Ылым дегеніміз не? Ғылым-адамзат мәдениетінің маңызды бөлігі екендігін дәлелдеңіз?

Жалпы мағынасы: жүйелік білім мен тәжірибе. Арнайы мағынасы — ғылыми жолмен жинақталған білім жүйесі, сонымен қатар зерттеумен келген ретті білім жинағы.

Негізінен ғылымдарды екі санатқа бөледі:Жаратылыс құбылыстарын (биологиялық өмірді қоса) зерттейтін жаратылыстану ғылымдары жәнеАдамзат өмірі мен қоғамдарын зерттейтін гуманитарлық ғылымдар.Бұл санаттар эмпирикалық ғылымдар болып табылады, яғни ондағы білім табиғатта көруге және зерттеушілердің әлдебір шарттарда тәжірибе арқылы тексеруге болатын құбылыстарға негізделген.ДНК (DNA) қос спиральі — барлық тірі организмдер мен вирустардың дамуы мен жұмыс істеуіне негіз болған генетикалық нұсқаулық кодтарды қамтыған молекула шоғыры.Кейде фундаменталды ғылым деп аталып үшінші санатқа жатқызылатын математика ғылымының жаратылыстану мен гуманитарлық ғылымдармен ұқсастығымен қатар айырмашылықтары да бар. Ұқсастығы — объективті, ұқыпты және жүйелі әлдебір білімді зерттегенінде болса, айырмашылығы білімді тексеру тәсілінде: ол эипирикалық емес, көбінше априори тәсілдеріне жол береді. Статистика мен логистика ғылымдары жататын фундаменталды ғылымдар эмпирикалық ғылымдар үшін өте маңызды. Фундаменталды ғылымдарының ірі жетістіктері физика және биология ғылымдарына да жиі ірі жетістіктер әкеледі. Фундаменталды ғылымдар нәрселердің қалай жұмыс істейтінін (жаратылыстану ғылымдары) ашу мен сипаттауда, сонымен қатар адамдар қалай ойлап, қалай әрекет ететінін (гуманитарлық ғылымдар) сипаттауға маңызды гипотезалар, теориялар және заңдылықтар құруда үлкен рөль атқарады.Ғылым, өзара тығыз байланыста болатын, ғылыми зерттеулер нәтижелерін адамзат мұқтаждығына пайдалану болып табылатын қолданбалы ғылымнан ажырату үшін кейде тәжірибелік ғылым болып аталады.Ғылым – адамның табиғат пен қоғам туралы объективті білімін қалыптастыруға мүмкіндік беретін танымының ең жоғарғы пішімі, оның практикалық қызметінің бір саласы. Адамзат қоғамының дамуы барысында ғылым сол қоғамның маңызды әлеуметтік институтына және тікелей өндірістік күшіне айналды. Ғылымның басты мақсаты – ғылым заңдарының негізінде ашылып отырған болмыс құбылысы мен процесін болжау, түсіндіру және жүйелеп мазмұндап беру. Ғылым адамзат қоғамының ерте дәуірінен, адам баласының танымдық және өндірістік қажеттілігінің арасы ажырамай тұрған кезеңнен бастау алады. Ежелгі Шығыста (Бабыл, Мысыр, Үндістан, Қытай) болашақ ғылымға негіз болған білімнің алғашқы нышандары қалыптасты. Оның алғышарты ретінде мифологияны атауға болады. Онда алғаш қоршаған орта туралы бүтін, тұтас, жан-жақты танымдық жүйе қалыптастыруға ұмтылыс болды. Бірақ танымның бұл формасы өзінің діни-антропоморфты сипатына байланысты нағыз ғылымнан алшақ жатқан едіҒылымды қалыптастыру – мифологиялық жүйені сынау мен бұзуды талап етті. Ғылымның қалыптасуы үшін басқа да әлеуметтік жағдайлар: қоғамдық қатынас пен өндіріс дамуының жоғары деңгейі (ой еңбегі мен дене еңбегінің бөлінісі арқылы жеке тұлғалардың ғылыммен жүйелі түрде айналысуға мүмкіндік тудыру), сондай-ақ әр түрлі халықтар мен мәдениеттерді еркін қабылдау мүмкіншілігіне жеткізетін бай және жан-жақты мәдени дәстүрдің болуы қажет еді. Мұндай жағдай біздің заманымыздан бұрынғы 6 ғасырда Ежелгі Грекияда (Фалес, Демокрит, т.б.) қалыптасып, табиғи бастау арқылы болмысты түсіндіретін мифологияға қарама-қарсы теориялық жүйе пайда болды. Мифологиядан бөліне отырып, теориялық натурфилософиялық білім синкретті түрде өзіне ғылым мен философияны танымдық бағытта біріктірді. Ежелгі Грекияда дамыған ғылым. (Аристотель, т.б.) қоғам мен табиғат заңдылықтарын ашып, мәдениет тарихында ұлы рөл атқарды; олар ғылымның ерекше тәсілі дәлелдеу негізін қалыптастырды. Осы дәуірде білімнің кейбір салалары даралана бастады. Ежелгі грек ғылымның эллинистік кезеңінде геометрия (Эвклид), механика (Архимед), астрономия (Птолемей) жеке ғылым салалары түріне бөлініп шықты.

