрымат.

Темла теммеш у мӱйым, пӱрым,

Кӱэштме лӱмын киндымат.

 

Уна-влак толыт, толыт, толыт…

Чылан Эшметлан тауштат.

Тудлан да ешыжлан пиалым,

Мӱкш еш шукеммым сугыньлат.

 

Арсут пурен шогале пӧртыш:

«Кутыреда, Эшмет? Пикас?

У мӱйым кочмо шуын колтыш –

Каем, ом шинче шуко…Кас» -

 

«Ӱжаш гына кайынем мый ыле…

Тол, пӱрым йӱ…Тылзаш гына…

Вийжат уке, но садак пӱрӧ…

Пайрем мо пӱрӧ деч посна?» -

 

Арсут шинчеш ӱстел коклашке,

Иланым* кидышке налеш:

«У пӱрӧ, мӱй пиалым пӱрӧ»

Да пӱрым подыл колталеш.

 

*Илан - ожно, йочам годым эсогыл, мӱй

кочкаш изи пу совлам ыштат ыле.

 

«Арсут, тый мийышыч Шӱргыялыш?

Кузела тушто кол пӱя?» –

«Адак каен кугу йӱр годым…

Шонат айдемым туш тояш» -

 

«Чонаным?» - «Чонаннек…Ок урылт

Ала тунам, ойлат, пӱя?

Пӱяште шӱтлышӧ вӱд рожым

Ю вийже ден ала тоя?»-

 

«Эрлак тый кае Шӱргыялыш…

Ораде - тиде шонымаш:

Вӱд мушкын ынже кае манын,

Айдемым чонаннек тояш!

 

Вик ынышт петыре пӱяштым,

Тек мланде тушто таптылга,

Сӧрем эсогыл кушшо тушто…

Тунам кодеш ала пӱя?»

 

Арсут куаныш: тудын семын

Шонен коштешыс Эшметат:

Лач тидымак чон почын ойлыш

Ял калыклан тока тудат!

 

«Эшет, чотшак ит тургыжлане –

Нигӧ ок тӱкӧ иктымат.

Овочым кӧ тӱка гын, маньым,

Пӱяшке тоялтеш шкежат»

 

«Овочым?..Ӱдыр мо?» - «Чын, ӱдыр…

Латкуд ияш … Сӧрал мура…

Туй эргыжлан темлен мужаҥче…

Тоен да ӱчыжым шукта…» -

 

«Арсут…Йӧратенат мо тудым?» -

«Ну, мом тый? Шоҥго мый улам…

Йошкаргенат гын…Мый тугеже

Йолташетла куаненам»

 

Но кенета пайремым кӱрльӧ

Орол: «Эшмет…Эшмет, манам!

Маска пурен отарыш шеҥын!

Шалалтылеш омарталам!»

 

Да тунамак - Эшмет отарыш:

«Арсут, ит кай, вашке толам»

…Пикасын шӱмжӧ чытырналте –

Шарналтыш эртыше ийлам:

 

«Лишкем ит тол…» - «Пикас, ит покто…

Мый тыйын верч йӱлен колем…» -

«Ик мутетлан мый ом ӱшане…

Ойлаш кертат тый – сай палем.

 

А почешем кузе куржтальыч!

Товатлышыч тый йӧраташ!

Но модыш вел чыла улмашын…

Чевер шомак гына улмаш!

 

Кӱлам тылат мый пуйто южла,

Да шӱлыде от керт илен…» -

«А тиде чынак, тиде чынак!…

Йӧра кеч кодышт утарен…» -

 

«Айда она шарналте кодшым…

Паремше сусыр тӧрланен.

Латшым ияшым шоҥго дене

Вашталтышыч…Ом керт монден!

 

«Пикас, йӧратымем…Ит покто…

Йӱлен, мый шӱйыш савырнем…» -

«Пиктен пуштат…Огеш кӱл, колто!

Ӱжам уке гын ӱдырем…

 

Йӧратымаш огеш шоч угыч …

Йӱлен гын, тудо ик гана…

Ит поктыл…Кае Шӱргыялыш…

Лач тушто пиалет ала» -

 

«Йӧра, йӧра…Каем – лыплане…

Могай тый чондымо улат!

