Төрт фирма бар. Олардың әрқайсысының бастапқы капиталы 10 млн дол. құрады.

Оғамға экономикалық ғылым не үшін қажет? Неге техникалық ғылым жеткіліксіз екенін түсіндіріңіз.

Қоғамдық қатынастар жүйесіндегі экономикаға ерекше орын беріледі, себебі ол саяси, құқықтық, рухани және басқа да қоғамдық, өмір саласының мазмұнын анықтайды. Экономикалық саясат экономиканың шоғырланған мағынасын білдіреді. Генетикалық көзқарас тұрғысынан алғанда, саясат экономикадан өрбиді деген сөз. Саяси көзқарастар, мекемелер мен қатынастар екінші реттегі байланыстар болып табылады, себебі олар экономикалық қатынастардан туындайдан, олармен анықталады, соларға қызмет жасайды. Өз кезегінде саясат әрдайым қоғамдық дамуда ерекше роль атқарады. Экономикалық заңдардың дамуын адамзат қоғамы саясатты қолдану арқылы жүзеге асырады.

Карл Маркс классикалық экономиканың қорытындылаушыларының бірі.

К.Маркстың ашқан басты жаңалықтары: қоғамдық-экономикалық формация, капитализмның даму заңдылықтары,социализмнің жаңа жүйе ретінде пайда болуы,ұдайы,өндіріс пен экономикалық дағдарыстар теориясы,тауарға сіңген еңбектің екі табиғаттылығы, қосымша құн туралы ілімдерді қалыптастырды,абсолюттік рентаның, жалдамалы еңбектің мәнін ашты.

К. Маркстың басты еңбегі-«Капитал» деген атпен белгілі,осы еңбек әлемдегі ұлы экономистер қатарына қосты. Тарих К. Маркстың капитализм кезеңіндегі пролетариаттың абсолютті кедейленуі туралы қорытындысын қоғам толық мақұлдамады, капитализмді таза қанаушы қоғам деген пікір де қателеу көрінді.Әлемдік экономикалық ғылым марксизмді қатты сынай отырып,осы ілім экономикалық теорияны дамытудағы ерекше дәуір болатындығын мойындады.

Карл Маркстың: «Экономикалық формаларды талдаған кезде не микроскопиялық, не химиялық реактивтерді қолдануға болмайды.

К. Маркс айтқан болатын: «... экономикалық формаларға анализ беруге микроскопты да, не химиялық реактивті де пайдалануға болмайды.Бұл екеуінің орнына абстракцияның күші жүруге тиіс».Көбінесе құбылыстың мәнін түсінуде, сол кездегі кездейсоқ, қосарланған кейбір жағдайлар кедергі жасайды. Сондықтан да басты нәрсені шешіп алу үшін – мәселенің мәнін толық, оны терең қорытындылау, кедергі жасайтын, екінші дәрежедегі құбылыстардан дерексіздендіру қажет.

Экономикалық оқығалар мен процестерді зерттеу кезінде қолданылатын себеп-салдарлық және функционалдық тәсілдердің айырмашылығы неде?

Экономикалық процестерді танып- білу әдістерінің жаратылыстану ғылымындағы зерттеу әдісінен айырмасы бар. Бірақ барлық жағдайда да зерттеу мен білім беруде диалектикалық тәсілді қолданады. Шын мәнісіндегі ғалым адам барлық процестерді даму үстінде ойлап қарайды, яғни диалектикалық тұрғыдан ұарайды деген сөз. Олай болса ғылыми тану процестер мен құбылыстардың мәніне, олардың арасындағы байланысты, дамудың себебін және қозғаушы күшін зерттеуге тиіс. Ғылыми танудың нысаналары мен әдістері көп.

Экономикалық теория тарих, құқық, философия сияқты қоғамдық ғылымдармен, сонымен қатар бухгалтерлік есеп, қаржы, стстистика сияқты қолданбалы экономикалық ғылымдармен қалай байланысады.

Экономикалық теория тарих,құқық,философия,математика сиякты қогамдық ғылымдармен,сонымен қатар бухгалтерлік есеп,қаржы,статискалық сияқты қолданбалы экономикалық ғылымдармен байланысты.