Ғылым білімдер алуға бағытталған, білімнің жинакылығы мен тұтастығынан көрінетін адамның шығармашылык кызметі және сол қызметтің нәтижесі. Ғылым қарапайым тәжірибенің тарихи дамуында жинакталған акпарлардың, сілтемелердің, қызмет пен пөнге нұскаулардың жиынтығы болып табылатын стихиялы, тәжірибелік білімдермен салыстырғанда жүйелілігімен ерекшеленеді. Ғылым — табиғат (материалдық) дүниесі мен коғамның заңдары туралы білім жүйесі ретінде керініс береді. Ғылым біртұтас бола тұра жеке ғылымдар деп аталатын біркатар білім салаларына жіктеледі. Олай бөліну бізді коршаған дүниенің көптүрлілігінен болады, сондыктан ғылымның жеке саласы көпкырлы кызметтің белгілі бір жактарьш зерттейді. Соған орай, табиғат туралы ғылымдар — жаратылыстану, қоғам туралы — қоғамтану (әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар); таным мен ойлау туралы — логика, геносеология, диалектика болып бөлінеді. Техникалық ғылымдар жеке бір саланы кұрайды. Математика — өзі бір арнайы ғылым. Ғылым салаларының өздері жеке ғылымдарға бөлінеді. Жаратылыстану ғылымдарының кұрамына — механика, физика, химия, биология; коғамтану ғылымдарына — тарих, экономикалык ғылымдар, кұкыктану, психология жатады. Аталған жеке ғылымдардың өркайсысы біркатар ғылыми пөндерді күрайды. Мысалы, физика — оптикага, катты денелер физикасына, ядролық физикаға жіктеледі. Өзінін; пәніне орай философия барлық ғылымдармен байланыста болады, ғылыми танымның барлық кезеңдерінде өзін көрсетеді. Қазіргі замандык ғылымда ғылыми білімдердің үздіксіз жіктелуімен бірге, ғылыми білімдердің ыкпалдастығы деп аталатьш, жекелеген ғылымдардьщ өзара әрекеттесуі және бірігу үдерісі катар жүруде. Ықпалдың нәтижесі есебінде соңғы кезеңдерде "аралык" немесе "түйіскен" ғылыми пөндер пайда болуда. Мысалы, физикалык химия, биохимия, физикалык география, т.б. Кейде ғылым іргелі және колданбалы болып бөлінеді. Бұлай бөлу, әрине, шартты, өйткені ғылым — коғам дамуының практикалык кажеттіліктерімен байланыскан біртүтас жүйе. Ғылым коғамда "таза білімдер" жүйесі болып қана қоймайды, өзінің функциясын аткарады. Өйткені ғылым езінің тамыңын қоғам койнауларынан алады және мөдениеттің бірегей күбылысы болып табылады. Одан басқа, ғылым өзінің мәніне орай, белгілі бір әлеуметтік-тарихи жағдайларда жүзеге асьфылатын адамдар кызметінің шығармашылық түрі ретінде көрініс береді. Қоғамнан тыс, өзі жеке алға тартылған, "таза" ғылым болмайды. Солай болса да, ғылымның өзінің белгілі дербестігі болады. Мұның айғағы ретінде, ғылымның өзінін; ішкі заңдары мен ұстанымдарына сүйеніп дамитынын және кызмет ететінін айтуға болады. Оларға мыналар жатады: сын еркіндігі, ақикатқа монополия орнатуға жол берілмейтіні, сабақтастык (ескі білімдегі рационалды мазмүнның жаңа білімде сакталуы), ғылыми білімдегі жіктелу мен ыкпалдастық үдерістерінің үйлесуі, ғылымның математикалануы және компьютерлендіруі, диалектіленуі және теориялануы, казіргі ғылымның әлеуметтік және этикалык мазмұнының күшеюі. Әр ғылым және ғылыми пән міндетті түрде біртұтастықта көрінетін төрт қажетті элементтен тұрады:

