Зен учаскесін таңдау.

Сомен,су өтімін өлшеу дәлдігі жеткілікті болу үшін таңдалған учаскеде судың козғалысы бірқалыпты болу керек,негізгі арнасы өзеннің жайылмасындағы ағыстың бағыты бір бағыт болу керек. Су сабасына түскенде ағыс жылдамдығы 0,15-0,25км болмау керек.Су тасыған кезде ағыс жылдамдығы 3-4м с-тан артық болмау тиіс,учаскіде су тоқтап тұрған ж/е кері ағыс болмау керек қыста су бетін тұтас су жамылғысы жабу керек,жылым болмау керек, немесе су мүлдем қатпау тиіс. Бұлақан басқа учаскеде анжыр байқалмау керек.Сондай-ақ бекеттің жоғарғы жағында орналасқан гидротехникалықғимараттардың әсерінен байқалатын бірқалыпсыз қозғалыс айнымалы тежелу болмау керек..

19.Су өтімі жөніндегі түсінік. Су өтімі деп-өзеннің көлденең қимасы арқылы 1 өлшем уақыт аралығында ағып өтетін су мөлшері. Өлшем бірлігі м3/с кіші бұлақда, өз-де лаб. науларда л/с өлшем бірлліг.Су өтімі негізгіағынның праметрлерінің бірі су өтімі арқылы өзеннің басқа параметрін анықтауға болады,мыс,су дең-і,ағыс жылдамдығы еңістігін.Су өтімін анықтаудың 2 әдісі бар.1).Су өтімін тікелей өлшеу. 2).жанама әдіс.олар мыналар 1)топқа көлемдік әдіс жатады,ағып тұрған суға өлшеуші ыдысты қояды өлшеуші ыдыстың толу уақыты өлшенеді.Су өтімі ыдыстағы су көлемін,ыдыстың толу уақытына бөлу арқылы анықталады бұл әдіс өте үлкен дәлділігімен өлшенеді. 2)Жанама әдіс кезінде түрлі әдіс қолданылады бұл кезде су өтімі тікелейөлшенбейді ағынның жекелеген элементтері өлшенеді бұл әдістерге мыналар жатады,1су өтімін ағыс жылдамадығы Ең біріншіден зырылдауықтың идеясын ұсынған – Леонардо да Винчи. Бірақ ол

зырылдауықтың принципін желдің бағытын өлшеу үшін қолданылған.

Гидрометриялық зырылдауық ағыстың кез келген нүктесіндегі жылдамдықты жоғары дəлдікпен өлшеуге мүмкіндік береді. Зырылдауықтың түрлері жəне құрылымдары əр түрлі болады. Зырылдауықтар бірқатар белгі бойынша ерешеленеді: Айналу осінің бағыты, қалақтық бұранданың немесе ротордың құрылымы, түйісу жəне есептеу механизмдарының құрылымы жəне зырылдауықты суға түсіру тəсілдері бойынша. Айналу өсінің бағыты бойынша тік жəне көлденең ості зырылдауықтарға бөлінеді.

Біріншіге – ГР-21, ГР-21М, ал екінші түрге – Прайс зырылдауықтары жатады. Қазіргі уакытта ГР-21М, ГР-55, ГР-99 жəне басқа да маркалы зырылдауықтар қолданылады. Кез келген зрылдауықтың негізгі бөліктеріне: 1) қалақтық бұрандасы бар жүріс бөлігі (ходовая часть) жəне түйісу механизмі; 2) зырылдауықтың қаңқасы, 3) ағы бағытын қалыптандырушы; 4) сигналдық құрылғы. Жүріс бөлігі зырылдауықтың негізгі түйіні болып табылады, ол ішкі камерада орналасатын осьтен, қалақтық бұрандадан, түйісу еханизмінен тұрады. Механизмнің түйісуі – қалақтық бұранда белгілі санға тең айналымды жасаған соң түйіседі

өз.көлденең қимас-ң ауданы б/ша анықталады бұл әдіс жылдамдық аудан деп аталады,2су өтімін өлшеуші құрылғылардың көмегімен анықтау гидроме –қ науалар су ағарлар көмегімен.