Илен, кеч чалемеш ӱпемже,

Но мыйын тый садак лият!»

 

ЭШМЕТ ДЕН МАСКАМ ЯЛЫШ КОНДАТ

 

Маскам, Эшметым мӱкш отар гыч

Илемыш кондышт имне ден:

Маска отарыштак колен гын,

Эшмет пыкше гына шӱлен.

 

«Ой, Юмо!.. Ойгыжо могае!..

Эшметше куш миен улмаш?» -

«Отарышке…Отар воктенак

Маскам вашлийын шинчаваш» -

 

«Кузе тыге? Мо, ужын огыл?» -

«Шекланымет-мочет – вашкен!

Капкаш гына пураш тӱҥалын –

Маска кӱч вуйжымат корен…» -

 

«А полшышо иктаж-кӧ лийын?» -

«Воктенже оролат шоген…

Но янлыкын кержалтме годым

Кертеш мо кумшо еҥ полшен?

 

Йӧра, Эшметше лӱдын огыл,

Кыдачше кӱзым луктешат,

Кора вик мӱшкыржым ир сутын,

Да мӱгырен йӧрлеш маскат»

 

Эшметым мӧҥгыжӧ ужатышт

Да ӱжыч эмлызым эмлаш.

Маскаже кушто?- маныда гын…

Пуэдышт калыклан кочкаш.

 

ПОЛШЕН МО Ю ЭМ ЭМЛАЛТАШ?

 

Ойган увер волгенче семын
Пеш писын шарлыш кумдыкеш:

Эшметын пӧртшӧ деке калык

Вӱд йогынла толеш, толеш…

 

Чон йӧсын, чаманалын, шортыт,

Пуат каҥашым, полшынешт –

Мужедыт, шӱведат, кумалыт…

Ок уж, ок шиж гына Эшмет.

 

Тӱкалтышт кенета омсашке,

Да пурыш пӧртышкӧ ик еҥ:

«Мый кольым, Вуйеҥда пеш черле…

Ала кертам тудлан полшен?

 

Мый иленам моткоч тораште,

Сай эмлызым ужаш пернен.

Тореш одал гын, колымаш деч

Ала кертам мый утарен?»

 

Пӱчкедыш кӱренвуйым*,

Шӧрпелчаным**,

шуанвондо кичкым,

кискапеледышым***,

нужым,

лопшудым

Да тӱрлӧ моло шудымат…

Мӱй дене варыш чыла тидым –

Шолмешке шолтыш пел шагат.

 

А йӱкшымекше, сусыр верыш,

Лопшудо дечын эрыктен,

Йыгаш тӱҥале эм лапашым,

Лач ойлымо гына шоктен:

 

*Кӱренвуй (Регеж марийла) – мята

**Шӧрпелчан (Регеж марийла) – одуванчик

***Кискапеледыш (Регеж марийла) – ромашка

 

«О Колымаш кува, тый кае,

Ит тӧчӧ тудым наҥгаяш.

Молан тылат вийвал айдеме?

Тӱҥалыт тыйымак каргаш!

 

Тыят, Пӱртӱс ава, лий поро -

Тудлан илаш гына, илаш!

Тый ю виетым ит чамане,

Виктаре сусыржым эмлаш.

 

О Поро Юмо – Поро Пӱрышӧ,

Чыла ужат, чыла палет –

Тек ешыжым да тек еҥ-влакым

Куандара эше шочшет!

 

О Юмо, тудым тый ит колто –

Тылат марий еҥ ӱшана!»

…Полшен мо эмлызын ю эмже?

Айста умбакше лудына.

 

АГАВАЙРЕМ

 

Кеҥеж ден шошын тӱкнымаште,

Ага пашам пытаратат,

Марий йӱла почеш яллаште,

Агавайремым эртарат.

 

Тунам тугай игече ямле,

Шомакымат ом му мокташ:

Ны шокшо, ны юалге огыл,

Чарайолнат лиеш кошташ.

 

Пӱртӱс шара йырваш мӱй пушым,

Пога куатым шыжылан…

Вӱчка каваште кече порын,

Мардеж пуал колта шыман.

 

Регеж илем… А такшым тудым

Лӱмдалын шкеже «Корембал»,

Но калык тыгела тӱҥалын

Ойлаш, озажым пагалал.