Экономикалық теория басқа ғылымдар сияқты танымның әр түрлі формаларын қолданады. Олардың барлығы шаруашылық өмірді зерттеу әдістерінен тұратын ғылыми методологияны құрайды. Ол әдістер жалпы ғылыми және жеке болып бөлінеді.

Жалпы ғылыми әдістер – бұл көне грек философтары негізін салған және кейінгі буын ғалымдары дамытқан диалектикалық материалистік қағидалар. Олар бір-біріне тәуелді, қайшылықты түрде дамытып, ұдайы қозғалыста болады.

Бұл процестерді зерттеу барысында тарихи және логикалық тәсілдер қолданылады.

Тарихи әдіс құбылыстардың пайда болып, дамып және бірінің орнын бірі басқанын тізбекті талдауға жағдай жасайды.

Логикалық (теориялық) тәсіл тарихи құбылыстардың тарихи дәлме-дәл даму жолы емес. Ол зерттеліп отырған құбылыстың мәнін ұғыну мен асбтракциялауды, яғни олардың болмысы мен қасиеттерін жорамал түрде таза зерттеуді көздейді. Осының негізінде бұл құбылыс жайында ғылыми түсінік пайда болады, яғни логикалық түсінік немесе тауар, баға, ақша, акция, бәсеке т.б.сияқты экономикалық категориялар қалыптасады. Зерттеудің осындай әдісін ғылыми абстракция деп атайды.

Ғылыми-техникалық жекелеген әдістерге: байқау, синтездеу мен анализдің көмегімен алынған материалды өңдеу, индукция мен дедукция, заңдар мен категориялар жүйесін құру, оларды тексеру, тәжірибе-сынақтар жүргізу, модельдер құрастыру, олардың математикалық формализациясы және т.б. жатады.

Математикалық модельдер индивидиумды көрсетеді. Альферд Маршаллдың көрсетуінше «Экономикалық ғылым жеке және қоғамдық қызметтің сол бөлігін, негізінен, материалдық игіліктің жасалуын және пайдалануын зерттейді».

Рейман Барр «Экономикалық ғылым – бұл сирек ресурстарды басқаруды, адамдардың тәртіптік формаларын және оны пайдалануды сансыз көп шектелмеген тұтыну қамтамасыз ететіндігін зерделейтін ғылым» деп жазды.

Экономикалық ғылым – бұл білімнің жиыны, қоғамда үстемдік құратын шаруашылық идеологиясының құрамдас базасы және экономикалық ойларды қалыптастырушы.

Экономикалық жағдайлар мен процестердің графикалық тура және кері, сызықтық және сызықтық емес тәуелділіктерді сипаттаңыз.

Стохастикалық бағдарламалау модельдері сызықтық және сызықтық емес болып кездеседі. Көбінесе сызықтық бағдарламалау есептерінің модельдеріне сәйкестендіріліп құрылатын сызықтық модельдер кездеседі.

Сызықтық модельдерде мақсатты функциядағы белгісіздердің коэффициенттері, шектеулердегі матрица коэффициенттері А және шектеулердің бос мүшелері кездейсоқ шамалар болуы мүмкін. Мұндай жағдайда кездейсоқ шамалардың үлестірілуі беріледі (тәуекел жағдайы) немесе белгісіз болады (анықталмаған).

Есептерді стохастикалық жолмен шығару оптималды жоспарды бір мәнді анықтамайды, ал көп варианттың кез келгені ықтималдылығына байланысты оптималды болуы мүмкін.

Математикалық бағдарламалау есептерінің кез келгенінде айнымалыларға қойылған шектеулерге сәйкес мақсатты функцияның экстремумын табу қажет. Осыған дейін мақсатты функция мен шектеулері сызықтық болып келген есептер қарастырылды. Ал нақты есептерде сызықтық емес тәуелділіктер кӛптеп кездесетіндіктен сызықтық емес бағдарламалау теориясының жасалу қажеттігі туды. Қазіргі кезде сызықтық емес бағдарламалау есептері жылдам дамып келеді.

