Азақ және шығыс психологиясындағы жетістік формуласы.

Қазақстандағы психологиялық ой – пікірлердің қалыптасуы туралы айтқанда, ең алдымен оның тарихының өте ертеде жатқандығы туралы еске ала кеткен жөн. Қазақ психология тарихын зерттеумен көптеп айналысып жүрген көрнекі психолог ғалым Жарықбаев Құбығұл Бөзайұлы Қазақстанда психология ғылымының қалыптасуы мен дамуын үш кезеңге бөліп көрсетті. Бірінші кезеңі – марксистік, кеңестік психология деп аталады. Үшінші кезең – Егемен тәуелсіз Қазақстан жағдайында қалыптасқан ғылыми психология дамуының жаңа кезеңі.

ХІХ ғасырдың екінші жартысында Қазақстанда ағартушылық қозғалыстың туын биік ұстаған ағартушы демакрит Ш. Уалиханов, А. Құнанбаев рухани мұрасының психологиялық ой – пікірдің даму тарихында алатын орны өз алдына бір төбе. Қазақ ағартушыларының психологиялық көзқарасын қазақ психологының ішінен бірінші болып зерделенген мемлекеттік қайраткері, психолог – ғалым, академик Төлеген Тажібаев болды. Ол Қазақстанда психология саласында тұңғыш рет 1939ж Ленинград қаласында К.Д. Ушинский – Ресейдегі педагогикалық психологияның негізін салушы тақырыбында кондидаттық диссертация қорғады және докторлық диссертация қорғады. Осы кісінің еңбектерінің авторы Жарықбаевтың да алатын ролі ерекше. Ол тарихи зерттеулерде орта ғасырлық ойшылдар - Әбу Насыр Әл – Фараби, Дулати, Тарази т.б. еңбектерінен бастау алды. Сонымен, Академик Т.Тажібаев атындағы “этнопсихология және этнопедагогика орталығы” Қазақстанда психология ғылымын дамытуда біршама іс – тәжірибе жинақтады. Соңғы жылдары орталықтың ұйымдастыруымен бірнеше республикалық және халықаралық ғылыми – теориялық, тәжірибелік конференциялар өткізіліп, этнопсихология және этнопедагогика мәселесі бойынша ғылыми жинақтар мен конференция материялдары жарық көрді.

41. Іскерлік қарым қатынас және имидж қалыптастыру қарым қатынасындағы мәдениет негізі ретінде. Іскерік қарым-қатынастаың ең басты міндеті сыбайласыңның өзіңе жағымды қарым-қатынасқа қалыптастыру. Іскерлік қарым-қатынста жағымды әсер қалыптастыру әдістері:

-мұқият тыңдау.

-киім үлгісін сол жағдайға байланысты таңдай алу қабілеті.

-сыбайласыңа сыйластық қатынас орнату.

-әлеумет қабылдаған жест, мимика, тұлғааралық қарым-қатынасты қолдана білу.

-жағымды эмоция қалыптастыра білу.

-әңгімелесу кезінде жазып алуға ынталану,

-мұқияттылық.

Іскерлік қатынаста кейінгі кезеңде кеңінен қолданып жүрген әдістер қолданбалы психологияда көптеп қолданылады.Нейролингвистикалық бағдарламада байланысу өзінің мінез-құлқыңды өзгенің мінез-құлқына бейімдеу мақсатында қолданылады.Басқарушылық қатынастағы байланысудың негізгі әдістеріне мыналар жатады:

«Кіріспе» - бұл сыбайласыңыздың дене тұрқы жест, сөзін қайталау реакциясы.Бұл әдісте сіздің жестіңізді қайталанса сыбайласыңыздың сіздің бағытыңызға қарай ауысқандығын білдіреді.Егер сыбайласыңыз санасыз түрде сіздің мимикаңызды қайталап тұрса ол сіздің ойыңызбен келіскендігі.

«Якорь»-бұл адамның бір көңіл-күйдің негізінде барлық көңіл күйді туғыза алу қабілеті.Ол үшін сыбайласыңды жақсы біліп оны қолданудың ұтымды сәтін таңдай білуі керек.«Ауысу» - сөздік құрал арқылы адамның қалыпты жағдайдан жеңіл, икемді жағдайға көшу. Егер сіз сөйлеуді дұрыс құрып, сөздің арасында үзіліс болмаса, сыбайласыңның зейіні шашырап, талдау қызметі төмендейді. Бұл жағдайда қосымша мәліметке уақыт өткізбеу үшін, сыбайласың сізбен жеңіл келіседі.

«Трюизм»-жалпы бекітуді білдіреді.іскерлік қарым-қатынаста трюизм нақты құбылыстан жалпы құбылысқа ауысу үшін падаланылады.

Имидж. Іскерлік қарым-қатынастағы мәдениеттің бір бөлігін жағымды тартымды имидж алады.Э.Тофманның айтуы бойынша-бұл әсерді басқару өнері. Әрбір адамға өзге адамдардың көзінде қалай көрінетіні өте маңызды. Имидж өзіндік менін самопрезентациялау.Имидж ағылшын тілінен аударғанда «бейне» деген мағына береді. имидж адамның сыртқы пішіні мен ішкі саналы дүниесімен тікелей байланысты. Имидждің теоретиктері тұлғаның жекелей жаратылысты қасиеттерін ғана қарастырып қана қоймай, арнайы тағайындала отырып қолданылатын қасиеттерін қарастырады. Имидж кез - келген адамның «Мен» сөзін жариялы түрде қабылдауын, міндетті қажетті етеді.Имидж ұғымына адамның тек табиғи тұлғылық құрылымы ғана емес арнайы құрастырылған құрылымдар кіреді. Оған адамның сырт келбеті,ішкі әлемі, және психологиялық типі. Барлық адамдар табиғатынан тартымды болып дүниеге келмейді. Олар ең күшті тұлғалық құрылымдарын дамытып көрсете білуі тиіс.Тартымды болу- бұл ерлік өйткені өзіңмен үздіксіз жұмыс жасау. Ол тек сырт келбетіңнің әдемілігі ғана емес ол сенім арту, адамға жан дүниеңмен жақын болу.

Имидж қалыптастыру сапаларының үш түрі бар:

1-топқа табиғи сапалар оларға комуникабелділік,эмпатия, өзгелерді түсіне алу қабілеті, шешенділік.

2-топқа адамның білім алу мен тәрбие нәтижесі олардағы адамгершілік, психологиялық денсауылық және тұлғааралық қарым-қатынас жасай алу қабілеті.

3-топқа өмірлік және кәсіби тұлғалық тәжірибелілік.Адамдарды басқару ол өнер.зерттеушілірдің айтуы бойынша 92% адамның өзгеге әсер етуі оның қалай киінуі мен сөйлесуінде. Ол ережелерге күлу өнері, дауыс ырғағы жест, мимика техникасы жатады. Бұл қасиеттерді қалыптастыруға имиджммекерлер көметеседі.