 

Регеж илем волгалте пуйто,

Шӱм-чоным эр годсек вӱчка…

Шонет, Ош Юмо шкежак волыш

Да кажнын кумылым нӧлта.

 

Ужар урем, йыр-ваш шаршудо –

Постомак вакшмыла чучеш:

Ны шӱк, ны комбо-лудо терыс…

Чыла вере канаш лиеш.

 

А тиде мо? Могае пале

Шаршудышто коеш пеш раш?

А-а, ямдыленыт лӱмын верым

Чиялтыммуно ден модаш!

 

Илем ӱмбалне эр годсекак

Пайремын шӱлыш шижалтеш:

Оза-влак кӧштыт* тӱрлӧ сийым,

Да муным чиялташ кӱлеш.

 

*Кӧшташ (Регеж марийла) – кӱэшташ

 

Ош Юмылан еш ден кумальыч

Да уштышт тоштыеҥымат…

Вара пайрем чоҥгашке кайышт,

Поче-поче, ош комбылак.

Адак Ош Юмылан кумальыч...

Пайрем сий дене сийлышт ваш...

Чиялтыммунымат вашталтышт…

Куэ гоч кӧ шуа тораш?

 

Вара тул гочын тӧрштыл модыч…

Да кажне сурт тӱҥ рвезылан

Пуэдыш муным, да ешарышт:

«Вес ийын тый погет, Сеҥган»

 

Чыла радамым шуктымеке,

Илемышке вашкат волаш…

Пӧръеҥ-влак модмо верыш тольыч

Чиялтыммуно ден модаш.

 

«А кушто топ*? Кӧн дене тудо?» -

«Чолакмыт дене, очыни…» -

«Уке, лийшаш мемнан ден тудо…

Чолакше налын ончыли»

 

*Топ – лӱмын модаш ыштыме мече

 

Энсай конда тунамак топым…

Шелалтыт ваш кок тӱшкалан…

Шындат верлаш чиялтыммуным,

Коден коклаштышт тӧр вишлам…

 

А топшо тачысе гай огыл –

Пеш пушкыдо, мынер коман:

Кулапым* кӧргышкӧ оптеныт…

И тудо урзо кугытан.

 

* Кулап(Регеж марийла) – имньым мушмо годым шерге ден шерын

лекше меж

 

Модаш тӱҥальыч…Икте топым

Колтале пӧрдыктен шыман,

Но муным тӱкыдеак эртыш,

Да весе колтыш…Да чылам

 

Куан авалтыш: пӧрдын кайыш

Мунет палемдымым вончен…

Да ик чӱчӱ нӧлтале тудым,

«Тӱҥалтыш уло!» манылден.

 

Шаршудышто ончен шинченыт,

Воктеныштак, чал шоҥго-влак…

А ял мучаште, куэрлаште,

Йӱк ыш шыплане йӱдвоштак.

 

Шоненыт мо кугезышт-шамыч,

Илен-илен, марий-влакат

Айдемыла илаш тӱҥалыт?

Вӱчка Ош кече нунымат!

 

ПЕШСАЙ РУШ ӰДЫРЫМ КОНДА

 

…Ик сылне кечын, кечывалым,

Регежын пӧртшӧ ончылан

Чарналтыш чылт тул гай сур ожо,

У лажингашке кычкыман.

 

Тушечын тӧрштыш шулдыранла

Регежын эргыже – Пешсай.

Воктенже ӱдыр, ялт ош йӱксӧ,

Ала-молан чиен руш гай.

 

«Ачэ…Авэ… Знакомтесь: это

Моя красавица-жена.

Зовут её Марией-Машей –

Невесткой будет вам она.

 

Не обижайтесь… Не сердитесь…

Не посоветовавшись с вам,

Без вашего благословенья

Привёл ее я в жены к нам» -

 

«Сердиться?..Ха-ха! Очень рады,

Друг друга, значит, вы нашли? –

Пактая всё нутро кипело…

Лишь были б счастливы всю жизнь.

 

От-ке-до-ва ты будешь, доч-ка?