Математикалық бағдарламалау есептерінің мақсатты функциясы мен шектеулері сызықтық емес болса, онда ондай есептер сызықтық емес бағдарламалау есептері деп аталады.

А. Смит өзінің «Халықтар байлығы» деген кітабында: «Неге адам үшін өте маңызды су арзан, ал өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін пайдасы төмен алмаз тасы соншалықты қымбат тұрады?» деген сұрақ қойған.

Адам Смит ознің Халықтар байлығы деген кітабында «Неге адам үшін өте маңызды су арзан. Ал өмірлік қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін пайдасы томен алмаз тасы соншама қымбат турады?»деген болатын. Қазіргі кезде алмаз тасы аса қунды, бағалы, әлемдік нарықтағы ен қымбат асыл тас болып табылады. Ол өте ертеден бері бағаланып келе жаткан кунды тас. Неге су арзанда алмаз тасы қымбат?Себебі алмаз тасы ол казіргі кезде тек Африка мемлекетінде көп мөлшерде кездеседиде қалған өңірде өте аз, және ол мелаллургияда және лазерлік өндірісте,зергерлік бұйымдар жасауда пайдалынады. Ал су қоры қазіргі кезде көп, және алу жолы оңай сондықтанда ол арзан болып табылады.

Минималды жалақы туралы заң жүргізу, прогрессивті салық салуды жүргізу, салық төлеуден босатылған жаңа жол құрылысы сияқты мәселелерді қамтитын мемлекеттік саясат экономиканың қандай сұрақтарын шешуде үлкен рөл атқарады.

Жалақы түсінігі. Жалақы – бұл еңбек шарты бойынша нақты еңбек функциясын атқару үшін жұмыс үшін төленетін, тараптардың келісімімен белгіленетін, алайда, заңдарда белгіленген шектен кем болмауы тиіс ай сайынғы ақы, төлем. Қазакстан Республикасының заңдарында еңбек үшін қандай да бір кемсі тусіз жәңе заңда белгіленгеннен төмен емес ақы төлеу қағидасы белгіленген. ҚР конституциясы жәңе ҚР еңбек заңдары бірдей еңбек үшін, яғни, бірдей ұзақтықтағы, күрделіліктегі еңбек үшін жыныс, нәсіл, жас, ұлт жәңе т.б. белгілері үшін кемсітусіз бірдей ақы төлеуді кепілдейді.

Жұмысшының айлық жалақысының мөлшері жұмысшының біліктілігіне, жұмыстың қиындығы, саны мен сапасына, сонымен қатар еңбек шартына байланысты дифференциялы түрде бекітіледі.

Жұмыс уақытының нормасын нақты кезеңде атқарған және еңбек нормасын (еңбек міндеттемелері) толық орындаған жұмысшының айлық жалақысының мөлшері Қазақстан Республикасының заңымен бекітілген минималды айлық жалақы мөлшерінен кем болмауы тиіс.

Жалақының минималды мөлшерін бекіту:

1. келесі қаржы жылына сәйкес Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы жыл сайынғы заңында бекітілген айлық жалақының төмен мөлшері күн көріс азығынан төмен болмауы тиіс және оған үстеме төлем, қосымша ақы және әлеуметтік төлемдер, сыйақылар мен басқа да ынталандырушы төлемдер кірмейді және атқарылған уақытқа пропорциалы түрде төленеді.

2. жалақының минималды стандарты сәйкес жылға арналған Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы заңында бекітілген айлық жалақының ең төменгі өлшемі есебінен және Қазақстан Республикасының Үкіметімен бекітілген салалық келісімдермен анықталатын көтеруші салалық коэффициентінен анықталады.

3. өзінің қызметтік міндеттерін (еңбек нормасын) атқарушы жұмысшының сағаттық жалақысының ең төменгі мөлшері сәйкес күнтізбелік күнге арналған жұмыс уақытының балансына сай орташа айлық жұмыс сағаттарына бөлінген ең төменгі айлық жалақы мөлшерінен кем болмауы тиіс.

