ны өткізу түрі – тренинг. Әдістемелік ұсыныс: Пайдаланушы мен компьютер жүйелерінің арасындағы өзара қатынасты ұйымдастыру үшін

Әдістемелік ұсыныс: Пайдаланушы мен компьютер жүйелерінің арасындағы өзара қатынасты ұйымдастыру үшін, әр түрлі ақпаратты енгізу құралдары пайдаланылады. Бұл құралдарды таңдау, жүйеде орындалатын тапсырманың ерекшелігіне байланысты. Компьютерлік жүйелерде ақпаратты енгізу құралдарының классификациясының негізі ретінде, логикалық құрылғылардың бес түрі саналады:

• Локатор – орынды анықтау;
• Селектор – экранда көрінетін объектіні немесе ақпаратты таңдау;
• Валюатор – сандар кеңістігіне жалғыз мәнді енгізу;
• Пернетақта- алфавитті-цифрлы символдарды енгізу;
• Батырма - әрекетті немесе белгісін таңдау.

Жоғарыда тізбектелген құралдардың іс жүзіндегі прототиптері карандашты немесе бағдарлы планшеттер, тышқан, шар, джойстик, сәулелі қауырсын, сенсорлы экран, потенциометр, алфавитті-цифрлы және функционалды пернетақта болып табылады.

Лекция №20. Диалогты жүзеге асыру.

Жобалау процесін және жүйенің жүзеге асыруының жалпы принциптерін қарастырайық.

Бірақ іс-жүзінде бұл қажеттіліктер жиі бұзылады немесе мына себептерге байланысты орындалмайды. Біріншіден, бұл бағдарламаларды қамтамасыз етуді өңдеудің мамандарымен байланысты. Өңделетін бағдарламаларға негізделген анық қажеттіліктер нақты қолдануда қызба мінезі бар. Дұрыс құрылмаған бастапқы қажеттіліктер және де толып жатқан нақтылық еместердің қатары барлығын жаңадан құруға әкеліп соқтырады. Бұл процесс көп қайталануы мүмкін. Бұның себебі мынада; барлық бағдарламалаушылар тезірек жүзеге асыру сатысын уақытша жақындатуға тырысады. Бұл қажеттілікті термин жобалауға өте аз уақыт жұмсалады. Сол уақытта толық және дұрыс мамандарды дайындау бағдарламаларды қамтамасыз етуде ең жауапты тапсырма.

Мамандандыру – алдыңғы этаптар қорытындысы бойынша табылатын эскизді талаптар этапы. Эскизді қажеттіліктер есеп қойылуы деңгейінде көрсетіледі. Бөлшектеу процесін маман шығарады, мамандандыру негізінде бағдарламалар өңделеді. Дәл осы сағатта жүзеге асыру процесінде бастапқы қажеттіліктерден ауытқулар болуы мүмкін және бастапқы өзгертулер керек болады.

Жобалаудың екі негізгі этабын бөліп көрсетуге болады: эскиздік қажеттіліктерді шағару және мамандарды қолдануы.

Диалог сценарийін жобалау кезінде ескеруі қажетті ең маңызды факторларды қарастырайық:

Диалогтың соңғы мақсаттары. Бұл мақсаттар диалог есебінің берілуінен туындайды. Ең қолайлы диалог графы түрінде бейнелеу. Диалог графы асинхронды шығыстарды алдын-ала ескеруі керек, яғни пайдаланушының тілегіне қарай ол кез-келген алмасу нүктесінен жоғарғы деңгейге қайта орала алады.

Кіріс бақылауы. Диалог процесі кезінде берілгендерді бақылау қажет, яғни түзетуге келіп түсетін ақпаратты талдау. Диалогты жүйе қате табылған жағдайда оны өңдейді және егжей-тегжейлі диагностикалық хабарламаларды береді. Жақсы диалогты бағдарламаның ерекшелігі берілгендерді енгізудің дамыған қателер диагностикасы болып табылады. Егжей-тегжейлі диагностикалық хабарламалар – пайдаланушының диалогты жүйемен жұмысының жоғару өнімділігінің кепілі. Шындығында, егер жүйе “Сізде қате” деген хабарлама жіберсе, онда бұл аз ақпаратталған хабарлама.

