Бір тәуліктегі дені сау адамның ақуызға қажеттілігі

Тамақтану және науқастарды тамақтандыру

Тағамның құрамы

Тамақтану ағзаның физиологиялық қажеттілігі болып табылады.

Адам ағзасына қажетті заттарды тағам арқылы алады, олар ақуыздар, майлар, көмірсулар,минералды заттар,витаминдер және сулар.Осы заттардың барлығы күрделі алмасу үрдісіне қатысады.Ақуыздар,көмірсулар ағзаны энергиямен қамтамасыз етуде басты қызмет атқарады.

Ағзаны энергетикалық заттармен қамтамасыз ету.

Метоболизм процесінен ақуыздан, майдан, көмірсулардан энергия бөлінеді,олар құнарлықпен өлшенеді. Ағзадағы 1гр ақуыздың тотығуынан 4ккал, 1гр майдан- 9ккал,1гр көмірсудан-4ккал, 1гр майдан-9ккал,1гр көмірсудан-4ккал. Тағам құнарлығы арнайы кестемен көрсетіледі.

Бір тәуліктегі тағамдық заттарға дені сау адамның қажеттілігі Суточная потребность здорового человека в питательных веществах

Дені сау адамға тәуліктік үлестегі жануар ақуызының мөлшері көрсетілген қалыпқа сәйкес құрастыруы керек 100-120 г, өсімдік -40гр,жануар майы 85-90 гр, өсімдік 10-15 гр,көмірсулар 400-500 гр, төрт мезгіл тамақтануда жалпы тағам салмағы 3кг дейін жетуі қажет.

Физикалық жұмыспен айналыспайтын ауруханада жатқан науқастарда тағамның құнарлығы қалыптан аспау керек.

Барлық тамақтарда энергиялық қажеттілікпен ғана шектелмейді. Белоктар, майлар,минералдық заттар ұлпалар мен тіндердің қызметін қалпына келу үшін «құрлыстық» заттар болып табылады.

Ақуыздар - негізі тірі клеткалар, ферментер мен гормондар құрамына кіреді, тыныс алуға, бұлшық еттердің жиырылуына және босаңсуына қатысады, ағзаны микробтар мен вирустардан қорғайды.

Рамында ақуызы бар тағамдар

Ақуыздар жануар тағамдарының (сүт, ет, балық) және өсімдіктердің (нан, жарма, бұршақ) құрамында кездеседі.

Бір тәуліктегі дені сау адамның ақуызға қажеттілігі

Ресейде физикалық жұмыспен және спортпен шұғылданбайтын 18-29 жастағы дені сау адамның 1 кг дене салмағына тәулігіне орта есеппен 1,0 г ақуызды қажет етеді. Европада және АҚШ -та ақуызға қажеттілік төмендеу, 1 кг дене салмағына -0,75-0,85 г ақуыз, жалпы ақуыз мөлшерінен жануар ақуызы 50 пайызын құрайды (ресейде -55 пайыз).

Майлар - ағзаның негізгі энергия көзі болып табылады. Клеткалық мембраналдардың, нерв тіндерінің негізгі компаненті. Майлар арқылы ағзаның өмір сүруге қажетті заттары: А,Д,Е, дәрумендері, ауыстырылмайтын май қышқылдары, лецитин түсіп отырады.Майлар минералды заттар мен майертетін дәрумендердің жақсы сіңірілуін қажет етеді.Майлы тіндер - знергиялық заттардың жиналуы көзі. Қәзіргі кезде экономикалық дамыған елдерде тамақтануда жануар майлары көп мөлшерде қолданыалады.

Көмірсулар- тамақтану мәзірінің негізгін құрайды және 50-60 пайыз энергияқұндылықпен қамтамасыз етеді. Көмірсулар негізі өсімдік тағамдарында сақталады. Клетчаткалар,пектиндер, гемцеллюлозалар ішекте қорытылмайды да энегия көзі болып қалады.Осы полисахаридтер бұрынғы аты «бласты заттар» тағамдық талшықтардың негізгі құрамы болып табылады және көптеген ауруларда негізгі қызмет атқарады.

Көмірсуға тәуліктік қажеттілік дені сау 18-30 жастағы ерлер мен әйелдерде 360 және 300 г, немесе 1 кг қалыпты дене салмағына 5г. көмірсулардың жалпы 80 пайыз мөлшері крахмалда (дәнді тағамдар, бұршақ, картошка) 15 пайызы - жеңіл қортылатын жай көмірсуларға, қант және құрамында қанты бар тағамдарды қосқанда, 5 пайызы - тағамдық талшықтарға (жеміс- жидектер, дәндер).

 

Сулар - тамағдық мәзірлердің ішінде сулар зат алмасуға, тағамның қорытылуына, жылу реттеуді қамтамасыз етуде ең мақызды қызмет атқарады.

