Ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінің бұзылуы бар науқастар.

Психологиялық эксперимен жүргізу барысында науқастарда түсіну: яғна науқастар тапсырманы түсінеді, синтезді талап етеді, жалпылайды, олардың бойында адекватты мінез-құлық байқалады. Сонымен қатар науқастар тапсырманы әрекет тәсілін дұрыс түсінбей, қателіктер жасайды. Бұндай науқастарды ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінің бұзылуы бар науқастар деп атайды. Ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінің бұзылу мәселесіне көптеген психологтар зерттеулер жүргізген. М: 1936 жылы В.М.Коган науқастардың жұмыс қабілеттілігінің бұзылуының негізгі факторы –зейін көлемінің кішірейуі және бір уақытта бірнеше орта әсерін қабылдамауы. Ақыл –ой жұмыс қабілеттілігінің бұзылуы бар науқастар- тұлғалық келбетін сақтап, олар өздерінің қателіктерін түсінеді, бірақ оларды біріктіре алмайды.Акыл- ой жумыс кабилеттилигинин бузылуы бар наукастар- ақыл-ойжумыс кабилеттери бузылуы бар балаларға жан-жақты педагогикалық қолдау көрсетіліп, әрбір оқушы шама-шарқына қарай білім көлемін меңгеруде. Жалпы, ақыл-ойында әртүрлі ауытқуы бар балалардың көбі толық емес және әлеуметтік жағдайы нашар отбасыларынан шығады. Мұндай балалар өз отбасымен толық қарым-қатынас жасай алмайды және бұл олардың жеке тұлғасының қалыптасуына жағымсыз әсер етеді. Интеллектуалдық жетіспеушілік салдарынан ақыл-ойы кем балалардың жеке тұлғасының қалыптасуы әртүрлі аспектілерінде қиын жағдайларда өтеді. Олар мадақтауға, қолдауға және ренжісуге әсершіл болып келеді. Дегенмен, ұнамсыз және еркелету эмоцияларын ажыратады. Бірақ, өз эмоцияларын вербалды түрде көрсете алмайды. Өзінің адамдарға деген қатынасын жымиюмен, бетіне қараумен білдіреді. Мектепке дейінгі жастағы ақыл-ойы кем балалар селсоқ, сенімсіз болады. Олардың эмоциялары әлсіз, алайда күйзелістері тұрақты, терең болып келеді. Мұндай балалар айқайлауға, жүгіруге, рұқсатсыз зат алуға, шулауға, қырсығуға болмайтындығын түсінбейді. Ал, кейбіреулері сөйлемейді, жан-жағына үреймен қарайды, ата-аналарының, тәрбиешілерінің артына тығылады, қарым-қатынастан бас тартады. Ақыл-ойы кем балалардың эмоциялық көңіл-күйі көбінесе ойын және еңбек іс-әрекетінде көрініс береді. Қалыпты дамыған мектепке дейінгі балалардың жетекші іс-әрекетінің түрі – ойын болса, мектепке дейінгі ақыл-есі кем балалардың дамуында ол қажетті орын иеленбейді. Мұндай балалар сюжеттік-рөлдік ойындарды өз беттерінше меңгере алмайды. Ересектердің көмегімен ғана ойын барысында сатушыны, сатып алушыны және т.б. рөлдерін ойнайды, алайда өз бастамасымен ойын ұйымдастыра алмайды.

3. Корсаковтық синдром – естің күрделі бұзылуы. Жақын аймақтағы болған жағдайды есіне түсіре алмауы, бірақ өткен өміріндегі болған жағдайдың барлығын еске түсіруін айтады. Естің бұзылуларының бұл түрін – болып жатқан жағдайлар мен уақытты орынды бағдарлай алмауы. Ойлау – сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының байланыс-қатынастарын мида жалпылай және жанама түрде сөз арқылы бейнеленуі. Мазасыз күй, стресс (ағылш. stress) - қатты күйзелу, абыржу, мөлшерден тыс ширақтылық деген сияқты бірнеше мағынаны қамтитын жалпылама сөзбен айтылған адамның ерекше күйі.

Билет.

