Жеке қорғаныс құралдары.

Адам денесін қорғау үшін арнайы киім, арнайы аяқ киім, бас киім қолғаптар қолданылып қамтамасыз етілғді.

Балқыған металл тамшыларынан қорғау үшін кендір, брезент және жүннен жасалған киімдер, ал қышқылдан қорғау үшін – резіңке және перхлорвинилден жасалған арнайы киімдер қолданылады.

Адамның көзін қорғау үшін арнайы көзілдіріктер қолданылады. Металл дәнекерлеу кезінде көзді қорғау үшін қара шынылы ТС-3 көзілдірігі пайдаланылады, ал қышқылдармен шаңды жерлерде – герметикалық көзілдіріктер қолданылады.

17-сурет. Герметикалық көзілдірік

Жұмысшылар мен қызметкерлердің тыныс алу органдарын қорғау үшін фильтірлік және изоляциялық құрал-саймандар қолданылады. Тәуелді сүзгі (фильтірлік) өзінің құрылысына қарай, қорғану құралдары аэрозольге қарсы (ФА), газдарға қарсы (ФГ), әмбебап (ФУ) болып бөлінеді.

Сүзгі элеметтер белгілі уақыттардын кейін ауыстыру қажет.

Зиянды заттар шоғырлы өте жоғары мөлшерлі болған кезінде немесе ауадағы оттегінің шамасы 16% төмен болған кездерінде изоляциялық қорғау құралдарын қолдану қажет. Жұмысшыларға арналған тыныс алу ауа түтіктер арқылы немесе арнайы баллондар көмегімен беріледі.

Жабық жабдықтар қолданудың, химиялық процестері бөлек бөлмелерге шығарудың, кәсіпорын ішіндегі көлікті механикаландырудың, жетілдірілген ауа алмастыру жүйесін енгізудің нәтижесінде зиянды заттардың цехтардағы ауадағы концентрациясының ШЖБК-дан асуы сирек кездесетін құбылысқа айналды. Зиянды бөлімдері бар цехтар да жұмыс істегендерге қосымша қорғаныстық шаралар қорғаныс құралдары болып табылады. Дара қорғау құралдары келесі стандарттарға сәйкес болуы тиіс: арнайы киімдер, арнайы аяқкиімдер және қолды қорғау құралдары – МСТ 12.4.103-83; арнайы резенке етіктер – МСТ 12.4.072-79; комбинезондар – МСТ 12.4.100-80; сүзгілі респираторлар мен газқағарлар – МСТ 12.4.041-89 (СТ СЭВ 4565-84) (1997) ССБТ. т.б.

Келтірілген стандарттар талабы бұзілғанда дара қорғаныс құралдары өз қасиеттерін жоғалтады. Сондықтан қорғаныс құралдарының түзулігін және тексеру мерзімдерін бақылау кәсіпорын әкімшілігі мен еңбек қорғау қызметінің жүйелі түрде жүргізілуі қажет. Тексеруден, жарамсыз бөлшектерін алмастырғаннан және жөндеуден соң қорғаныс құралдарына келесі тексеру уақыты көрсетілген белгі қойылады. Қорғаныс құралдарын жуу, дизинфекциялау және жөндеу өндірістік жағдайға байланысты белгіленген уақыттарда кәсіпорын есебінен жүргізіледі.

Арнайы киімдерді таңдау жұмыскерлерге әсер ететін зияндықтар мен қауіптердің сипатына бай ланысты жүргізіледі. Қышқылдармен жұмыс істеу қашқылға төзімді маталардан тігілген арнайы киімдермен жүргізілсе, ылғалды цехтарда жұмыс істеу – сұға төзімді киімдермен жүргізіледі. Маталарға әр түрлі өңдеу нәтижесінде су сіңірмейтін, отқа және майларға төзімді, органикалық еріткіштерге төзімді қасиеттер беруге болады.

Жұмыскерлердің аяқтарын ылғалдан, агрессивтісұйықтардың әсерінен, төменгі температурадан, электр тогынан қорғау үшін табығи былғарыдан жасалынған аяқ киімдер қолданылады. Олар табаннан бөлінген ылғалдарды сіңіріп сыртқа шығарады. Ылғалды, агрессивті сұйықты ортада жұмыс істеуге резеңке аяқ киімдер беріледі. Көзді және тынысалу мүшелерін механикалық, химиялық зақымдардан, күйіктерден, шаңның және зиянды заттардың әсерінен қорғау үшін арнайы қорғаныс құралдары қолданылады. Олар көріністі шектемеуі және анық көрсететіндей болуы қажет; бетке жақсы отыруы – тиген жерлеріне жағымсыз әсер етпеуі қажет; берік, жеңіл және терден ылғалданбайтындай болуы қажет. Бұл құралдар жұмыс түріне қарай таңдалады.

Ауру тудырушы УЗ, РЗ қорғайтын жеке құралдары төмендегінше бөлінеді:

1. Тыныс алу органдарын қорғау құралдары

2. Теріні қорғау құралдары.