Из наших мест? Из-да-ле-ка?» -

«Коростели – моя деревня,

Течёт, где рядом Лаж-река»

 

«Слыхал, слыхал…Ни разу не был…

А сколько будет вёрст до вас?» -

«О далеко!..Вёрст сорок восемь…» -

«О-о-о, это может сблизить нас»

 

Пикелык куш пураш, ок пале,

Кочкаш-йӱаш пижеш погаш.

Пурат лач тидын годым пӧртыш

Сай ден Энсай – кок йыгыраш.

 

«Знакомтесь, братья: это Маша –

Моя жена… А вам – сноха.

А это – Сай, Энсай, из тройни…

Не спутай только с ним меня» -

 

«Ну, ты даёшь, брат - сын Регежа!

Не ожидал, не ожидал…

Желаем счастья и здоровья –

Чего бы сам ты пожелал!» -

 

«Когда же будет наша свадьба?» -

«Когда же будем мы гулять?» -

«А мы решили тихо, братья,

Без шика нашу жизнь начать» -

 

«А если вдруг народ попросит?» -

«На нас обиду затаит?» -

«Простите, дети…Тихо-тихо…

Любовь и это победит!

 

Прости, Пешсай…И ты, Мария…

Я к маме, в кудо, загляну…» -

Да сурт оза, Пикелык дечын,

Под дек миялын, йодо: «Ну…

 

Кува, кузе лияш, каласе:

У шешке ден келшаш, уке?»…

«Тый нуным пӱшкыльычыс сайын…

Но, йодатак гын, вашештем:

 

Чурий ден сай…Шинчаже поро…

Кап-кыл денат пеш яшката…

Еш илышлан шагал дыр тиде?

А кутырен марла мошта?» -

 

«Кушеч палем мый? Толын велыс…

Лач тидыжак шол лӱдыкта:

Рушла ойлаш тӱҥалына гын,

Кӧ уныкана лиеш ала?

 

Пешсайлан пуртыман чай ушым?…

Тек шонкала лум нӧрепеш!..» -

«А кенета …» - «Кокшам кеч пӱчкыт...

Но, очыни, келшаш кӱлеш» -

 

«Мий, кае…Утыжым ит ойлышт…

Ала Юмак тыге пӱрен?» -

Пактай, тургыжланен кеч, порын

Пелештыш, пӧртышкӧ пурен:

 

«Невестка, думал я, скучает…

Вы общий уж язык нашли!.

Приятно мне, и не скрываю …

Как будто вместе вы росли!..

 

Эр-гым…Марияжым тый кушто

Вашлийынат?..Йӧратенат?..

Пален онал ме тыйын шыпчык

Улметым…Ӧрыктаренат…» -

 

«Прости, Мария…На своём мы…

Отец волнуется за нас…

Где встретились?..Готовы ли мы

Жить вместе, как семья, сейчас?» -

 

«Родителей я понимаю:

Как летом - снег, мы в их судьбе…

Ведь и моих врасплох застали…

Но всё ж поверили тебе…

 

А если против нашей воли,

Могу уехать я сейчас…

И навсегда я к вам забуду

Дорогу…И Пешсая…вас…» -

 

«А как же я? Подумай, Маша…

А без тебя и жизни нет!

«Ну, что ты, сын мой? Что ты?

Никто не гонит - преграды нет!

 

Для вас построим дом отдельный…

Живите, как душа велит…

Но вот вопрос: как быть с конём нам?» -

«Отец его нам подарит…

 

Мы завтра все поедем в гости…

Они там ждут нас как родных.

Они так рады, что нашла я

Красавца-парня - мой жених!»

 

Шеҥгечын колыштшо Пикелык

Тӱжваке лекте куанен -

Чылаштым ӱжӧ ӱстел тӧрыш:

Сӱан сий тушто пушланен.

 

«Жену, сноху, невестку нашу,

Какой бы нации ни была,

Любить должны мы нашу Машу,

Чтоб счастливо у нас жила!

 

Любовь всегда была сильнее

Всех жизненных людских преград!

