Государственно-политический строй ВКЛ.

С самого начала ВКЛ складывалось как ограниченная феодальная монархия во главе которой стоял князь или «гаспадар». Князь обладал широкими полномочиями, командовал вооруженными силами, издавал законы, руководил политикой, объявлял войны и т.д. В 15-16-х веках власть князя ограничивали сейм и рада. Сейм - сословно- представительский орган, который вырос из местного вече. Сначала на сейм приглашалась вся шляхта, но чтобы избежать трудностей со сборами сейм переделали в представит. орган. С 1512г на сейм приезжало по 2 делегата от каждого павета. Сейм проходил не только в Вильно но и в Бресте, Минске, Гродно. Сейм выбирал князя, объявлял войны, определял налоги и т.д.

Рада - действовал при князе в качестве совещательного органа. В состав панов-рады входили крупнейшие феодалы, которые занимали высшие гос должности, а также высшие чины церкви. Со временем значение рады в гос-ве возросло и она вместо совещательного сделалась гос-венным органом.(князь не мог решать вопросы внеш политики, издавать законы, распоряжаться финансами и т.д.).

Высшие служебные должности в ВКЛ:

Маршалакземский руководил на заседаниях, сеймах и радах, объявлял решения князя и рады, руководил приемом иностранных послов, регулировал пропуск к князю просителей.

Гетман(высший) -командовал военными силами гос-ва.

Канцлер - руководил работой гос канцелярии,под его началом находилась «метрика ВКЛ»- гос архив ВКЛ, хранитель великой гос-венной печати.

Подскарбий земский -следил за всеми гос-венными расходами.

В территориально-административном отношении ВКЛ делилось на воеводства, паветы, волости. Впервые воеводства введены в 1413г- Виленское и Трокское. К 1569г- 8 воеводств и 22 павета.

Воеводства.

Воевода -руководитель администрации в воеводстве, назначался князем и радой, как правило пожизненно из числа крупных феодалов. Он отвечал за поддержание порядка, сбор дани, организацию вооруженных сил. Ближайшие помощники: каштелян - вооруженные силы и ополчение, ключник - собирал дань, городничий - комендант замка.

Паветы.

Староста - являлся руководителем администрации в павете назначался князем или радой из числа крупных феодалов. Полномочия так же как и у воеводы но на уровне павета. Сословно- представительскими органами в воеводствах и паветах были воеводские и паветовые сеймики. На них присутствовала вся шляхта данного павета или воеводства. Они проходили каждый год, на них выбирали депутатов на главный сейм страны и готовились предложения главному сейму.

Волость.

Охватывала как правило 10-13 сельских поселений. Интересы гос-ва в ней представлял тиун, который выбирался из шляхты. Он собирал подати и пересылал их в центр. Судебные органы в гос-ве были двух разрядов:1) общие суды для всего населения, 2) сословные суды (только для шляхты и духовенства).

Самым высшим судебным органом был великокняжеский суд и суд панов рады. Законы по которым существовало ВКЛ- статуты ВКЛ (1529-автор Лев Сапега;1566;1588). По точности обработки законов они не имели себе равных в Европе. К тому же были написаны на белорусском языке.