1. Деменциядағы псевдоагнозия Клиникалық және тәжірибелі психологиялық көрсеткіштер көрсеткендей көру қабілеті бұзылған науқастарды зерттеу барысында органикалық типтегі деменцияның байқалынған ерекшелерді көрген науқастар силуэт пен пункттерді, суретті танымаған, оған тағы бір ерекшелік қосылды, олардың қабылдауы (көру) дифузиялық дифференциялды болмаған.Бұл топтағы науқастардың көру қабілетінің бұзылуы сүретті көрсеткенде байқалынған. Деменциямен ауратындар сюжетті сүреттерді қатар қойғанда бірнеше сін танымаған. Сюжеттің мағынасын түсінбей, тіпті кейде сюжетті көрмей ондағы затты суреттей бастаған. Суреттің кейбір бөлігі бірігіп, фонмен араласып. заттардың көрінісінде көрінбей қалған. Г.В.Биренбаум айтқандай, науқас өзі зейін қойған затты бөлігінен ғана тани бастайды. Қозықұйрықты науқас қызанақ дейді, қалпағына қарап, ал егер зейіні аяғына түссе, онда қияр дейді. Сондықтан науқасқа суретті көрсетткенде бәрі бір: оны жартылай ма, бүтіндей ма.Кейбір науқаста, агнозия көріністің құрлысымен формасында дамуын тапқан. Биренбаум 1948 ж. К деген науқас жайында айттқан – онда органикалық деменциямен қатар көру агнозиясі формаларды қабылдауда бұзылуы байқалынған. Үшбұрыш көрсеткенде: «Клин сияқты, бірақ атай алмаймын, үш клин көріп тұрмын, клин – үш клин шығар».Төрт бұрыш көрсеткенде ол: «Маған бұны атау қиын (саусағымен көрсетіп) түзу сызық, түзу сызық, түзу сызық және тағы түзу сызық». Бітпеген жартылай дөңгелекті көрсеткенде «бұл жерде қандайда бір ойық бар дейді». Мысалы – крест көрсеткенде науқас «қалай қарасаңда түзу сызық дейді». Көбіні науқас заттың формасын қабылдап, бірақ бірден оның құрылысын бұзған.Биренбаум айтқандай, агнозиямен ауратын науқасты «оптикалық зейіні» бұзылған деуге болады. Мысалы: сұретті көргенде, дөңгелегі шығып кеткен арба жанындағы шаруаны көргенде науқас: мына дөңгелек, ал мынау еркек, атты көрсетіп:»мынау бір құс» - дейді. Тәжірибеші: «бұл ат қой десе» Науқас: атқа ұқсамайды дейді. Бұл жерде тек мағыналы емес құрылыс компоненті де бұзылған. Арба мен дөңгелекті таныған науқас қорытынды шығара алмайды. Бұл ат жекелген арба деп сонымен қатар аттың құлағын көріп, бұл құс дейді. Науқас суреттің құрылысымен бөлшектерін дұрыс айтпағандықтан мағынасы да басқаша болады. Бұл ауытқу Пик айтқан «сенилді агнозияға ұқсайды. Науқас бөлек заттарды айтып оның жалпы мағынасын айта алмайды. Бұрын көрмеген суретті көрген науқас диффузиялық ойға беріліп суреттің анық түстері арқылы жаңылысады, көп ойланбай көріп айта салу, ол диффузиялыққа жатады, оның құрылысы тез бұзылады, суреттің керек емес элементтрі ерекше болып сурет тануда адастырады. Дементті науқастарға көрсеткен титіпті суретті теріс қойса, олар танымаған. Мысалы: мысықтың суреті көрсетіледі, теріс қойғанда науқас: ескерткіш дейді. Ал егер дұрыс қойса, енді тура ескерткіш! Мысық. Бәтінке суреті керісінше қоқыс салғыш дейді, ал егер аударса тез таниды. Егер затты ұзақ татса деменциялды аурулар олардың көлемін ұмытып қалады.Сонымен Биренбаум деменциялық науқастан байқағаны перцептивті қызметтің бұзылуы басты факторы болып табылады.

Сезім алдамы.

Сезімнің алдануы сау адамда галлюцинацияның тууына әкеледі. Әдебиетте галлюцинацияның тууы туралы жазылған:

сенсорлық деффецеттен (жетіспеушіліктен)
нашар көріп, нашар естігендер (бірақ соқыр – кереңдерде меңіреуде емес).

Бұл дәйектер жақсы естіп жақсы көруде қиналдыратын жағдай галлюцинацияның тууына себеп екенін дәлелдейді. Көзбен көрудегі галлюцинация гепнезінде сенестоватия, оптиковестибуляторы, хоро-прио және интерорикцеция бұзылуы ролб атқарады. Абрамович бір науқас жайында жазған оның басы үлкейіп, оң көзі үлкейіп бара жатқан сияты көрінген; көз галлюцинациясы туғаның білдіреді.

Сонымен қиын фотогенез галлюцинациясы кезінде ішкі және сыртқы анализаторы қызметінен өзгеруі үлкен роль атқарады. Рубенштейн өз тәжірибесінде галлюцинация ішкі және сыртқы қоздырғыштар болмай сезімнің алдануын жоққа шығарып еңбегін реттеді. Рубенштейннің тәжірибелі қорытындысы уақытысында Бехтерев жүргізген тәжірибеге сай келеді. Есту галлюцинациясын ауыратын науқастарға Бехтерев монотонды үндік қоздырғыш қолданған нәтижесінде алынғаны:

Галлюцинация осы проекциясын қоздырғыш жаңаға қарай ауыстырып тұрған;
Қоздырғыштар кейде галлюцинациялық құбылыстарды қоздырған;
Науқастар шынайы қоздырғыштарды көреде естиде алмаған. Бұның бәрі Рубенштейн айтқан сезімнің алдану фотогенезіне алып келеді.