Что вы нашли, Пешсай и Маша,

Друг друга – очень-очень рад» -

 

«Ачэ…Авэ…А как же это?..» -

«Они с дороги голодны…

К столу вас всех я приглашаю –

Отметить День любви должны»

 

МОМ МАРИЯ НЕРГЕН ОЙЛАТ

 

«Тый колынат, тулар, Регежын

Ик йыгыр эргыже Пешсай

Руш ӱдырым марлан конден да

Илат,ойлат, варсеҥге гай?» -

 

«О Юмо-Суксо, мом колам мый?

Тый мыйым чылт ӧрыктарет!

Марий вес калык дене ешым

Кунам да кушто чумырен?» -

 

«Нимом удам ом уж мый тыште –

У тукым у йӱлам куча:

Эрласе кечыш вожыл огыл,

Чыла ден тӧр каяш тӧча.

 

Ок ончо тӱсым да кӧ улмым,

Да йылмым чын йӧратымаш:

Тудлан кӱлеш яндар шӱм-чон да

Айдемым айдемеш ужмаш!

 

Кунам йӧратыше кок еҥым

Кылда виян йӧратымаш,

Огеш пылаҥ чурийышт нунын,

Пиалышт тӱҥалеш вӱчкаш» -

 

«Чыла чын тиде, да сӧрал пеш…

Лач икте чоным когарта:

Тыге илен, марий я вате

Шке йылмыжым йӧршеш монда.

 

Тунам изи ньога эсогыл

Шижде йот еҥыш савырна:

Кузе ойлаш, ок пале тудо –

Ачажла але аважла?

 

А тиде шучко, чер ден икте:

Ондак йоча-влак черланат,

Вара ачашт-авашт…Да эркын

Ок код почешышт калыкат» -

 

«Ӧрам мый: мом ончен Регежше?» -

«А тудо мом ыштен кертеш?

Пешсайже йӧратен гын рушым,

Кая мо эргыж ваштареш?

 

Нимо удам ом уж мый тыште…

Келшен илат тек калык-влак:

Ешаҥышт, шочшым куштышт, коштышт

Ваш-ваш унашке родылак!

 

Тунам огеш нӧлт сӧй пуламыр…

Нигӧ деч нимолан лӱдаш…

Мария ден Пешсайын ешышт

Тидлан ӱшаным пуышаш!» -

 

«А шешкыже мемнан Регежын

Могайрак чонжо ден вара?» -

«У вате – тиде нӧргӧ кушкыл,

Кеҥеж эртат, вик чоштырга.

 

Ойлалыт, нунын дене кызыт

«Ачэ – авэ» гына шокта» -

«Ача-аван шӱм-чоныш тудо

Тугеже ӱйым йыгалта?»

 

«Но, маныт, икана Пикелык

Тул семын йошкарген шоген:

Ӱстел кокла гыч лекме годым

«Пеш тау, тамле ш-р» шоктен» -

 

«Тугеже шешкыже Регежын

Марла ойлаш тӧча, манат?

Пеш сае тиде…А пашаште

Ок йогылане? Мом ойлат?» -

 

«У вате моло дечын, вожыл,

Почеш ынеж код нигунам…

Сандене Марият тыгакак –

Ойлат, ышта чыла пашам»

 

ОВОЧ АРСУТ ДЕК ТОЛЕШ

 

Овоч, омсаште, лӱдын-вожыл,

Пураш уке, шонен, шога,

А пӧрт озан – Арсутын йӱкшӧ

Ӱшанлын, пеҥгыдын йоҥга::

 

«Овоч, ит вожыл, пуро пӧртыш,

Шӱмемла комдык почынам.

Ит ойгыро ачат-ават верч,

Тый кушко толынат, палат.

 

Акат-влакат палат: пӱяшке

Чонан колаш вочмеш, улат

Тый эрыкыште, а тугеже

Ок вучо нимогай шучкат.

 

Тый ӧрын, вожылын ит шого,

Озала пуро суртышкем.

Ешем уке…Коштеш ик вате

Арулыкым кучаш…Санден

 

Иктат ок шыгыремде

тыйым…
Чын озалак илен кертат…» -

«А калыкше мемнам…» - «Мо - калык?

Тек нуно семынышт илат!

 

Тый иленат айдеме семын?

Лият мо ыле пиалан?

