Мәліметтер қорын басқару жүйелері.

МҚЖБ негізгі ұғымдары, түрлері және объектілері

Мәліметтер қорын басқару жүйесі – кӛптеген қолданушылар мен мәліметтер қорын қолдану және берілгендерді енгізу үшін негізделген тілдік жабдықтар мен программалар кешені. МҚБЖ мәліметтер қорын қолдануды басқаратын бағдарламалық жабдық болып табылады. Бұл келесі түрде жүзеге асырылады: 1. Қолданушы арнайы деректер тілін қолдана отырып МҚ-ына сұраныс жібереді(мысалы, SQL). 2. МҚБЖ сұранысты қабылдайды және талдайды. 3. МҚБЖ осы қолданушы үшін сыртқы сызбаны қарастырады. 4. МҚБЖ сақталынған деректер қорында қажетті әрекетті орындайды. Комплекстік мәліметтер қорын бірнеше әдістермен құруға болады: 1. Программалаудың алгоритмдік тілдері – Бейсик, Паскаль. 2. Программалаудың ортасы кӛмегімен – Visual Basic, Delphi. 3. Мәліметтер қорын басқару жүйесі деп аталатын арнайы программалық жабдық кӛмегімен – Access, FoxPro. Дербес МҚБЖ бір компьютерде орындалатын жеке мәліметтер қорын құруды қамтамасыз етеді. Жеке МҚБЖ Paradox, Dbase, FoxPro, Access. Жалпы МҚБЖ «Клиент - Сервер» архитектурасымен жұмыс істейтін ақпараттық жүйелерді жүйелерді құруды қамтамасыз етеді. Мысалы Oracle, Microsoft SQL SERVER, INTERBASE. МҚБЖ – ның тілдік құрылғыларының құрамына мыналар жатады: 1. Мәліметтерді сипаттау тілі – мәліметтердің логикалық құрылымын сипаттауға арналған. 2. Мәліметтерді игеру тілі – мәліметтерді енгізу, таңдау, модификациялау операцияларын орындайды. 3. SQL – құрылымды программалау сұраулар тілі, мәліметтер құрылымын басқаруға, игеруге және қашықтықтағы мәліметтер қорына енуге арналған стандартты құрылғы. 4. Үлгі бойынша сұранымдар тілі QBE (Query By Example) мәліметтер қорында визуальды сұрауларды құруға арналған. 2.2. Қазіргі МҚБЖ негізгі қызметтері Қазіргі МҚБЖ-нің атқаратын негізгі қызметтері: 1. Мәліметтерді сақтау, алу және жаңарту; 2. Ақырғы қолданушыларға жүйелік каталогты жеткізу(аты, ӛрістердің типі және ӛлшемі, имя, байланыс атаулары, шектеулер және т.б.); 3. Мәліметтердің бүтіндігін және қарама-қайшы келмеуін басқару; «Бүтіндік» терминімен, әдетте мәліметтер қоры әр бӛлігінде сақталған мәліметтердің бір-біріне қарсы келмеуі түсіндіріледі. Мысалы: мектепке түсу мерзімі оны бітіру мерзімінен кеш болуы мүмкін емес. 4. Мәліметтердің тәуелсіздігін қолдау; 5. Транзакцияны қолдау (қолданушының мәліметтер қорын қолдануға және ӛзгертуге арналған әрекеттер жиыны); 6. МҚ-ын қалпына келтіру; 7. МҚ-ын қолдануды басқару; 8. Мәлімет алмасуды қолдау(коммуникациялық бағдарламалық жабдықтардың интеграциясы); 9. Қосымша қызметтер(экспорттау – импорттау утилиттері…). Кез-келген қорда ӛзіндік мәліметтермен қатар оның құрылуы туралы ақапарат (яғни оны кӛбіне құрылымы деп атайды) болады. Қарапайым жағдайда құрылым ақпарат типін және ол үшін жадының талап етілетін кӛлемін кӛрсетеді. Құрылым жайлы мағлұматтар мәліметтер қорын басқару жүйесіне ішкі тасымалдаушылардағы мәліметтердің талап етілетін орнын оңай есептеуге мүмкіндік береді.

МҚБЖ жіктелуі. Реляциялық мәліметтер қорын жобалау үлгісі. Артықшылықтары мен кемшіліктері.

- мәліметтердің тұтастығы және қайшылықсыздығы;. - мәліметтердің минималды артықтығы, яғни кез келген мәлімет элементі бір түрде ғана сақталуы.

Мәліметтердің МҚ-да сақталу процедурасы принциптерінің ішінде негізгі екеуін көрсетуге болады, олар:

МҚ-да мәліметтерді ұйымдастырудың иерархиялық, реляциялық және желілік модельдері қолданылады.Соларға сәйкес МҚ түрлері анықталады. Мәліметтер қорымен әртүрлі операциялар орындау үшін мәліметтер қорын басқару жүйелері (МҚБЖ) құрылады.

МҚБЖ

– МҚ басқаруға арналған программалық құралдардың кешені. Ең жалпы деңгейде:

-мамандандырылған немесе өнеркәсіптік МҚБЖ;

-дербес МҚБЖ

Мамандандырылған немесе өнеркәсіптік МҚБЖ

– ірі экономикалық объектілерді басқаруды автоматтандыру жүйелерін құрудың программалық негізі. Олар - Orfcle, DB2, Sybase, Informix, т.б

Дербес МҚБЖ

– жергілікті пайдаланушының немесе қомақты пайдаланушылар тобының есептерін шешуге бағытталған және микроЭЕМ-дерде пайдалануға белгіленген программалық жабдық. Олар – FoxBase/FoxPro, Clipper, Paradox, Access, Approach, т.б.