• ғылым субъектісі — ғалыж. Бұл—ғылымда жеке адам немесе ғылыми ұжым болуы мүмкін;

• объект (нәрсе, пән саласы) — алынған ғылымның немесе ғылыми пәннің зерттейтіні;

• ғылымға тән және оның пөнімен шарттаскан өдістер мен тәсілдер жүйесі;

• табиғи немесе жасанды, өзіндік колтаңбалы тіл (белгілер, терминдер, символдар, химиялық формулалар).

Эмпириялық зерттеулердің негізі төжірибе болып табылады. Тәжірибе жасаушы жанама жағдайларды ысырып тастап, зерттелетін кұбылысты таза күйде бөліп алуға тырысады. Төжірибеде құралдарға ерекше көңіл бөлінеді. Көп уақыт бойы "кұралдардың ерекшеліктері зерттелетін құбылысқа өсер етпейді" делініп келді. Мысалы, термометрмен су немесе сынаптың қайсысын өлшесеңіз де нәтиже бірдей болады. Алайда өте ұсақ "элементар" бөлшектермен (электрондар, позитрондар) жүргізілген тәжірибе нәтиже кұралдың тұрпатына тәуелді болатындығын көрсетті. Эмпириялық таным әдістерінің арасында бақылау әдісі жиі қолданылады. Мысалы, астроном-ғалымдар жұлдыздарды бақылайды, өйткені оларды зертханаларда зерттеу мүмкіндігі жоқ. Бақылау биологиялық және әлеуметтік зерттеулерде де кең колданылады. Соңғы кездері ғылымда модельмен тәжірибе жасау деп аталатын әдіс көп колданылады. Онда тәжірибе түпнұскаға емес, оған ұксас үлгі — модельдің көмегімен жүргізіледі. Қазір компьютермен модельдеу жиі үшырасады. Модельмен тәжірибе жасау зерттелетін объектіге тура көл жеткізуге болмайтын жағдайда жүргізіледі. Мысалы, гидроқұрылысшылар тек тәжірибе үшін өзенге бөгет сала алмайды. Мұндайда жобалау институтының зертханасында модельмен тәжірибе жасалады.