20.Су өтімін өлщеудің тәсілі.Су өтімін гидрометриялық зырылдауықпен өлшеудің тәсәлі. Бұл жағдайда жылд-қ тіктемелері азайтылады сонымен қоса тікте-де нүктелерде азайтылады.Арна ашық болғанда жылд-қ тіктеменің екі негізінде тіктеме нүк-де 0,2-0,6ĥ нүк өлш-і.Мұз жамылғысы болған жағдайда 0,15-0,50. 0,85 тереңдік болғанда.Зырылдауықтың түрлері жəне құрылымдары əр түрлі болады. Зырылдауықтар бірқатар белгі бойынша ерешеленеді: Айналу осінің бағыты, қалақтық бұранданың немесе ротордың құрылымы, түйісу жəне есептеу механизмдарының құрылымы жəне зырылдауықты суға түсіру тəсілдері бойынша. Айналу өсінің бағыты бойынша тік жəне көлденең ості зырылдауықтарға бөлінеді. Біріншіге – ГР-21, ГР-21М, ал екінші түрге – Прайс зырылдауықтары жатады. Қазіргі уакытта ГР-21М, ГР-55, ГР-99 жəне басқа да маркалы зырылдауықтар қолданылады. Кез келген зрылдауықтың негізгі бөліктеріне: 1) қалақтық бұрандасы бар жүріс бөлігі (ходовая часть) жəне түйісу механизмі; 2) зырылдауықтың қаңқасы, 3) ағыс бағытын қалыптандырушы; 4) сигналдық құрылғы. Жүріс бөлігі зырылдауықтың негізгі түйіні болып табылады, ол ішкі камерада орналасатын осьтен, қалақтық бұрандадан, түйісу механизмінен тұрады. Механизмнің түйісуі – қалақтық бұранда белгілі санға тең айналымды жасаған соң түйіседі өз.көлденең қимас-ң ауданы б/ша анықталады бұл әдіс жылдамдық аудан деп аталады,2су өтімін өлшеуші құрылғылардың көмегімен анықтау гидроме –қ науалар су ағарлар көмегімен.

21.Гидрометриялық зырылдауықтар.. Гидрометриялық зырылдауық ағыстың кез келген нүктесіндегі жылдамдықты жоғары дәлдікпен өлшеуге мүмкіндік береді. Зырылдауықтың түрлері және құрылымдары әр түрлі болады. Гидрометриялық зырылдауықпен өлшеу үшіе мына жұмыстар жасалады: 1) Бекеттегі судың деңгейі анықталады (рейкалық немесе қадалық).

2) Өзеннің көлденең қимасының ені бойынша тіктемелерге бөлінеді:-тіктемелердің арақашықтығы өлшенеді; -тіктемелердің тереңдігі өлшенеді.

3) Жылдамдық тіктемелерде күрделі детальдық әдіс кезінде 5 нүктеде: су беті, 0,2h, 0,4h, 0,8h, cу түбі: 2 нүктеде: 0,2h, 0,8h: 1 нүктеде: 0,6 h жылдамдық өлшенеді. Зырылдауық жылдамдығы 100 сек.кем емес ұстау керек. Өлшеу уақытының ішіндегі сигнал санын санаймыз. 1 секундта қалақтық бұранданың айналым санын 20-ға көбейтеміз. Әрі қарай жылдамдық тіктемедегі ағыстың жылдамдығын анықтау үшін, әрбір зырылдауыққа заводтан шыққанда қоса берілетін тарировкалық кестенің көмегіне жүгінеміз.

Гидрометриялық зырылдауық ағыстың кез келген нүктесіндегі жылдамдықты жоғары дәлдікпен өлшеуге мүмкіндік береді. Зырылдауықтың түрлері және құрылымдары әр түрлі болады. Зырылдауықтар бірқатар белгі бойынша ерекшеленеді: Айналу өсінің бағыты, қалақтық бұранданың немесе ротордың құрылымы, түйісу және есептеу механизмдарының құрылымы және зырылдауықты суға түсіру тәсілдері бойынша. Айналу өсінің бағыты бойынша тік және көлденең өсті зырылдауықтарға бөлінеді: Біріншіге- ГР-21, ГР-21М, ал екінші түрге – Прайс зырылдауықтары жатады. Қазіргі уақытта ГР-21М, ГР-55, ГР-99 және басқа да маркалы зырылдауықтар қолданылады. Кез келген зырылдауықтың негізгі бөліктеріне: 1) қалақтық бұрандасы бар жүріс бөлігі және түйісу механизмі; 2) зырылдауықтың қаңқасы; 3) ағыс бағытын қалыптандырушы; 4) сигналдық құрылғы; Жүріс бөлігі зырылдауықтың негізгі түйіні болып табылады, ол ішкі камерада орналасатын осьтен, қалақтық бұрандадан, түйісу механизмінен тұрады. Механизмнің түйісуі қалақтық бұранда белгілі санға тең айналымды жасаған соң түйіседі. Ағыстың жылдамдығын зырлдауықпен өлшеу оның қалақ бұрандасының соққан судың әсерімен принципіне негізделген. Ағыс жылдамдығы (V, м/с) мен зырылдауықтың қалағының 1 секундта айналу санының (n, айн/сек) арасында келесі тәуелділік бар: Y=/(П) Бұл тәуелділік әрбір зырылдауық үшін арнайы су бассейндерінде анықталады және қисық түрінде көрсетіледі. Ағыс жылдамдығын өлшеу кезінде арнайы сырықтың немесе тростың көмегімен суға түсіріледі. Зырылдауықтың қалақтары ағыстың жылдамдығы неғұрлым өскен сайын жылдам айнала бастайды. Қалақтың айналымынан кейін тұйықталу жабдығы іске қосылады, сөйтіп дыбыспен белгі береді. Дыбыс белгісінің аралығы секундомермен есептеледі белгінің арасындағы уақыт бойынша секундтағы айналыс саны анықталса, айналыс санының көмегімен ағыс жылдамдығы анықталады.