Пӱяшке тыйым пырт ышт тойо,

Ӱшанышт шем мужаҥчылан!» -

 

«Тый чын ойлет…Чыла чын тиде…

Но сӧрмарий…Уке погат…» -

«Мылам огеш кӱл тыйын пого…

Мылам огеш кӱл шӧртнетат…

 

Мый нунын ден, Овоч, ом пойо,

Поянлык темдымым ышта.:

Мыняр поя, тунар айдеме

Вӱр ден чондайжым оварта.

 

Яндар чон дене пуро пӧртыш,

Мурет ден пуро суртышкем:

Пиал колта тек тыште вожым…

Тидлан, Овоч, мый ӱшанем»

 

ПАЗАРЫШ МИЕН КОШТЫТ

 

«Эрла мый кайынем пазарыш…

Шкетлан йокрок лиеш, шонем...

Ала, Регеж, иктажше эргыч

Пырля кая? Эрден вучем.

 

А корно тушко лишыл огыл…

Йот илемла гоч кайыман…

А палыме ок лек дыр тушто?

А кенета иктаж зиян?» -

 

«Тый чын ойлет…Йолташ пелен гын,

Садак, Эшмет, ӱшанлырак…

Кеч-мо гынат йолташ йолташак…

Да корнымат от шиж чотшак» -

 

«Тораште такшым тунемалтын…

Эше изи, ачам пелен,

Мый Муром велне перныл коштым…

Чылажымат чыташ пернен…

 

Утарышым мый руш салтакым

Шем луко куп гычын тунам …

Колаш киен вӱрвузык тудо…

Ломаш ден шупшын луктынам…

 

Пӧлеклыш кердыжым эрлашым…

Пылышыштем тачат йоҥга:

«Мый кугешнем…Арале тые…

Шке калыкетым…Руш полша!»

 

А тудо керде ю улмашын:

Лач кидышке налмеш гына,

Шижде, шкеак кает атакыш…

Тушманым сеҥымеш руа» -

 

«Тый тидым мыланем шыч ойло…

Эше герой улат, Эшмет!...

А кушто кызыт тиде керде?

Молан ок пале калыкет?» -

 

«А тудым шолыштын марияк…

Нер йымачак, тыге ойлат?

Мый пӧртылташ кеч йодым тудым –

Йомдаренам, манеш. Шояк!

 

«Кӧ шолыштын, от ойло тые…

Но икте мыланем пеш раш::

Ик тыйым веле огыл, тудо

Шке калыкшым коден чараш»

 

Лач иктым веле автор семын

Мый тыште ешарен кертам:

Йоча-влак муыныт ту кердым

Рӱдаҥшым, шӱйшым…Вурс орам…

 

«А Муром мланде лӱмжӧ денак

Улмаш пеш лишыл марийлан…

Кузе муреныт! Мурпайрем-влак

Тушкан эртеныт, веселан!

 

Айдемыла марийлан тушто

Ыш перне куанен илаш:

Касвелым я эрвелым нуным

Тушман-влак тӧчышт ишыкташ.

 

Чыла логале: шукын колышт…

А кӧ гын, йылмыжым монден,

Тушанак кодо…Чын марийже

Илаш у верыш толылден.

 

Эше туштак мый мурпайремым

Шоналын коштым эртараш…

Мемнан чыла йӧн уло таче…

Ала эртарена, йолташ?» -

 

«Кунам ужна йот велне сайым,

Чонна корштен, йӱлен чонна:

Ик вер гыч весыш перныл коштын,

Кузе вараш ме кодынна!

 

Ӱшаненна: кунам гынат да

Меат илаш тӱҥалына!..

Да уло кумылын йодметым,

Эшмет, шукташ ме пижына.

 

А кызыт мӧҥгӧ ошкылам мый…

Пазарышке ала каят?

Кутыралтем мый эргым-влак ден…

Ала эрдене миенат?»

 

…Уке Эшметын таче омо,

Кеч пелйӱдат вашке шуэш.

Амалже раш: тудлан эрдене

Пазарышке каяш кӱлеш.

 

Йӱд агытан, шижде, муралтыш,

Эшметлан пуйто лӱмынак,

Да тудо вик, тӧрштен, кынеле,

Да йодо ватыже шыпак:

 

«Молан пеш эр? Пелйӱд вел эртыш –

Малем кеч ыле изишак» -