Ғылымда зерттеудің екі — эмпириялық және теориялык деңгейлері болады. Эмпириялық зерттеулер зерттелетін объектіге тура бағытталады, бакылаумен және тәжірибенің көмегімен жүзеге асырылады. Ғылымның теориялық деңгейіне корыта шолу жасалған ережелердің жиынтығы ретінде көрініс беретін ғылыми теория жатады. Қорытып шолу терминдермен, пікірлермен және ой корытындылармен беріледі. Қорыта шолу көптеген айғақтарға сүйенеді, содан зандар шығарылады. Ал заңның өзі айғактар мен оларды корыта шолулардың арасындағы байланыс түрінде алға тартылады. Заңдар эмпириялык және теориялық болып бөлінді. Эмпириялық заңдар тек айғактардан түзіледі. Теориялық заңдар болса, тек қорыта шолулар мен ұғымдардан тұрады. Бойль-Мариотт заны бойынша, газдын температурасы өзгермегенде оның берілген массасы үшін газ кысымының көлемге көбейтіндісі тұракты болады. pF=const; T=const. Келтірілген заңда алты ұғым — газ, газ массасы, газ кысымы, газ көлемі, газ температурасы, тұрақтылығы туралы сөз болады. Эмпириялык және теориялық заңдар бір-бірімен тығыз байланыста болады. Кез келген айғақты қарастырудың ғылыми мәні бар, өйткені олар түсіндіріледі және үғымдар мен теориялық заңдарға жаткызылады. Теорияларда нәрселердің, кұбылыстардың, үдерістердің арасындағы жалпыламалык ескеріледі. Ғылымдағы жалпыламаны іріктеп алудың формасы — идеалдау. Идеалдык газ үғымында газдардың бірдейлігін көрсетеді. Көптеген жағдайларда физикадағы денелерді материалдық нүктелер деп қарастыруға болады. Бұл олардың бірдейлігін керсетеді, сондыктан материалдык нүктені идеалдау колданылады. Тұтастай ғылыми зерттеулердің барысын төмендегідей келтіруге болады:

• айғақтар айкындалады және тіркеледі;

• айғактар белгілі бейнеде түсіндіріледі;

• айғактарды түсіндіру үғымдар мен зандар шығаруға, идеалдауға алып келеді;

• долбарлармен заң сұлбаланады;

• долбарлардан дедукция ережелеріяе сүйеніп, демек, жалпыдан жалкыға жылжи отырып, салдар шығарылады;

• салдарлар айғақтармен салыстырылып қарастырылады.

Ғылымның дамуында үш негізгі теориялық әдістердің үлкен маңызы бар. Олардың біріншісі — аксиомалык әдіс. Аксиома дегеніміз — логикалық дөлелсіз қолданылатын, эмпириялық айғақтар негізінде теріске шығаруға болмайын ереже екені белгілі. Евклид геометриясында жазыктыкта жаткан екі нүкте аркылы тек бір ғана түзу сызык сызуға болады деген аксиома бар (істің дәл осындай екенін тексеруге болмайды). Аксиомалар бір-біріне қайшы келмеуі керек. Аксиомалық өдістер логика мен математикада кең колданылады. Ол қайшылықтардың кез келгенін жокка шығарады. Теориялык қана емес, эмпириялык деңгейде де зерттеу жүргізілетін ғылымдарда долбарльщ-дедуктивтік өдісті қолдану идеалды болады. Мұнда аксиоманың орнына долбар койылады. Долбар дегеніміз — төжірибелік айғактармен салыстыра карағанда теріске шығарылуы мүмкін білімдер. Долбарлық-дедуктивтік өдіс жақсы математикалык дайындықты талап етеді. Ол казір физикада, электротехникада, радиотехникада, экономикалық ғылымдарда кең қолданылады. Долбарлык-дедуктивтік әдісті колдануға мүмкін болмағанда, сипаттау өдісіне жүгінуге тура келеді. Зерттелетін объектінің "келбеті" сөзбен, графикамен, сызбамен берілуі мүмкін. Қазір зерттеушінің ойы долбарлық-дедуктивтік әдісті қолданғаннан гөрі, тура тәжірибе мөліметтеріне жиірек жүгінуге мөжбүрлейді, заңды байланыстарды табу қиындайды. Сипаттау әдісі биологияда, медицинада, психологияда, социологияда қолданылады. Егер сипаттау өдісі долбарлық-дедуктивтік өдіс деңгейіне дейін көтерілетін болса, оны өрқашанда жеңіс деуге болады. Долбарлык- дедуктивтік әдістің талаптарына бағынбайтын кейбір ерекше күрделі құбылыстарды зерттеуде сипаттау әдісі тиімді болуы мүмкін.