4. еңбек, ұжымдық келісім-шарт және (немесе) жұмыс берушінің актісі шарттарында қарастырылған айлық жалақының ең төменгі мөлшері немесе бірінші разрядтағы жұмысшының айлық тарифтік салымының мөлшері сәйкес жылға арналған Қазақстан Республикасының республикалық бюджет туралы заңында бекітілген айлық жалақының ең төменгі өлшемі есебінен төмен болмауы тиіс, ал ауыр жұмыстарда, қауіпті (аса қауіпті), қауіпті еңбек жағдайындағы жұмысшыларға еңбек ақының ең төменгі стандартынан төмен болмауы тиіс.

Меншік құқығы материалды объектілерге (ресурстар, құндылықтар) ғана жүреді ме, әлде электромагниттік толқындар, ауа, ауа кеңістігі сияқты нақты заттық емес факторларға да жүреді ме

Меншік — бұл жеке адамның затқа байланысты қарым қатынасы. Сондай-ақ меншік заң бойынша қорғалды Біздің елімізде меншіктің заңдастырылған екі түрі бар: жеке меншік және мемлекеттік меншік. Қазақстан республикасының Конституциясына сәйкес олар бірдей мойындалады және қорғалады. Жеке меншік —бұл азаматтардің және мемлекеттік емес заңды тұлғалар мен олардың бірлестіктерінің меншігі, ал мемлекеттің иелігіндегі мүліктер мемлекеттік меншік болып есептеледі Біздің еліміздегі нарықтық қатынастар мемлекеттік меншіктің әр түрлі формаларының қажеттілігінтудырады. Сондықтан да біздің елімізде мемлекеттік меншікті жеке меншікке айналдыру (приватизация) жүргізіліп жатыр.

Кейбір жағдайларда мүлік тек біреудің меншік құқығында ғана емес, бірнеше адамға тиісті болуы мүмкін. Бір немесе одан да көп бірнеше тұлғаның меншігіндегі мүлік оларға ортақ меншік құқығымен тиесілі болады. Ортақ меншіктің үлестік және бірлескен ортақ меншік деген түрлері бар. Меншік иелерінің үлестері белгілі болса, онда ол үлестік ортақ меншік болады. Меншік құқығына қатысты үлестері белгіленбеген болса, онда олардың үлестері өзара тең. Бұл — бірлескен ортақ меншік.

Заң тұрғысынан меншікті «объективті» және «субъективті» категория ретінде екі жақты қарастырады.

Меншік құқығының пайда болу негіздерін бастапқы және туынды деп ажыратуға болады. Бастапқы негізге бұрын ешкімнің меншік құқығында болмаған мүлік жатқызылады, яғни, жаңа салынған үй, олжа, қараусыз жануарлар, т.б. Туынды негіз мүліктің бір тұлғадан екінші тұлғаға өтуі негізінде пайда болатын меншік құқығы, мысалы, келісім бойынша жасалуы мүмкін сату — сатып алу, айырбастау, сыйлау.

Қазақтың әдет-ғұрып заңында бірінші болып жерді басып алу құқығы болған, яғни кімде-кім бірінші болып қыстаудан көшіп, жаңа жерге орнығып алса, жайылым мен суат соның меншігі болып саналған.

Бұл құқық табиғи суаттарға ғана қатысты, ал жасанды суаттарға, құқықтар мен тоғандарға меншік құқығы осыларды жасаған адамдарға байланысты анықталған.

Меншік құқығының тоқтатылуы өз еркімен және мәжбүрлі түрде жүзеге асырылады. Мүлікті өз еркімен басқа тұлғаға беру, сату, меншік құқығынан бас тарту, мүлікті жою және т.б. Мәжбүрлі түрде меншік құқығын тоқтату: тәркілеу, реквизация, иесіз мәдени немесе тарихи маңызы бар мүліктерді сатып алу және т.б. негізде жүргізіледі.

Иелену құқығы дегеніміз — мүлікті іс жүзінде иеленуді жүзеге асыруды заң жүзінде қамтамасыз ету. Мысалы, адам іссапармен жол жүріп кетсе де, артында қалған мүліктің толық иесі бола алады.