Тыныс алу органдарын қорғау құралына газқағар, респиратор, мақата дәкеден және шаңға қарсы матадан жасалған ПТМ-1 таңғыштар жатады. Бұларды тұрғын халық өздеріде жасап ала алады.

Газқағар жұмыс істеу принципіне орай изоляциялық және сүзбелі болып келеді. Сүзбелі газқағарға ГП-5, ГП-7, ГП-7М, балалар фильтрлі газқағарына ПДФ-ШСД жатады

18-сурет. Газқағарлар ГП-5

1-газқағар қорабы; 2-гақағардың бет жақ бөлігі; 3- көзілдірігі; 4-клапонды қорап; 5- сөмке; 6- қорапты терлетпейтін пленка

19-сурет газқағар ГП-7

Сүзбелі газқағар – сүзбелі жұтқыш қораптан, сөмкеден, бет бөлігінен тұрады. Оны терлетпейтін пленкалы қорап немесе арнайы көз әйнегін терлетпейтін қалам жалғанады.

Жұтқыш сүзбелі қорап қаңылтыр сопақша болып жасалады. Төбесіне бұрама қия орналасады, газқағардың беткі бөлігін жалғастырады, ол қорап түбіне ішке тартқан демді өткізетін саңылау болады. Қорапта резеңкелі қақпақша болады, онымен сақтау кезінде қорапқа шаң-тазаң түспеу үшін саңылауды жауып қояды. Қорап шаңға қарсы сүзбемен және жұтқышпен жабдықталған.

Газқағардың беткі бөлігіндегі (шлем-маска) газқағардың тазаланған қорабы тыныс алу органдарына ауа жіберіп тұрады, сондай-ақ көз, бет УЗ, РЗ және БЗ түсуінен қорғайды, шлем маска резинадан жасалады; ол екі көз тұсындағы ойықтан, клапанды қораптан тұрады. Көз тұсындағы ойық көру шишасынан, ішкі және сыртқы ұстап тұратын тұтқасынан тұрады.

Клапанды қорап тұтылған ауаны бөліп тұрады, ол ішкі ауаны жұту клапаны және ауаны шығару негізгі және көмекші клапандарынан тұрады.

Газқағарға арналған қапшыққа газқағар сақталады және салынады. ГП-5 (ГП-5М) 19-суретте газқағарының қапшығы сүзбелі жұтқыш қорап және шлем-маска орналасқан бір бөліктен және екі қалтадан тұрады.

Газқағардың беткі бөлігі өлшеміне қарай дұрыс таңдалса, ол сенімді қорғау құралы болады, герметикалық (саңылаусыз), ауа кіргізбеуді қамтамасыз етеді.

Шлем-масканың өлшемін дұрыс таңдау үшін басты айналдыра иек астынан өткізе өлшеу керек. Өлшеу шамасына қарай 63 см дейінгі - 0размер; 63,5 см-тен 65,5 дейін - 1 размер; 66,0 см – 68,0 см дейін 2 размер; 65,5 см – 70,5 см дейін – 3 размер; 70,5 см ден жоғары – 4 размер болады.

 

20-сурет. ГП-5 газқағарының размерін өлшеу

 

Газқағарды алған кезде оны мұқият қарап барлық бөліктерін тексеріп, дұрыс жинап, саңылаусыз, ауа өткізбейтіндігін тексеру керек. Сүзбелі жұтқыш қорапты тексеріп қарағанда тот баспағанын, жаншылмағанын, тесік бар*жоғын мұқият қарау керек. Жаңа газқағарды киер алдында тезе мақтамен мұкият сүртіп, ал пайдаланған газқағарды киер кезде децинфекциялау спиртпен немесе 2% формалин қосындысымен сүрту керек. Газқағарды арнайы қапшыққа салып жүреді. Қапшық бауы оң иыққа салынып, қапшық адамның сол жағында болады. Газқағарды киер кезде дем алуды тежеп, көзді жұму крек. Жекелегіш газқағары (ИП-4) тыныс алу органдарын, көз, бет терісін барлық ауады сақталған улы қоспалардан қорғайтын арнайы құрал. Ол сүзгілі газқағар танас алу органдарын, көз, бет терісін қорғай алмаған кезде, сондай-ақ ауада оттегі жетіспеген кезде қолданылады.

Респираторлар. Лабораториялар мен өндіріс тәжірибесінде Р-2, ШБ-1, ШБ-2, сүзгіл респираторы кеңінен қолданылады. Салмағы жеңіл, жақсы сүзгілі теспираторлар тыныс алу органдарын қорғау үшін қолданылады. Р-2 респираторы ауаны жұтатын және шығаратын екі клапанды фильтрлі маскадан, мұрын қысқышынан, жүгеннен тұрады. Респиратор мөлшерімен өлшемі иекке қарай үш түрлі болып бөлінеді. Әр адам өзіне шақ респираторды таңдауы үшін бет ұзындығын өлшеу керек: 109 мм – 1 өлшем; 109-119 мм – 2 өлшем; 119 мм-ден жоғары – 3 өлшем.