4)Абиогенез және биогенез дегеніміз не? Көзқарастарды қолдаушылардың еңбектері мен тәжірибелері.

Орыс биохимигі Александр Иванович Опарин 1922 жылы тіршіліктің Жер
бетінде шығу тегінің табиғи теориясын тұжырымдады. Содан бері ол ең дұрыс және
парнайы ғылым ретінде мойындаған тұжырым болып есептеледі. А.И.Опарин 1970
жылдан бастап тіршіліктің шығу тегін зерттеу жөніндегі Халықаралық қоғамды
басқарды. А.И.Опарин коацерваттардың – сулы ерітіндідегі ағзалық заттардың
тұрақты конгломераттарының пайда болу мүмкіндігін сынақтәжірибе арқылы
дәлелдеді. Олар химиялық заттардың құрам бөлігі бола тұра кейбір тірі нәрсенің
қасиеттерін көрсете алады. Сөйтіп коацерваттар протобионттар, яғни «тіршілік
жолашары» деп атала бастады.
Ағылшын биологі Джон Холдейн
1925-1929 жылдары Опариннің ойын одан әрі дамытты. Ол коацерваттардың
тұрақтылығын көрсетіп, ағзалық заттарды қалыптастырудағы тұрақтылығын көрсетіп,
ағзалық заттарды қалыптастырудағы энергия көзі ретінде ультракүлкін сәуле
шығарудың рөлі туралы болжам айтты.
Америкалық жас ғалым Стенли
Миллер 1953 жылы Опарин мен Холдейннің болжамын сынықтәжірибе тексеру
мақсатында тәжірибелер топтамасын жүзеге асырды.
Америкалық зерттеуші Сидней Фокс
аминқышқылдардың құрғақ қоспасын 1300С-ге дейін қыздырып, 200-ге
дейін аминқышқылы бар өте тұрақты полимер алды. Оны протеиноид деп атады.
Су көтерілген кезде даяр нәруыздар мұхитқа
қосылды. Алынған Aпротеиноидтардың кейбіреулерінде өршітпелі белсенділік болды,
яғни дұрысырақ айтқанда, фермент десе де болады. Фокстан кейін өзге зерттеушілер де жоғары
температура орнына төменгі температурада, өршіткінің орнына саз алып, ұқсас
тәжірибелерді ойдағыдай қайталады. Мұндай полипептидті тізбектер ХХ ғасырдың
метеориттік заттардағы өзге ағзалармен бірге табылды.

Жердегі тіршигіктін пайда болуы туралы дүрыс болжамды орыс ғалымы А.И.Опарин үсынды (1924). Онын айтуынша, тіршіліктің пайда болуы осыдан 4—4,5 млрд жыл бүрын абиогендік жолмен карапайым органикалык косылыстардың түзілуімен байланысты жүрген.

Ағылшын ғалымы Б.С. Холдейн зерттеулер нәтижесінде 1928 жылы өз бетінше дөл осындай тұжырым жасап, А.И. Опариннщ болжамын колдады. Сонымен тіршілік калай пайда болды?