Пайдалану құқығы дегетміз — мүліктен оның пайдалы табиғи қасиеттерін алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзінде қамтамасыз етілуі. Пайда — кіріс, өсім, жеміс, төл алу, т.б. нысандарында болуы мүмкін. Бір ескеретін жағдай майдалану құқығы иелену құқығынан кейін пайда болады. Мәселен, жеке меншік болып табылатын тракторды шаруашылықта пайдалану — иелену құқығы, ал оны басқа тұлға пайдалануға беру—пайдалану құқығы болып табылады.

Аладағы үйлердің 1-қабатында тұратын тұрғындар терезелерінің алдын иісі, даусы, т.б. жағымсыз әсерлері үшін машина тұрағына айналдырғанға қарсы болады. Қаладағы үйлердің 1-қабатында тұратын тұрғындар терезелерінің алдын иісі, даусы, т.б. жағымсыз әсерлері үшін машина тұрағына айналдырғанға қарсы болады. Осының нәтижесінде автокөлік иелері мен тұрғындар арасында дау-жанжалдық қарым-қатынас орнайды. Бұл меншік қатынасы мәселесіне жатады ма және бұндай жағдай қалай шешілуі мүмкін? Бұл меншік қатынасы мәселесіне жатады. Қаладағы үйлер Республикалық меншік болып табылады. Республикалық меншік дегеніміз Республика қамқорлығындағы мемлекеттік кәсіпорындар. Бұл мәселені шешу үшін қаладағы үйлердің тұрғындары қала әкімшілігіне барып арыз жазуы керек. Бұл арызды қабылдаған қала әкімшілігі бұл мәселі қарастыру барысында осындай шешім қабылдайды: Қаладағы үйден алыс емес жерге автокөлік тұрағын салып, халықтың сол жерге көлігін қоюға рұқсат береді.

12. Төмендегі жағдайлар меншік құқығының қай түрлеріне сай келеді:

12.1. Иванов автокөлік сатып алды және онымен өзінің саяжайына барады-

Жеке меншік.

12.2. фирма өзінің өндірістік қуатының бір бөлігін жалға берді – аралыс меншік

12.3. кәсіпкер Садыков басқа кәсіпкерден екі шағын кеңсе сатып алды. Бір кеңсенің ісін толығымен тоқтатты, ал екінші кеңсені өзгертті және кеңейтті- индивидуалдық жеке меншік аралас меншік

12.5. азамат Ахметов өзінің пәтерін балаларына мұрагерлікке қалдырды- Жеке меншік

Төрт фирма бар. Олардың әрқайсысының бастапқы капиталы 10 млн дол. құрады.

Төрт фирма бар. Олардың әрқайсысының бастапқы капиталы 10 млн дол. құрады. Жинақтау нәтижесінде үш жылдан кейін олардың капиталдарының құны 15 млн долларға жетті және олар бірікті. Олардың бірігуі капиталы 100 млн доллар құрайтын бәсекелес фирманы жоқ қылды. Концентрация нәтижесі бойынша және орталықтану нәтижесі бойынша капитал өзгерісінің мөлшерін анықтаңыздар

Капитал (немісше kapіtal, ағылшынша capіtal, латынша capіtalіs – басты нәрсе‚ басты мүлік, негізгі қаржы) – кең мағынада – табыс әкеле алатын нәрселердің бәрі немесе адам өзінің тіршілік әрекеті барысында тауарлар‚ өнімдер‚ т.б. өндіру‚ қызметтер көрсету үшін жасаған ресурстар, яки қосымша құн әкелетін құн; тар мағынада – табыстың жұмыс істеп тұрған қайнар көзі‚ іске қосылған өндіріс құрал-жабдығы‚ ақшалай қаражат‚ зияткерлік меншік. бухгалтерлік баланс; кіріс пен шығыс есебі;ақша қозғалысы туралы есеп меншікті капиталдағы өзгерісі есебінен концентрация нәтижесі бойынша және орталықтану нәтижесі бойынша капитал өзгерісінің мөлшері өседі. Яғни бұл сол фирмалардың дамуына алып келеді.