Стварэнне БНР

Першая сусв. вайна і падзеі 1917г. актывізавалі рух за стварэнне бел. дзяржаўнасці. Пасля падпісання Брэсц-кага міру (1918) на захопленай немцамі і палякамі тэр-рыі быў арганізаваны паліт. цэнтр, які абвясціў аб стварэнні БНР (9 сакавіка 1918г.). 18 сакавіка 1918г. Выканком Рады Усебеларускага з’езда быў рэарганіза-ваны ў Раду БНР. Прэзідыум Рады ўзначаліў Серада. 19 сакавіка Рада БНР прыняла закон “Аб вярхоўнай уладзе БНР”, які замацоўваў за ёй ф-цыі заканадаўчага органа. 25 сакавіка Рада БНР прыняла 3-ю Устаўную грамату, якой абвяшчалася незалежнасць БНР у этна-графічных межах пражывання беларусаў. Самастой-насць і незалежнасць БНР Рада спрабавала рэаліза-ваць пры дапамозе знешніх сіл. Аднак гэта зрабіць не ўдалося. Краіны Антанты не была зацікаўлены ў пры-знанні БНР. Савецкія ўлады занялі выключна адмоў-ную пазіцыю да БНР. У Дэкларацыі “Да бел. рабочых і сялян”, прынятай 14 красавіка 1918г. на ІІ з’ездзе Са-ветаў Зах. вобл., Рада вызначалася як контррэвалю-цыйная, а яе кіраўнікі – як ворагі савецкай сацыяліс-тычнай улады. Ва ўмовах міжнар. ізаляцыі Рада БНР пайшла на рашучы крок. 25 красавіка 1918г. яна накі-равала тэлеграму германскаму кайзеру Вільгельму, у якой заявіла пра гатоўнасць “дасягнення дзярж. неза-лежнасці ў саюзе з Герм. імперыяй”. Тэлеграма закан-чвалася словамі: “Толькі пад апекай Герм. дзяржавы бачыць Рада добрую волю св. краіны ў будучым”. Пасланне Радай тэлеграмы выклікала востры паліт. крызіс у самой Радзе. Яе пакінулі эсэры, меншавікі, яўрэйскія сацыялісты. Крызіс Рады прывёў да расколу БСГ і ўтварэння нов. партый – Бел. партыі сацыяліс-таў-рэвалюцыянераў, Бел. сац.-дэм. партыі, Бел. пар-тыі сацыялістаў-федэралістаў. Склаў св. паўнамоцтвы Нар. сакратарыят. У Радзе сталі замацоўвацца кансер-ватыўныя сілы. 27 жніўня 1918г. урад Германіі падпі-саў з урадам РСФСР дадатковы дагавор, паводле яко-га герм. войскі адыходзілі да р.Бярэзіны. У выніку па-ражэння аўстра-герм. блоку ў першай сусв. вайне і Лі-стападаўскай рэвалюцыі ў Герм. савецкі ўрад 13 ліста-пада 1918г. ануляваў Брэсцкі дагавор. Чырв. Армія па меры адыходу герм. войск паступова стала вызваляць тэ-рыю Бел. 10 снежня быў вызвалены г.Мінск. Да сяр. лютага 1919г. ад нямецкіх акупантаў была ачыш-чана амаль уся тэр-рыя Бел. Рада БНР вымушана была пераехаць з Мінска ў Гродна.

Стварэнне БССР і Літ.-Бел. ССР

Пасля вызвалення Бел. ад нямецкіх акупантаў і аднаў-лення савецкай улады зноў паўстала пытанне аб утва-рэнні бел. нац. дзяржаўнасці. Гэту ідэю актыўна адс-тойвалі Белнацком, Цэнтральнае бюро бел. секцый РКП(б). Кіраўнікі гтых арганізацый Чарвякоў, Жылу-новіч і іншыя лічылі неабходных стварэнне бел. саве-цкай рэспублікі і ўстанаўленне цесных сувязей з РСФСР. 24 снежня 1918г. Пленум ЦКРКП(б) прыняў рашэнне аб стварэнні БССР. 30 снежня 1918г. у Сма-ленску адкрылася VI Паўночна-Зах. абласная канферэ-нцыя РКП(б). Яна прыняла рэзалюцыю “Аб абвяшчэн-ні Зах. камуны Бел. Сац. Рэспублікай”. Канферэнцыя абвясціла сябе І з’ездам Кампартыі “бальшавікоў” Бел. – КП(б)Б. Быў абраны кіруючы орган – Цэнтраль-нае бюро КП(б)Б. На першым яго пасяджэнні быў вы-браны прэзідэнт ЦБ КП(б)Б. Яго старшынёй стаў Мяс-нікоў. 31 снежня 1918г. ЦБ КП(б)Б зацвердзіла склад Часовага рабоча-сялянскага Савецкага ўрада Бел. на чале з Жылуновічам. 1 студзеня 1919г. Часовы ўрад Бел. апублікаваў Маніфест, які абвясціў стварэнне БССР. Уся ўлада на тэр-рыі Бел. пераходзіла да Саве-таў рабочых, сялянскіх і салдацкіх дэпутатаў, асн. сро-дкі вытворчасці абвяшчаліся агульнанар. Уласнасцю. 5 студзеня 1919г. урад БССР, ЦБ КП(б)Б пераехалі са Смаленска ў Мінск, які з гэтага часу стаў сталіцай БССР. Аднак пагроза інтэрвенцыі з боку Польшчы прымусіла савецкае кіраўніцтва неўзабаве аб’яднаць БССР з Літ. ССР. 16 студзеня 1919г. ЦБ РКП(б) пры-няў рашэнне пакінуць Віцебскую, Магілёўскую і Сма-ленскую губерні ў РСФСР, а на аснове Мінскай, Гро-дзенскай, Ковенскай і Віленскай губерняў абвясціць Літ.-Бел. ССР.