сурак. ресейдегі приказдық және алқалық іс жүргізуді салыстырып, талдаңыз?

Приказдық іс жүргізу тәртібі бойынша мынадай сатылардан өтті: құжат приказға түсті – оны қарауға жіберді - «баяндауға» дайындады – құжатты (рассмотрения) – құжатты рәсімдеу.

ХҮ ғасырда пергаменттің орнын қағаздар алмастырды. Ресейде қағаз дайындау ХҮІІ ғасырда алға қойылды. Ендігі кезде пергаментпен емес, қағазбен жазу өрістеді.

Құжаттармен жұмыс істеу приказдық іс жүргізуді мынандай сатылардан тұрды.

1. құжаттың дайындалуы.

2. Құжат қарастырылуға түседі. Және ол тіреуге алынады. (құжаттың датасы қойылады)

3. құжат баяндауға дайындалады (құжаттың дайындалуы аға дьяккке беріледі)

4. істі қарастыру және шешім қабылдау. «Отпуск» - шеім қабылдау.

5. Құжаттың аяқталуы яғни құжатқа қол қою. Немесе құжаттың расталуы. Құжатты растау аға дьяк айналысты.

Іс жүргізу элементтері

Грамоталар – белгілі бір мәселерге байланысты айтылатын салтанатты мәлімдейтін құжат. Түрлі жер сауда-саттық, тұрмыс, еңбекті жалдау мәселелеріне байланысты грамоталар дайындалды. Бұдан басқа храмдарда сот істері жүргізілді осыған байланысты, біреуді жазалак, дарға асу. Ірі қалардағы шіркеулерде сауда операцияарына байланысты кітаптар жазылды. Мәртебесі жоғары храмдарда құжаттар дайындайтын адамдар – патрионал деп атады.

Х ғасырда іс жүргізу байланыс «дъяк» атауы – столда отырып жазу жазатын, іс жүргізуші адам дегенді білдіреді. Дъяктарға көрсетілетін құрал дайындауды – формулярник деп аталды.белгілібір құжаттарды дайындау үлгісі. Ежелгі славян тілінде жазылды. Ол кезде кішкентай әріп болған жоқ. Қазргі кезде өткен ғасырдың 70-80 жж қайың қабығынан жасалған құжаттар табылды. Себебі бл құжаттарағаштан жасалған сандықта сақталған. Құжаттар қара сиямен жазылып алдымен құжаттың шимай түрі дайындалды. Одан кейін Беловка таза түріне көшірілді. Құжаттар мөрменен бекітілді немесе расталды. Құжаттар көбеген сайын 2 ге тесіп металмен бекітілді. Көбінесе күміс металы. Ежелгі Русьте тігіліп сақталған құжаттар ларникте сақталды. Ең алғашқыда Ларник сандық түрде ашылды. Ларниктердегі құжаттардың көбі қажет емес жағдайда куәгерлердің көмегімен жойылып отырды. Аса маңызды құжаттар жойылмай олар ары сақталған. Егер жоятын құжаттартар көп болған жағдайда қалалық Речье комиссия құрып бүкіл адамдардың лдында салтанатты түрде өртеп отырған. Жекелеген адамадрға қатысты құжаттарды \2

\ қайтарды. Түріктер сияқты пергаментке жазылған жазбалар жуылып қайтадан жазбалар жазған. Құжат қолдан жасамас үшін, әсіресе грамоталарға өзгелер байқай бермейтін белгілер қойылды. Пергаменттер көбіне Грекиядан сатып алынды көбінесе ені 3,5 вершок, ұз 15-17 см пергамент пайдаланылды.

Алқалық іс жүргізу (коллегия)

ХҮІІІ ғ басында Ресейде І Петрдың ұйымдастыруымен әкімшлік реформалар жүргізілді. Соның нәтижесінде алқалық іс жүргізу пайда болды. Жоғарғы билік – сенат, жоғарғы шіркеу билігі – Синод болды. Енді приказдар коллегиялармен алмастырылды. ХҮІІІ ғ іс жүргізуде коллегиялық іс жүргізу пиһрниципі қалыптасты. Алқалық іс жүргізудің приказдық іс дүргізуден басты айырмашылығы – олардың іс қағаздары заңдастырылды (регламентирование законодательством). Алқалық іс жүргізудің басты регламенті ретінде «Генеральный регламент» атты 1720 жылдың 28 ақпанында шыққан заң жатады. Алқалық іс жүргізудің тағы бір ерекшелігі – концеляриямен жұмыс істеді. Концелярияда басты қызметкер ретінде – хатшы жұмыс істеді. Кеңседе – сенаттағы болып жатқан барлық іс қағаздарын қадағалады, кіріс және шығыс құжаттарын тіркеді, кеңсеге түскен барлық құжаттарды сақтады, кеін архив пайа болды.

59. Іс жүргізу тарихының кезеңдерін атап көрсетіңіз.

Іс жүргізу тарихы әр елде әр түрі кезендермен жүріп отырған. Ал жалпылама іс жүргізу тарихын 4 кезенге бөлуге болады.

1- ші кезен: папириусқа, тасқа жазылған таңбалар кезі деуге болады. Демек алғашқы өркениетті елдер Египет, Византия, Қытай елдеріндегі іс жүргізудің алғашқы үлгілері көрсетілген.

2- Кезен: дамыған орта ғасырлар кезіндегі іс жүргізулер.

3- ші кезен: Министрлік немесе приказдық іс жүргізуге байланысты пайда болған іс жүргізулер.

4- ші кезен: ХХ ғ бастап қазіргіге дейін. Себебі: бұл кезенде жазу машинкелері, диктофон, телграмма, телефнограмма пайда болды.

Ал Қазақстандағы іс жүргізу тарихы 6 кезенге бөлінеді.

1. Ерте түрік кезені – (Ү-ХІІ ғғ)

2. Алтын Орда мемлекетің пайда болу кезені – (ХІІІ-ХҮ ғғ)

3. Алтын Орда мемлекеті ыдырап, Қазақ хандығының құрылу кезеніндегі іс жүргізу - (ХҮІ-ХҮІІІ ғғ)

4. Министрлік іс жүргізу – (ХІХ-ХХ басы)

5. Кеңестік іс жүргізу – (ХХ ғ басы – ХХ ғ аяғы)

6. Тәуелсіз Қазақстандағы іс жүргізу кезені – 1991 жылдан бері қарай.

Әр кезеннің өзінің даму тенденциясы бар. Мысалы жазу материалдары қалай дамығандығы, іс қағаздарын жүрізуде қандай ерекшеліктер пайда болғандығы жайлы айтуға болады.