 

21-сурет. Респиратор Р-2, 1-ауа жұтатын клапан, 2-мұрын қысқашы, 3,4-жүген, 5-маска, 6-ауа шығаратын клапан.

 

22-сурет. Респиратор ШБ-1

 

Дәке мақталы таңғыш төмендегідей жолмен дайындалады: ұзындығы 100 см, ені 50см дәке кесіп алынады; дәке ортасына 30х20 см мөлшеріне қалыңдығы шамамен 2 см етіп мақата салады; мақта салынбаған дәкенің бос жерлерін ұзына бойына екі жағынан түреді; дәкенің шетін екі жағынан шамамен 30-35 см етіп дәл ортасынан екі бау жасап қайшымен қияды. 24-сурет.

Дәке мақталы таңғыштың төменгі жағы, бұған, жақты тұтастай үстіңгі жағын көзге дейін толық жабады. Ауыз бен мұрын жақсы жабылады, таңғыштың кесілген төменгі бауы бас төбеге, жоғары бауы желкеден байланады.

Тыныс алу мүшелерін қорғау үшін шаңға қарсы, мата маска пайдаланады.

 

 

23-сурет. Дәке-мақта таңғыш.

 

Шаңға қарсы мата маска көрсетілгендей дайындалады.

 

Теріні қорғайтын құралдар. Ядролық, химиялық, бактериялық зақымдану кезіндегі және КӘЕУЗ таралуы жағдайына адамдардың бүкіл денесін қорғау ең басты мәселе. Бұл құралдар шартты түрде арнайы және қосалқы теріні қорғау құралдары болып бөлінеді.

Арнайы теріні қорғау құралдары УЗ, КӘЕУЗ, РЗ, БЗ-ы сияқты заттар тамшыларынан, будан теріні жақсы қорғайды, ядролық жарылыста пайда болатын сәулелену деңгейін төмендетеді. Теріні құралдары жұмыс істеу принципіне қарай сүзгілі және жекеленгіш болып бөлінеді.

 

24-сурет. Теріні қорғау Л-1 костюмі.

1-куртка, 2-капюшон, 3-бастын жүгені, 4-жеңіндегі бауы, 5-беліндегі бауы, 6-сөмке, 7-шалбар, 8-бәтінке, 9-баулар, 10-белдік, 11-қолғаптары.

 

 

Теріні жекеленгіш қорғау құралдары резеңкеленген матадан жасалады. Ол зақымдану ошақтарына дезинфекциялау, дезактивациялау, дегазациялау жұмыстарын жүргізу кезінде қолданылады. Теріні жекелегіш қорғау құралы тек жасақ құрамының жеке тұлғаларын қорғау үшін қолданылады.

Жекелегіш қорғау құралына: Л-1 жеңіл қорғау костюмы, теріні қорғайтын комбинезон, жалпы әскери қорғау костюмы жатады. Л-1 жеңіл қорғау костюмі капюшонды көйлектен, шалбар мен шұлғау, екі қолғап, подшлемниктен тұрады. Л-1 костюмінің, размерлері: 1-бойы 165 см-ге дейінгі, 2-бойы 165-172 см-ге дейінгі, 3-бойы 172 см-ден жоғары адамдарға арналған. Костюмнің салмағы шамамен 5 кг.

 

 

25-сурет. Теріні қорғайтын комбинезон.

 

Теріні қорғайтын комбинезон және костюм. Комбинезон басқа киетін капюшон, күртеше, шалбарымен тұтастай бірге тігілген. Комбинезон подшлемникпен, резеңкелі етікпен, резеңкелі қолғаппен бірге пайдаланады. Комбинезон өлшемі Л-1 костюмімен бірдей.

Жалпы әскери қорғау комплексі қорғау плащынан, шұлық, қолғаптан тұрады. Плащтың, капюшонның жеңі болады, плащ өлшемі мынандай: бойы 165 см адамдарға – 1 өлшем, бойы 165-170 см-ге адамдарға – 2 өлшем, бойы 170-175 см адамдарға 3-өлшем, бойы 175-180 см адамдарға- 4 өлшем, бойы 180 см-ден жоғары үшін 5 өлшемдер лайық келеді. Плащ салмағы 1,6 кг.

Теріні қорғаудың сүзгілі құралы – сүзгілі киімдер комплектісінен тү\ұрады. Бұл киім мақта-мата комбинезонынан тұрады. Ол комбинезонға арнайы химиялық қоспалар сіңдірілген. Ол химиялық қоспа Уз-ды денеге өткізбейді. Комплектідегі комбинезон өлшемі мынандай: 1 өлшем – бойы 160 см-ге дейцінгі адамдарға, 2-бойы 160-170см адамдарға, 3-бойы 170 см-ден жоғары адамдарға арналған.

 

 

26-сурет. Жалпы әскери қорғау комплектісі.