Бұл жағдай өтемаңызды, өйткені қызметтің нашарлауын дәлелдейді. Міне сондықтан, психопатологиялық құбылыстың қорытындысы жалпы психология пайдалыболуы мүмкін, психопатологиялық өзгеріс процесі көрсеткендей, бұл процестерге қымет формасы ретінде қарау керек. Псевдогаллюцинация психологияда аса көп қызығушылық тудыратын галлюцинация ол псевдогаллюцинация. Ол алғаш рет орыс психиаторы Кондинский және француз психиаторы Киерасбомен толық жазылған «псевдогаллюцинация кітабында Конндинскии псевдогаллюцинацияның шынайы айырмашылығын жазады, сонымен қатар естесақтау қабілетімен ойдан шығару туралы да: бас миының сенсорлық бөлігін қоздыру нәтижесінде санадағы трі әрі сезімтал бейнелер шынайы галлюцинациялық бейнеден айырмашылығы бар бірақ соңғысының объективті түрі жоқ бірақ субъективті ретінде саналаді, сонымен қатар аномальді, шынайы естеліктермен фонтазиядан күшті.

3. Психология- психикалық құбылыстардың (жан қуаттарының) пайда болу, даму және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін ғылым. Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен құбылыстардың мидағы әр түрлі бейнелері болып табылады. Мінез (грек. сharacter- айырмашылық белгі, ерекшелік) – тұлғаның тұрақты (стабильді) жеке ерекшеліктерінің жиынтығы, оның қайталанбас психикалық тұрпаты. Іс-әрекетте және қатынаста қалыптасады және білінеді, бұл тұлғаға тән мінез құлық формасының негізі болып табылады. Алалия – тіл мүкістіктерінің ішіндегі ең ауыр түріне жатады. Мүкістіктің мұндай түріне шалдыққан баланың сөйлеу тілі іс жүзінде қатынас құралы бола алмайды. Баланың ана құрсағында және сәбилік кезде дамуындағы ми қабығының сөйлеу орталықтарына табиғи байланыстардың бұзылу әсерінен сөйлеуінің дамымауы немесе мүлдем болмауы деген сөз. Алалия сөйлеудің болмауы, сөйлей алмау деген мағынаны білдіреді.

Билет №12

Қабылдаудың мотивациялық компонентінің бұзылуы

Қабылдаудағы тұлғалық компонентінің өзгеру рөлін келесідей жолдармен анықтауға болады:

a) қабылдау үрдісінің бұзылуын анализдеу арқылы

b) қабылдау мотивінің мағына құрушы функциясын өзгертуге мүмкіндік беретін арнайы экспериментальды тәсілді құру арқылы.

2. Ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінің класификациялық бұзылуы.

Е.А.Каробкова ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінң классификациялық бұзылуын түсіндірді: мақсатқа бағытталудың бұзылуынан, күш салудың көлемі мен реттелуінің бұзылуы және динамикалық әрекеттің бұзылуы. Ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінің бұзылу салдарынан науқастарды қажуға әкеліп соқтырады. Бұндай науқастарда есте сақтау, ойлау,т.б. процестері бұзыла бастайды. Психикалық процестердің динамикалық бұзылуы және тербеліс тонусының бұзылуы – ақыл-ой жұмыс қабілеттілігінің ауыр түріне әкеліп соқтырады. Бұндай тербелістер науқастардың психикалық процестердің әлсіреуінен п.б. бұны дені сау адамдарда болатын әлсіреумен шатастырмау керек. Тербеліс тонусының деңгейін «классификация заттары» әдістемесімен шешуге болады. Ақыл – ой жұмыс қабілеттілігінің бұзылуы – «тез қануға» әкеліп соғады.

Психика – адамның ішкі әлемі ретінде түсіндіріледі, өзіндік бақылау мүмкіндігі бар. Амнезия – қандай да бір уақыт аралығынада еске түрлі мәліметтер мен дағдылардың түспей қалуы. Сандырақ — ойлаудың бұзылуы, мағынасыздық, шынайылыққа және ойша пайымдауға сәйкес келмейтін, сонымен бірге субъектіге қате пікір екенін түсіндіруге мүмкін болмайтынын білдіретін түсінік. Сандырақ көптеген психикалық аурулардың белгісі, яғни оның мазмұны әртүрлі болуы мүмкін: қуғынға ұшырау, улану, қызғаншақтық, маңыздылық т.с.с.

Билет №13