Реактопласттардың пластикалық сипаттамаларын сапа көрсеткіштеріне қолдану аймақтарын анықтаңыз.

Пластомерлік сипаттамалары. Реактопластардың өндеуге жарамдылығын ГОСТ 15882-84 арқылы келесі негізгі қасиеттеріне сүйене отырып алуға болады: тұтқырлық коэффициенті, пластикалық-тұтқыр күйінің ұзақтығына, берілген жылжу кернеуінде қатаю уақыты және толық қатаю уақыты.

Тұтқырлық коэффициенті қалыптау жағдайына сәйкес келетін жылжу жылдамдықтары кезіндегі реактопласт балқымасының ағуына кедергісін сипаттайды. Тұтқырлық коэффициентін біле отырып, әр нақты жағдайда формаға құйылу ұзындығын, форманы толтыру жылдамдығын, құйылу жүйесінің кедергісін және т.б. есептеуге болады. Пластикалық-тұтқыр күйдің ұзақтығы, яғни берілген жағдайларда (температура мен қысым) реактопластың аққыш күйде болу уақыты және қатаю уақыты қалыптау циклінің бөлек сатыларымен ұзақтылығымен анықталады, демек қондырғының өнімділігі және дайын өнімның сапасы.

Компрессті пресстеу әдісімен реактопластарды өндеген кезде пресс-ұнтақтың маңызды технологиялық қасиетіне оның жабысқақтығы жатады, ол қатайған материалдың форма бетіне адгезиясын сипаттайды. Бұл көрсеткіш бұйымның алынуын және олардың итерілу жағдайын анықтауға қажеті болып табылады. Жабысқақтық мәнінен пресстеу және қысыммен құю кезіндегі формадан бұйымның итеру күшін есептеуге болады. Пластометрге жұққыштықты бағалауды тегіс жылтырлатылған хромдалған бетке ие штырь көмегімен жүзеге асады.

Рашиг әдісімен аққыштықты анықтауда пресс-материалдың қыздырылған күйде пресс-форманы немесе қысымда құйылмалы форманы толтыру қабілетін анықтайды. Реактопластың аққыштығы байланыстырғыш композицияның – смолалар, материалдарда әртүрлі компоненттердің (толықтырғыштар, пластификаторлар, майлағыштар), сонымен қатар ылғал мен ұшқыш заттардың болуына тәуелді. Майлағыш заттар мен ылғалдылықтың мөлшері қаншалықты көп болса, соншалықты аққыштығы жоғарылайды және пресстеу күші төмендейді немесе форманы толтыру үшін себу керек болады. Бірақ балқыманың жоғары аққыштығы шикізат шығынын жоғарылатады және бұйым сапасын төмендетеді.

Таблеттеу. Пресстеу әдісімен өнделетін пресс-ұнтақтар, волокниттер масса жағынан тұрақты берілген формадағы берік таблеткалар алу мақсатында алдын-ала таблеткалауға ұшырайды. Таблеттелген материалды қолдану дозалау нақтылығын жоғарылатады, шикізат шығынын төмендетеді, қыздыру уақытын азайтады. Пресс-ұнтақтар жоғарыөнімді машина-автоматтарда, талшықты материалдар негізінен гидравликалық пресстерде таблеткаланады. Сығылу күшінің әсерінен материалдың компакты таблеткаға пресстелу қабілетін таблеткаланулылығымен –шикізаттың маңызды технологиялық қасиеті сипатталады. Таблеткаланулылық көптеген факторларға байланысты: грануламетриялық құрамы, материалдың ылғалдылығы мен температурасы, майлаушы заттардың болуы, таблеткалану жылдамдығы, бұйымның қысымда ұсталуы және т.б.

20. Таблетттеу. Таблетттеу жолдарының маңыздылығын көрсетіңіз.

Таблеттелу – материалдың сығатын күш әсерінен шағын таблеткаға престелу қабілеті. Таблеттелу көптеген факторларға тәуелді:гранулометрлік құрам, материалдың ылғалдылығы мен температурасы, майлағыш заттардың болуы, таблеттеу жылдамдығы, бұйымды қысым астында ұстау уақыты және т.б.

Таблетканың беріктілігін оны бұзуға қажет күшпен сипаттауға болады. Сынауды қолмен жұмыс жасайтын винтті пресс пен динамометрден тұратын құрылғыда жүргізеді. Пресс-материал таблеткасын (2) динамометрдің (1) жоғарғы серпімді доғасына бекітілген сынақ аймағына (7) орнатады. Штурвалды (3) айналдырғанда винт (4) ползунды (5) жылжытады, оның төменгі шетінде шарикті сүйеу (6) бекітілген. Динамометр стрелкасы бұзушы күшті өлшейді. Құрылғының кейбір жаңартылған тұрлерінде шариктің орнында үшкір конус болады.

Сынақтарға арналған таблеткаларды екі жақты престейтін, қыздырылмайтын таблека машинасының пресс-формасында немесе ең төменгі күші 49-98 кН болатын гидравликалық престерде дайындайды. Сынақтарға арналған пресс-ұнтақ таблеткаларының өлшемдері: диметр 20мм, биіктігі 12,15мм. Берілген меншікті қысым 8-10МПа-да аланыған пресс-ұнтақ таблеткаларын беріктілікке тексереді. Егер таблетканың беріктілігі 0,78-0,83кН-нан төмен болмаса материалдың таблетелуі жақсы деп табылады. Ал тқмн беріктілік көрсетсе таблеттеудің меншікті қысымын 120МПа-ға дейін көтеру керек.

Таблеттелуді таблетканы пресс-формадан итеріп шығару күші бойынша бағалау әдісі жеңіл және арнайы құрылғыны қажет етпейді. Итеру күшін кез-келген стандартты машинада өлшеуге болады. Итеру күші бойынша таблетканың форма қабырғасына меншікті үйкелу күшін есептейді. Меншікті үйкелі күші қаншылықты жоғары болса, ұнтақтың таблеттелуі соншалықты төмен болады. Мысалы, егер меншікті үйкелу күші 0,7-3,3 МПа болса ұнтақтың таблеттелуі жақсы, ал егер меншікті үйкелу күші 3,3-8,3МПа болса нашар.

Пресс-материалдардың таблеттелуіне гранулометрлік құрам қатты әсер етеді. Мысалы, бөлшектренің өлшемдері әр түрлі пресс-ұнтақтан беріктілігі 1,12кН болатын таблетка алу үшін басқа жағдайлармен қоса келесі қысымды қолдану керек екендігі орнатылған:

Бұл құбылыс майда түйіршікті материалдың меншікті тұйісу беті үлкен болуымен түсіндіріледі. Сондықтан тадлеттеу кезінде үлкен түйіршікті материалды алдын-ала майдалау керек.