MS Access –

мәліметтердің реляциялық моделін қолданатын дербес типті МҚБЖ.

MS Access, оның негізгі ұғымдары.

Оның негізгі атқаратын қызметтері:

- кестелер арасында байланыстар орнату;

- кестелерге мәліметтер енгізу, оларды сақтау, қарау, сұрыптау, сүзгілеу, түрлендіру;

- туынды объектілерді – пішім, - сұраныс, есеп беру, макрос, модуль – құру, түрлендіру және қолдану.

Әрбір объект дербес атына ие және әрқайсысы өз терезесінде, екі режімде –

оперативті және Конструктор

- жұмыс істейді. Кесте жолдардан және бағандардан тұрады, әрбір жол – жазба, яғни бір объект туралы мәліметтердің толық жиынтығы, ал әрбір баған - өріс, яғни кестенің нақты мәліметті беретін құрылымданған элементі, бір атрибут. Өріс өзінің атымен және онда орналасатын мәліметтің типімен анықталады. MS Access қолданылатын мәліметтер типтері Windows жүйесіндегі

стандартты типтер.

MS Access-пен жұмыс МҚ файлын құрудан басталады.

МҚ файлы

- MS Access-тің негізгі өңдеу объектісі.

МҚБЖ мәліметтер қорын қолдануды басқаратын бағдарламалық

жабдық

болып табылады. Бұл келесі түрде жүзеге асырылады:

-Қолданушы арнайы деректер тілін қолдана отырып МҚ-ына сұраныс жібереді(мысалы, SQL).

МҚБЖ сұранысты қабылдайды және талдайды.

МҚБЖ осы қолданушы үшін сыртқы сызбаны қарастырады.

МҚБЖ сақталынған деректер қорында қажетті әрекетті орындайды.

Комплекстік мәліметтер қорын бірнеше әдістермен құруға болады:

-Программалаудың алгоритмдік тілдері – Бейсик, Паскаль.

-Программалаудың ортасы көмегімен – Visual Basic, Delphi.

-Мәліметтер қорын басқару жүйесі деп аталатын арнайы программалық жабдық көмегімен – Access, FoxPro.

МҚБЖ – ның тілдік құрылғыларының құрамына мыналар жатады:

1. Мәліметтерді сипаттау тілі

– мәліметтердің логикалық құрылымын сипаттауға арналған.

2. Мәліметтерді игеру тілі

– мәліметтерді енгізу, таңдау, модификациялау операцияларын орындайды.

3. SQL

– құрылымды программалау сұраулар тілі, мәліметтер құрылымын басқаруға, игеруге және қашықтықтағы мәліметтер қорына енуге арналған стандартты құрылғы. 4. Үлгі бойынша

сұранымдар тілі QBE (Query By Example)

- мәліметтер қорында визуальды сұрауларды құруға арналған.

Қазіргі МҚБЖ-нің атқаратын негізгі қызметтері:

-Мәліметтерді сақтау, алу және жаңарту;

-Ақырғы қолданушыларға жүйелік каталогты жеткізу(аты, өрістердің типі және өлшемі, имя, байланыс атаулары, шектеулер және т.б.);

-Мәліметтердің бүтіндігін және қарама-қайшы келмеуін басқару; -«Бүтіндік» терминімен, әдетте мәліметтер қоры әр бөлігінде сақталған мәліметтердің бір-біріне қарсы келмеуі түсіндіріледі.

Мысалы

: мектепке түсу мерзімі оны бітіру мерзімінен кеш болуы мүмкін емес;

-Мәліметтердің тәуелсіздігін қолдау;

 

-Транзакцияны қолдау (қолданушының мәліметтер қорын қолдануға және өзгертуге арналған әрекеттер жиыны);

-МҚ-ын қалпына келтіру;

-МҚ-ын қолдануды басқару;

Мәлімет алмасуды қолдау(коммуникациялық бағдарламалық жабдықтардың интеграциясы);

Қосымша қызметтер(экспорттау – импорттау утилиттері…). Кез-келген қорда өзіндік мәліметтермен қатар оның құрылуы туралы ақапарат (яғни оны көбіне

құрылымы

деп атайды).

Қарапайым жағдайда құрылым ақпарат типін және ол үшін жадының талап етілетін көлемін көрсетеді. Құрылым жайлы мағлұматтар мәліметтер қорын басқару жүйесіне ішкі тасымалдаушылардағы мәліметтердің талап етілетін орнын оңай есептеуге мүмкіндік береді.

Желілік модельдің негізгі объекттері

: мәліметтер элементі, мәліметтер агрегаты, жазба, мәліметтер жиыны. Иерархиялық модельдегідей, мәліметтер қорын басқаратын жүйе көмегімен пайдаланушыға қол жеткізуге болатын минималды ақпараттық бірлік

мәліметтер элементі

болып табылады. Модельдегі жалпылаудың келесі деңгейіне

мәліметтер агрегаты

сәйкес.

Модельдегі жалпылаудың келесі деңгейіне мәліметтер агрегаты сәйкес. Модельде агрегаттардың екі типі анықталған:

вектор

типті

агрегат

және

қайталанатын топ типті агрегат.

Мәліметтер агрегатының аты болады, жүйеде осы ат бойынша агрегатқа қатысу болады.

Нақты ортаның объекттерінің кейбір класын модельдейтін агрегаттар жиыны яғни мәліметтер элементі

жазба

деп аталады. Жазба түсініктемесі бұл жерде

иерархиялық модельдегі «сегмент»

түсініктемесіне сәйкес. Сегмент сияқты жазба үшін де жазба типі және жазба данасы түсініктемелері енгізіледі. Желілік модельдің келесі негізгі түсініктемесі

«жиын»

болып табылады.