Атқарушы механизмдер, жіктелуі және оларға қойылатын талаптар.

Атқарушы құрылғылар басқару сигналдарын басқару обьектісіне реттеуші әсер ретінде түрлендіруге арналған. Атқарушы құрылғылар автоматты реттеу тізбешігінің соңғы үзбесі болып табылады және жалпы жағдайда кушету блогы, атқарушы механизмнан, реттеуші және қосымша органдардан тұрады. Атқарушы құрылғылардың негізгі блогы атқарушы механизм және реттеуші орган болып табылады. Атқарушы механизмдер әртүрлі белгілері бойынша жіктеледі: 1)энергияны қолдану түріне байланысты: электрлік, пневматикалық, гидравликалық, комбинирленген;2) құрылымдық орындауына байланысты:мембраналы, поршенді;3)кері байланыс түріне байланысты:периодты және үздіксіз әрекетті болып бөлінеді. Электрлік атқарушы механизмдер өте кең тараған. Ол электрқозғалтқыш пен элмагнитті өткізгіштен тұрады. Жалпы жағдайда бұл механизмдер эл.қозғалтқыштан, редуктор,тормоз, байланыстырушы муфт, жұмыс органдарыүшін арнайы орын ауыстыру құралдарынан тұрады. Атқарушы механизмдерде айнымалы(көбінесе қысқаша тұйықталған роторлы асинхронды қозғалтқыш) және тұрақты ток эл.қозғалтқыштарын қолданады. Шығыс органының өзгеру сипаттамасы бойынша эл.қозғалтқышты атқарушы механизмдер тұрақт ыжәне айнымалы жылдамдықты, қадамдық болып бөлінеді. Оларды тағайындалуы бойынша бір оборотты(360° дейін) және көп оборотты деп бөледі.Эл.қозғалтқышты атқарушы механизмді көбіне 53кН аспайтын күш бар жерде қолданады. Пропорционал атқарушы механизм екіпозициялы қозғалтқышқа ұқсас, бір білікте екі эл.қозғалтқыш орнатылады. 1-шісі бір бағытта,2-шісі қарама қарсы бағытта айналады. Эл.магнитті өткізгіш гидро және пневмоөткізгіш механизмді сонымен қосаартурлі винтиль мен жапқыштарды басқару үшін қолданылады. Жұмыс істеу принципі корпуста орналасқан метал якордың ша катушканың эл.магнитті білігіне сәйкес көлемі бойынша үдемелі орынауыстырудан тұрады. Элмагнитті өткізгіш бір және екі жақты әрекетті болып болинеді. 1-ші қозғалыста якорь пружина арқылы бастапқы қалпына келеді, ал 2-ші басқарусигналының бағытының өзгеруі арқылы. Жүктеме салу түріне карай элмагн.өткізгіш периодты және үздіксіз әрекетті болады. Олардың көмегімен сызықты және релелі басқару іске асырылады. Эл.магн.вентиль (құбырөтетін клапанды ашу үшін колданылады) поршенді және мембраналы болады. Әрекет ету принципі гаикага бекітілген винт осінің екі жағымен үдемелі орынауыстыруға негізделген.

11.Атқарушы тұрақты ток қозғалтқыштарын басқару, негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары. Қозғалтқыштар куштік және атқарушы болып бөлінеді. Күштік эл.қозғалтқыштар қарапайым қозғалтқыштан әрекет ету принціпінің әртүрлілігімен, қуаты және габаритімен айырмашылық жасайды. Олардың қуаты 1ден жуздеген ваттка дейін болады. Атқарушы элқозғалтқыштар ерекше жағдайларда жұмыс істейді және басқ.эл сигналын талап етілген бұрыштық жылдамдықты және айналу моментті біліктің механикалық айналуына негізделген. Мұндай қозғалтқыштар жиі іске қосу және тоқтату шарттарында жұмыс жасайды, өйткені басқару сигналы жүйелі түрде автоматты реттеу программасына сәйкес өзгереді. Атқарушы эл.қозғалтқышын кейде басқарушы эл.қозғ.депте атайды. Атқарушы эл.қозғалтқышының 3түрі болады:тұрақты токты, асинхронды, қадамдық. Жұмыс істеу сипаттамасы бойынша үздіксіз және дискретті әрекетті деп бөлінеді. Үздіксіз әрекетті атқарушы эл.қозғалтқышына түрақты ток және асинхронды қозғ.жатады. Атқарушы тұрақты тоқ қозғалтқ.ротор айналып откан магнит өрісінің фазасымен тұрақты айналады. Яғни, тура сол жиілікпен айналып қоймай,осы аиналып откан магнит өрісіне синфазно бағытталады. Ротордың айналу жылдамдығы статордың магнит өрісінің айналу жылдамдығына тең болады. Орындаушы эл.қозғалтқыштардың ерекшелігі:1)самоходтың болмауы(басқару сигн.токатагнда қозғалтқыш роторы токтау керек); 2)механикалық сипаттамасының минимал қисық сызықтығы(кең ауқымды аиналу жиілігінде қозғалтқыштың орнықты жұмысын қамтамасыз етеді); 3) басқару тәсілінің сенімділігі мен үнемділігі; 4)тезәрекеттілігі(инерциясының аздығы); 5)минимал қозғалу кернеуі-басқару сигн.минимал мәні;