Су адамның дене салмағының 2/3 бөлігін құрайды егер ағзада 10 пайыз су жоғалтатын болса, өміріне қауіп туады.Суға қажеттілік тамақтану сипатына және еңбегіне, климатына, денсаулығына және басқа да факторларға байланысты. Орта есеппен алғанда ересек адамның суға қажеттілігі тәулігіне 2,5 литр. Адам 1-1,5 л суды сұйықтық (сорпа, чай, компот) арқылы алады, тағамдық заттардан 0,3-0,4 л ағзаның зат алмасуы кезінде алады.

Минералды заттар. - ( Натрий,калий, кальций,фосфор, темір, магний) - ағзаның қалыпты өмір сүруіне жағдай жасады. кальцимен және фосфор бұлшық

Дәрумендер - тағамдық мәзірдің ең негізгі құрамы болып табылады.

Ағзаның өмірсүруін қалыптастырады. тамақта дәрумендердің жеткіліксіз түсуінен гипо- немесе авитамоз пайда болады.

 

 

1. Тамақтану –бұл

1. Организмнің тіршілігіне қалпына келтіруге және оны терминалды жағдайдан шығаруға бағытталған шаралар жүйесі.

2. Организмнің физиологиялық қажеттілігі табылады адамды энергиямен қамтамасыз ететін организмнің өсуы және дамуына қәжетті материал болып табылатын+

3. Организмнің жылуды түзу және бөліну реттілігін үрдіс

4. Науқасты тамақпен емдеу

5. Зат алмасуын реттейттін үрдіс

6. Науқастың ағзасын механикалық аялау

7. Науқастың ағзасын химиялық аялау

8. Науқасқа сұйық тамақ беру

 

2. Науқастарды тамақтандыру кезінде тағамның сыртқы түрі қандай болу керек?

1. Үстелді толық жабдықтау +

2. Тағамның иісі

3. Дене қызуы+

4. Каллориясы

5. Дәмі +

6. Қысымы

7. Иісі +

3.Рационды тағамның ережесіне жатады:

1. Күніне 3 рет тамақтанады

2. Тағамға рафинадталған майды қолдану

3. Тағамды бір уақытта қолдану +

4. Тағамды тоқтық сезімі пайда болғанға дейін қолдану

5. Тағамды қолданған соң қозғалыс жасау +

6. Ұйықтар алдында 2-3 сағат бұрын тағамды қолдану

7. Ұйықтар алдында 1 сағат бұрын тағамды қолдану

8. Қатты тойып тамақтанбау +

 

4. Диетсестраның міндетіне жатады:

1. Мәзірлік тізімді құрастыру +

2. Тағамдық өнімдерді сатып алу

3. Тағайындалған емдәмдік мәзірді бақылау

4. Науқастардың тағамдарын сақтауды бақылау

5. Асхана мен тамақ тарату бөлмесіндегі санитарлық жағдайды бақылау +

6. Пищеблоктағы қызметкерлерді медициналық бақылау +

7. Мейірбикелерді медициналық бақылау

8. Тағам қалдықтарын жою

 

5. Порционикте көрсетіледі:

1. Бөлімшедегі ауыр халдегі науқастардың санын

2. Бөлімшедегі науқастардың жалпы саны +

3. Үй тағамдарымен тамақтанатын науқастардың жалпы саны

4. Емдәмдік үстелдің нөмері +

5. Бөлімшедегі емдәмдік үстелдің ерекшелігі

6. Нақты емдәмдік мәзір тағайындалған науқастардың саны +

7. Шығарылған науқастардың жалпы саны

8. Шығаруға дайындалып жатқан науқастардың жалпы саны

 

6.Палаталық мейірбике бақылайды:

1. Пищеблок қызметкерлерінің жұмысқа жіберілуі туралы құжатын

2. Тағамның дайындау технологиясын

3. Тоңазытқыштар мен тумбочкалардың санитарлық жағдайын +

4. Асхананың санитарлық жағдайын

5. Науқастардың туысқандарынан келген тағамдардың құрамын+

6. Тағамдар ассортиментін

7. Тағамдардың сақтау мерзімін +

8. Ыдыстарды өңдеуді

 

7. Төсек жанындағы тумбочкада сақтауға болады:

1. Жемістерді

2. Печенье+

3. Сусындар

4. Кептірілген нандарды+

5. Сүт өнімдерін

6. Ет өнімдерін

7. Сүт қышқылды өнімдерді

8. Варенье +

8.Гипо- немесе авитаминоз –дегеніміз … жетіспеушілігі:

1. Ақуыздардың

2. Майлардың

3. Көмірсулардың

4. Дәрумендердің +

5. Минералдардың

6. Сулардың

7.Сүт қышқылды өнімдердің