Биология саласьщдағы көп ғалымдардьщ айтуынша, ертеректе біздің ғаламшарымыздыд жагдайы қазіргіден баскаша болтан, жер бетіндегі температура өте жогары 4000—8000 С-кд дейін кетерілген. Бүл кезде жер койнауындагы катты жыныстар балкып, бір-бірімен реакцияға түскен. Реакция нәтижесінде түзілген газдар жерді жарып шырып, онын айналасында атмосфера түзілген. Атмосфера күрамында су булары, көміртек диоксиді, аммиак, метан, т.б. заттар болған. Кейін жердің үстіңгі кабаты біртіндеп салкындаған. Температура 100°С болып төмендеген кезде су булары коюланып, ыстык нөсер жаңбыр түрінде күні-түні, айлар, жылдар бойы жауған. Осылай алғашкы мүхиттар түзілген. Атмосферадағы газ күйіндегі органикальщ заттар жаңбыр суьшда еріп, ерітіндіге айналған. Алғашкы атмосферада оттек пен озон қабаты болма-ғандыктан, энергияға бай ультракүлгін сәулелері жер бетіне мол түсіп түрған. Ыстык жаңбыр суында еріген заттар езара химияльщ реакцияға түсіп, соның нәтижесінде алғапщы мүхитта көмірсулар, аминкышкылдар, азотты косылыстар көптеп түзіле бастаған. Олардан біртіндеп карапайым нәруыздар, нуклеин кышқылдары, липидтер, т.б. түзілген. Вүл жағдай "тіршілік пайда болуының алгашкы қадамы" деп есептеледі.

Америкалык биохимик С.Л.Миллер 1955 жылы метан, аммиак, сутек және су булары аркылы электр разрядын өткізіп, карапайьпя май кьппкылдарын, несепнөр (мочевина), сірке жөне қүмырска кышкыл-дарын, бірнеше аминкышкыл алды (38-сурет).

Дел осындай төжірибені орыс және жапон ғалымдары да кайта-лап, алған корытьшдылары негізінде Опарин жасаган болжамның дүрыс-тьпъш дөлелдеді. Түзілген органика­льщ қосылыстардьщ ерітінділерінде табиги жагдайда біртіндеп кон-центрленген коймалжьщ коацерват тамшылары пайда болды. Биогенез (био... және грек. genesіs — шығу тегі, пайда болуы) — органикалық қосылыстардың бәрі тек тірі организмнен ғана пайда болады, соған байланысты тірі организмдердің өлі материядан пайда болғанын теріс деп санайтын теория. Биогенез теориясын жақтаушылардың бірқатары өсімдіктің тозаңы, споралары, тіпті ұсақ организмдер де жер бетіне ғарыштан келген (панспермия теориясы) деп есептейді.18 ғасырда тірі организмдер шын мәнісінде тек басқа тірі организмдерден дамиды деген эмпирикалық теория (Ф. Реди, Л. Пастер) пайда болды. Бұл теория 19 ғасырдың орта кезінде қалыптасқан тіршілік өздігінен пайда болады деген теорияға қарсы қойылды.^[1]

5)Генетика негіздері. Қазіргі генетика мен молекулалық биология жетістіктері

Генетика (грекше “genetіkos” — шығу тегіне тән) — бүкіл тірі организмдерге тән тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктізерттейтін биология ғылымының бір саласы. Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің заңдылықтарын ашып, оларды қоғамды дамыту үшін пайдаланудың жолдарын шешуде генетика ғылымы зор үлес қосты. Сондықтан, биология ғылымының басқа салаларының арасында маңызды орын алады.

Генетиканың даму тарихы үш кезеңге бөлінеді. Оның алғашқы екеуі 1865—1953 жылдар аралығын, яғни классикалық генетика дәуірін қамтиды. Генетика тарихындағы үшінші кезең— 1953 жылдан басталады. Ол — химия, физика, математика, кибернетика сияқты нақты ғылымдардың зерттеу әдістері мен электрондық микроскоп, рентгенқұрылымдық анализ, т.б. қолданудың нәтижесінде молекулалық генетика негізінің қалануы.