Жүйе нақты қатені көрсетуі керек (әдетте бұл үшін арнайы символ қолданылады, мысалы, леп белгісі «!») және оның себебін түсіндіруі керек.

Экранда хабарламаның орналасуы. Экранда хабарлама мәтіннің орналасуы ақпаратты тез және дұрыс қабылдауда маңызды мәнге ие.

Мамандандыруда берілген диалог сценарийі диалогты жүйе жобасының ең маңызды нақты көрінісі болып табылады. Дайын жүйені тексеру жақсы мамандар болған жағдайда жеңілдейді. Егер бағдарламаға өзгеріс енгізу талап етілсе, онда сәйкес мамандарға да өзгеріс енгізу керек. Басты көлемді диалогты жүйені жобалауға аудару керек.

Бағдарламалау

Бағдарламалық жабдықтауды құруға тән ерекшелік оның техналогиялылығы болып табылады. Бағдарламалау технологиясын қолдану сапалы бағдарламалық жабдықтауды құруды қамтамасыз етеді. Мұндай технологияның мысалы ретінде кеңінен қолданылатын құрылымды бағдарламалауды атап көрсетуге болады.

Диалогты жүйеде құрылымды бағдарламаларды жүзеге асыруға бағдарламалаудың нақты логикасын қамтамасыз етеді және өзгерістер енгізуге, алып жүруге ыңғайлы бағдарламаларды алуға көмектеседі.

Құрылымды бағдарламалардың негізгі құрамаларына мыналар жатады: жоғарыдан төменге жобалау, модульді бағдарламалау, құрылымды кодтау.

Жоғарыдан төменге жобалау есепті жалпы сипатта тізбекті бөлшектермен анықтауды болжайды. Есепті нақтылау иерархияның төменгі деңгейінің пайда болуына әкеледі.

Мысалы, жалпы тапсырма – диалогты жүйені жазу, иерархияның жоғарғы деңгейін тіктөртбұрыш түрінде бейнелейік, оның ішіне «диалогты жүйе» деп жазамыз. Осылайша, үш тіктөртбұрыштан тұратын иерархияның екінші деңгейі пайда болады. Өз кезегінде, әрбір бағдарлама иерархияның екінші деңгейінде де анықтала береді. Нәтижесінде жүйенің ағаш тәрізді иерархиялық құрылымы алынады.

Жоғарыдан төменге жобалау жүйе құрылымын нақты көрсетуге мүмкіндік береді.

Модульді бағдарламалар – бұл бағдарламаны модульдер деп аталатын бөлшектерге бөлу. Модуль бағдарлама немесе процедура түрінде дайындалады. Модульді бағдарламалау кезінде кіріс модуліне қандай берілгендердің келіп түсетінін және шығысында қандай берілгендер болу керектігін білу маңызды.

Бұл жағдайда, модуль «қара жәшік» сияқты жұмыс істейді, яғни басқа модулдер көзқарасы әсте маңызды емес, модуль ішіндегі де маңызды емес, бастысы, оның дұрыс кіріс берілгендерін беруі. Осымен модульдер тәуелсіздігі қамтамасыз етіледі.

Модульді бағдарламалау жоғарыдан төменге жобалаудың логикалық жалғасы болып табылады. Шындығында, суретте иерархияның әрбір деңгейі сәйкес модульдер түрінде жүзеге асатын бір немесе бірнеше тіктөртбұрыштармен беріледі. Модульдерге бөлу бағдарламалауды жеңілдету.

Құрылымды кодтау – бұл бағдарламаларды алуға, оқуға, тестілеуге және модификациялауға ыңғайлы моделдерді жазу әдісі. Құрылымды кодталудың негізін кез-келген қиындығы бар бағдарламаларды жазу принципін құрайды және олар қарапайым логикалық құрылымдардың шектелген сандары көмегімен жүзеге асады: операторлар тізбектілігі, шартты таңдау, қайталау (циклдық).

Осылайша, мынадай қорытынды жасауға болады: құрылымды бағдарламалауды қолдану бағдарламалар мен берілгендер құрылымына түсінікті енгізеді. Бағдарламаларды жазған кезде бір логикалық құрылымды қолдану бағдарламалау стилін стандарттайды, бағдарламаларды ыңғайлы оқуға және түсінуге көмектеседі.