Еңбек әрекетіндегі тұлғаның кәсіби қалыптасуы

Еңбек алдамның дене бітімін жетілдіріп қана қойған жоқ, сонымен бірге оның психикалық жетілуінің, сананың қалыптасуы мен дамуының негізгі факторы болып табылады. Сонымен қатар еңбек адамды қоғамдық тіршілік иесіне айналдырды, биологиялық жан иесі еңбектің арқасында адам дәрежесіне көтерілді. Еңбек жұмыс атқаратын органдар-бас пен қолдыжетілдірді. Адамның қолы сан-салалы әрі өте нәзік еңбек операцияларының арқасында өз дамуының шыңына жетті. Адам vbs анатомиялық тұрғысынан гөрі ойлау жағынан әбден жетілді, өйткені еңбек адамның алдына нақ осы, еңбекте шешілуге тиісті проблемаларды үнемі қойыпкелді. Ойлау қабілеті қалыптасты, ал ол өз тарапынан еңбектің одан әрі жетілдіре түсуіне жағдай туғызды.Еңбек – адамның нағыз адамға айналысуындағы шарттардың бірі. Тек еңбек әрекетінің арқасында ғана адам – саналы адам сатысына көтерілді. Эволюциялық дамудың ең жоғарғы сатысына көтеріліп, заттық әрекетінің мәнін шынайы түсінетін болды, дүниені өзгерту дәрежесіне қол жеткізді. Қарапайым еңбек құралдарын жасап, оны қолдану, сақтау әрекетінің арқасында адам тіршілік ортасына тәкелді болатыны бірсыпыра жағдайлардан құтылады, өзін сол ортаның иесі ретінде сезінетін деңгейге көтерілді. өздері жасаған құралдармен әр алуан әрекеттерді жасайтын болды. Бұл адамдар қауымдастығының жануарлар тобынан ерекшеленетінең басты сапалық айырмашылықтарының бірі.

Еңбек қоғам өмірі мен адамның жан-жақты әрі жарасымды дамуының қажетті шарты, жан-жақты дамыған адамды қалыптастыру жолы. Сондықтан ақыл-ой мен дене тәрбиесін қатар дамыту үшін техникалық білім беруге ерекше рөл жүктеледі немесе өндіріс процесінің негізгі принциптерімен таныстыру, сонымен бірге балаға немесе жас өспірімге өндірістің қарапайым құрал жабдықтары жөнінде жалпы дағды беріледі. Ал өмірге ынталандыратын қажетті ерекше маңызын барлық тарихи дәуірлер орнықтырды. Ондағы өзгерістер мен қажеттіліктің сипаты қоғам дамуының нақты тарихи жағдайына тәуелді болды.

Сана психика дамуының жоғарғы сатысы ретінде, ең алдымен жалпыны және болмыстағы елеуліні тану қабілеті сияқты қасиетімен ерекшеленеді. Ғылым, өнер, мәдениет қоғамдық сананы құрайды. Сана обьективтік болмыс жайында қорытылған біліменн ғана емес, сондай-ақ сол болмысқа белгілі түрдегі қатынастарды интеллетуалды бағалау арқылы және эмооционалды сипатта болуы мүмкін.

Сананың аса маңыды қасиеті, оның есеп беруі болып табылады. Адам өзінің қана сыртқа білімді емес, өзін білуді де қамтамасыз етеді. Cана өзіндік сана сезім түрінде де көрініс табады. Жоғарғы класс оқушыларын қоғамдық пайдалы еңбекке тартудың жаңа формасы – студенттік отрядтар үлгісімен жоғарғы класс оқушыларын еңбек отрядтарын құру. Мұндай отрядтар жыл бойы жұмыс істей алады. Класс жетекшісі оқушылар комитетімен бірлесе отырып, кәсіпорынмен шарт жасайды. Арнайы график бойынша оқушылар жұмыс орнына немесе мектепке келіп жұмыс істейді.

Еңбек психологиясының негізгі міндеттері – бұл еңбек гуманизациясы және оның жоғарылауы болып табылады. Осы тапсырмаларды шешу үшін техникалық, технологиялық, санитар – гигиеналық, организация, мераприятиялары болып табылады осы барлық мероприятиялар еңбек психологиясының мекемелеріне кіреді. Бұл әдіс еңбек етудің бағасын, диагностикалық, әлеуметтік стуктуралық, коллективтағы психологиялық климаты, адамның методтарды өзін бағалауы.

Қолданбалы психологиясының теориялық іргетасы келесі ғылыми проблемалар:

1. Адамның және оның профессия гармонияларын оқу. Яғни сондағы заңдардың пайда болуы динамикалық тепе- теңдік «еңбек психологиясының субъектісі – қоршаған орта профессиясы»

2. Индивидтің және жеке тұлға профессианалды динамикасын, структурасын оқуда

3. Құрылымдық, экстремалды жағдайлар және динамикалық құрылымдар.

4. Еңбек етудегі структуралар мотивтер, және осы структураны жөндеу.

5. Еңбек етудегі адамның динамикалық жағдайы.

6. Индивидтің жеке тұлғамен байланысты, фактордың жағдайы, драматикалық еңбек психологиясы қысқада және толық тарихы. Онда көптеген проблемалар еңбек психологиясында өсті

Еңбек психологиясының субьектісі – белгілі бір обьектіге бағытталған белсенділіктің қайнар күші – индивид немесе әлеуметік топ, обьектісі – нақтылы ұйымдасқан еңбек әрекеті, құралдары, еңбектің мақсаты мен міндеттері, жұмысты орындау ережелері. Еңбек психологиясының жалпы әдістері еңбек субьектісін әдістер мәселесі өте күрделі және олар өндірістік жаңа білімдермен герменевтикалық әдіске негізделуге ұмтылуда.

Кәсіптік қабілет кәсіптік біліктіліктің түрде жүруін психологиялық процестермен қадағалау арқылы ерекшеленеді. Қабілеттілікке байланысты мамандар мынадай шеберлікті қалыптастыра білу қажет:

· Коммуникативтік-адамдармен араласа білу;

· Перцептивті-кәсіптік интуиция, эмпатия, рефлексия;

· Тұлғалық динамизмі – еркін әрекет жасау қабілеттілігі және логикалық түрде шешімқабылдау;

· Эмоционалды тұрақтылық-өзін басқару қабілеті;

· Оптимистік түрде бақылау;

· Креативтілік-шығармашылық қабілет

Психология ғылымында пәнге деген ықылас таңдап алу және танып –білу түрінде қарастыраылады. Ықыластың қайнар көзі қоғамдық өмірде жатыр. Адамға ықылас болып көрінетініннің бәрі обьективті шындықтан алынған. Оқушының ынта ықыласы шындық өсмір жағдайында қалыптасуыкерек. өзінің бағыты жағынан оқушының ықыласы әртүрлі болады: көркем, спорттық, техникалық, танымдық т.б. егер оқушы белгілі бір іс-әрекетпен ұдайы шұғылданса, онда ықылас белгілі бір пәнге ауыса, онда бейім белгілі бір әрекетпен айналысуға деген бағытты білдіреді. Бейім сол әрекетті сәтті орындағанда, жақсы эмоциямен қабылдағанда ғана байқалады.

Дәріс