1944 жылы американдық микробиолог әрі генетик О.Эври тұқым қуалаушылықтың материалдық негізі — ДНҚ екендігін дәлелдеді. 1953 жылы американдық биохимик әрі генетик Дж. Уотсон мен ағылшын биофизигі Ф.Крик ДНҚ молекуласының молекулалық құрылымының моделін жасады.

Қазіргі кездегі генетиканың дамуы тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік туралы ілімнің барлық салаларында зерттеу жұмыстары молекулалық деңгейде жүргізілетіндігімен ерекшеленеді. Мысалы, генді организмнен тыс қолдан синтездеу, дене клеткаларын будандастыру, генетикалық материалдың алмасуы (рекомбинация), геннің қайта қалпына келуі (репарация), биополимерлерді қолдан синтездеу, гендік инженерия сияқты проблемаларды зерттеу кеңінен таралып отыр.

Генетика мен селекцияның дамуына Қазақстан ғалымдарының да қосқан үлесі ерекше. Алшақ будандастыру, мутагенез, полиплоидия, гетерозис, т.б. мәселелерді қамтитын генетикалық зерттеулер жүргізілуде. Дәнді және техникалық дақылдарды түрішілік және түраралық будандастырудың нәтижесінде бидайдың, арпаның, көксағыздың, жүгері мен қант қызылшасының жоғары өнімді будандары мен сорттарын алуда К.Мыңбаев, А.Ғаббасов, Ғ.Бияшев, Н.Л.Удольская және т.б. еңбектері зор. М.Х.Шығаева мен Н.Б.Ахматуллина микроорганизмдер генетикасының дамуына айтарлықтай үлес қосты.

Н.С.Бутарин, Ә.Е.Есенжолов, А.Ы.Жандеркин алшақ будандастыру әдісімен қойдың архар-меринос тұқымын алды.М.А.Ермеков, Ә.Е.Еламанов, В.А.Бальмонт, т.б. қазақтың ақбас сиырын, Алатау сиырын және Қостанай жылқысын, т.б. асыл тұқымдарды шығарды.

Қазақстанда тұңғыш рет М.А.Айтхожиннің басқаруымен молекулалық биология және ген инженериясы саласында көптеген зерттеулер жүргізіліп, ғылымға айтарлықтай жаңалықтар қосылды.

Соңғы жылдары елімізде генетиканың аса маңызды салалары: молекулалық генетика, экологиялық генетика және радиациялық генетика бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілуде.

Қазір генетикалық зерттеулер негізінде білімнің жаңа бағыттары (молекулалық биология, молекулалық генетика), тиісті биотехнологиялар (мысалы, гендік инженерия) мен нуклеотидті тізбектерді оқшаулау және синтездеу, табиғатта болмаған гибридті ДНҚ қасиеттерін алуға мүмкіндіктерін беретін тәсілдер (мысалы, полимеразды тізбекті реакция) пайда болды.

Заманауи генетика ағзаларды зерттеуге арналған жаңа мүмкіндіктермен қамтамасыз етті. Индукцияланған мутация көмегімен кез-келген физиологиялық процестерді қосып-өшіруге, жасушада ақуыз биосинтезін үзуге, морфогенезді өзгертуге, дамуды белгілі бір сатыда тоқтатуға болады. Біз енді популяциялық және эволюциялық процестерді, тұқым қуалайтын ауруларды, қатерлі ісіктің қиындықтары және т.б. тереңірек зерртей аламыз. Соңғы жылдары молекулалық-биологиялық тәсілдер мен әдістердің қарқынды дамуы генетиктерге көптеген организмдердің геномдарын анықтып қана қоймай, белгіленген қасиеттер бойынша тірі организмдерді жобалауға мүмкіндік берді. Міне осылай генетика биологиялық процестерді модельдеу жолдарын ашып, биологияның ұзақ уақыт бойы жеке пәндерге бөлінгеніне қарамастан, оның қайта қосылуына жәрдемдеседі.